میزان تجارت جهانی زعفران بیشتر از ۸ میلیارد دلار در سال برآورد میشود اما سهم ایران در تجارت جهانی زعفران بسیار اندک است.
چکیده مصاحبه پژوهشی:
پژوهش خبری صدا وسیما: زعفران يکي از مرغوبترين و با ارزش ترين توليدات کشور ما مي باشد که در سراسر دنيا مشتريان خاص خودش را داراست. اين محصول به طلاي سرخ نيز معروف است و در بسياري از استان هاي کشور علي الخصوص شهرهاي شرقي کشور توليد مي شود و بخش اعظمي از اين توليدات به خارج از کشور صادر مي شود.
ایران بزرگ‌ترین تولید کننده زعفران دنیاست و حدود ۹۰ درصد تولید این محصول را در اختیار دارد. تولید زعفران ایران سال گذشته ۳۳۶ تن بوده که بخش عمده آن صادر شده است. بنابر گزارش وزارت جهاد کشاورزی، ایران سال گذشته ۲۰۳ تن زعفران به ارزش ۲۸۶ میلیون دلار صادر کرده است. بزرگ‌ترین خریداران زعفران ایران، امارات متحده عربی، اسپانیا هستند که بخش عمده خریداری شده از سوی اسپانیا و امارات به نام خود این کشورها در بازارهای جهانی عرضه میشود. علاوه بر این، ایتالیا، آمریکا، هند، فرانسه، سوئد، آرژانتین، عربستان سعودی، هنگ کنگ، بریتانیا و سوئیس عمده‌ترین خریداران زعفران ایران در سال گذشته بودند. باکیفیت‌ترین زعفران تولیدی ایران در استان‌های خراسان جنوبی و رضوی در نزدیکی مرز افغانستان تولید میشود. اما کشت زعفران در استان‌های اصفهان، فارس، کرمان و مرکزی نیز رواج دارد.
میزان تجارت جهانی زعفران بیشتر از ۸ میلیارد دلار در سال برآورد میشود اما سهم ایران در تجارت جهانی زعفران بسیار اندک است. چون عمده زعفران ایران به صورت فله صادر میشود و کشورهای خریدار، زعفران ایران را بسته‌بندی و در بازار عرضه می‌کنند.
به همین سبب، برای مقایسه و بررسی میزان صادرات زعفران و مشکلات آنها در سالهای اخیر، پژوهش خبری در گفتگو با غلامرضا ميري، رئيس اتحادیه صادرکنندگان زعفران استان خراسان موانع و مشکلات توسعه صادرات زعفران ایران را مورد بررسی قرار داده است .
وضعیت صادرات زعفران ايران
متاسفانه وضعیت صادرات زعفران علیرغم درخواست مشتری برای خرید زعفران از ایران در موقعیت مناسبی نیست. ایران زعفران را به 5 قاره و 47 کشور جهان با بسته بندی از دو دهم گرم تا حداکثر بسته بندی یک کیلویی با برند ثبت شده و با استاندارد 259/ 1 و [1]ایزو 3632 اروپا صادر می کند. ايران در سال 1395 مقدار ۱۷۲ تن و ۶۰ کیلو زعفران به ارزش بالغ بر ۲۴۶ میلیون و ۷۲۳ هزار و ۳۲۸ دلار صادرات داشته است و در سال 1396، 218 تن و 737 کیلو و ارزش دلاری 309 ميليون و 517 هزار و 643 دلار و ضمناً مقداری بصورت چمدانی از کشور صادر میگردد که حدود 10 تن میتواند باشد.
