روزگاری، تنها وسیله سرگرمی مردم بود؛ در ایلام، شهری کوچک و سنتی که سه دهه پیش با کمتر از یکصد هزار نفر جمعیت، به شهر بدون چراغ قرمز هم مشهور بود، سینما علاقه مندان زیادی را به سوی خود می کشاند اما امروز به پارکینگ تبدیل شده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز ایلام؛ "حمید احمدیان" 42 ساله از کسانی است که یک پای ثابت سینما قدس«دیاموند سابق
هنوز خاطراتم را در راهروی تاریک، ساندویچی کوچک و شلوغ، باجه بلیط فروشی طاهر پرسپولیسی و عکس های بازیگران چون جمشید هاشم پور، افسانه بایگان، علی نصیریان، محمد علی کشاورز و فرامرز قریبیان جستجو می کنم؛ عکس هایی با کاغذ های مخصوص که روی دیوار ورودی سینما نقش بسته بود.
"علی رضایتی" دیگر شهروند ایلامی می گوید: سینما در ذهن ایلامیان جایی است که روزگاری برای ما خاطره ساز بود اما امروز به تاریخ پیوسته و پارکینگ ماشین های بی جان شده است.
"حسن محمدیان" هم که برای پارک کردن ماشینش به پارکینگ فعلی یا همان سینما قدس سابق ایلام آمده، می گوید: چرا باید در مرکز استان، در روز روشن و جلوی چشم مسئولان فرهنگی، ساختمان سینما را تخریب و به حال خود رها کنند و خاطرات چند دهه آن برای ایلامیان را از بین ببرند؟ در شرایط کنونی که رفتن به سینما و دیدن فیلم، به عنوان یک فرهنگ در جامعه و خانواده ها تبدیل شده، اما ایلام سالهاست با سینما خداحافظی کرده و دیگر مکانی به نام سینما در این استان وجود ندارد؛ پنج سال است که سینما قدس ایلام پارکینگ شده و اکران فیلم در استان به رؤیایی برای جوانان تبدیل شده است.
سوغات جباریان
سال 1348 بود که جباریان مؤسس کرمانشاهی سینما قدس ایلام، با افتتاح سینما و نمایش اولین فیلم سینمایی(فیلم خانه خدا)، برای ایلامی ها خاطره ساز شد. "علی منصورپور" فرهنگی بازنشسته می گوید: استقبال عمومی از فیلم و سینما خوب بود و کم کم این سینما بود که در دل جوانان ایلامی جا باز می کرد.
بعد از انقلاب و در روزگاری که خبری از شبکه های مجازی و دیدن فیلم روی گوشی و تبلت نبود ، استقبال از فیلمهایی چون "رستم و سهراب" ، "عقابها" و بعدتر "کانی مانگاه" ، "تاراج" و "عروس" به حدی بود که صف سینمای ایلام تا میدان سعدی کشیده شد بطوریکه مغازه داران و کسبه خیابان سعدی چندین بار با جباریان مذاکره کردند تا فکری به حالشان بکند و دیگر سینما مزاحم کسب و کار مغازه داران نشود.
"وحید اسلامی" کارشناس سینما -که به گفته خودش بخاطر همسایگی با سینما دیاموند سابق، عاشق دنیای بازیگری و کارگردانی سینما