موانع و مشکلات توسعه صادرات زعفران ایران
1)دلالي و واسطه گري؛ با توجه به دخالت سازمان تعاونی روستایی در امر خرید زعفران - با هدف حمایت از تولید کننده که هدف مقدسی است- اما با خرید زعفران و دپو کردن آن در بازار کمبود زعفران را ایجادکردند. همان کاری است که دلالها با پول های سرگردان انجام می دهند ما بدنبال کوتاه کردن دست دلال ها هستیم ولی با این شیوه دلال ها افزایش پیدا کردند هدف از خرید زعفران حمایت از کشاورز و تنظیم بازار و جلوگیری از نوسانات قیمت زعفران در بازار با هدف توسعه بازارهای هدف صادراتی و ماندگاری پایدار در بازار است.
2) ضعف سیستم بانکی به دليل وجود تحريم ها؛ که از طریق LC میتوان معامله انجام داد چون مشتری خارجی زعفران می خواهد ولی نمیتواند به صادرکننده اعتماد کند و پول را قبل از خرید کالا ارسال کند برعکس صادرکننده هم نمی تواند اعتماد کند و اینجاست که مشتری از دست رفته و به سراغ تامین کننده اسپانیا و امارات متحده عربی و سایرین میرود البته آن كشورها هم زعفران را از ایران میخرند ولی اگر امکان گشایش LC وجود داشت میتوانستیم این واسطه ها را حذف کنیم.
3)اخذ و اجراي قوانين ارزي اشتباه؛ با صدور بخشنامه 02/02 /1397 هیات وزیران (خلاصه اين قانون اين است كه كالا كه همان زعفران است را صادرکننده با دلار حدود 70.000 ریال صادر و ارز حاصله را بايد به دولت 42.000 ریال بدهد) که معمولا هیچ عقل سالمی نمیتواند بپذیرد. و عملاً صادرات زعفران با کارت بازرگانی فرد صاحب برند متوقف گردیده و صادرات از طریق کارت های افراد متفرقه انجام میشود و یا به صورت قاچاق از کشور خارج میگردد که هر دوی آنها فاجعه است.
راهکارهاي توسعه صادرات زعفران ايران
دولت بايد حمایت از کشاورز در قالب خرید زعفران به قیمت توافقی توسط تشکل های صادراتی انجام دهد. یعنی دولت قیمت زعفران را تعیین کند و به کشاورز اعلام نماید که اگر از این قیمت کمتر در بازار نفروشند. همچنین ثبات قیمت و تنظیم بازار و جلوگیری از نوسانات قیمت و کوتاه کردن دست دلالها از راهکارهاي ديگر توسعه صادرات زعفران در کشور هست.
دولت بايد از صادرات و صادرکنندگان دارای نشان تجاري معتبر حمايت كرده و ساماندهی صادرکنندگان با هدف جلوگیری از رقابتهای منفی در بازارهای هدف را انجام دهد. در حال حاضر هر فردی که به ارز نیاز دارد زعفران از کشور خارج میکند و به قیمتی که خریدار گفت میفروشد و در بازار اخلال ایجاد میکند.
کلام آخر
از دولت دوازدهم انتظار میرود سیاستگذاری‌ها، مشوق‌ها و حمایت‌های عملی خود را از صادرات محصولات غیرنفتی مانند زعفران به عنوان موتور محرک رشد و توسعه اقتصاد ایران به گونه‌ای اعمال کند تا تاثیر آن بر تجارت این گونه محصولات قابل توجه باشد، چرا که زعفران تنها محصولی است که منحصر به ایران بوده در صورت بروز مشکل برای آن دیگر محصولات صادراتی نیز قطعا با مشکل مواجه میشوند و از سوی دیگر نیز زعفران به عنوان یک محصول ارزآور، اثرگذاری مستقیمی بر کاهش صادرات کالاهای غیرنفتی نیز دارد.
پژوهش خبری // علی قنبری شیر سوار
[1] استاندارد iso3632 درایران توسط سازمان ملی استاندارد ترجمه شده و شماره 1-259 و 2-259 را در فهرست استانداردهای ملی بخود اختصاص داده است. استاندارد iso3632 بیانگر روشهای اندازه گیری و آنالیز قدرت رنگ و طعم دهی و تعیین درجه خلوص زعفران است.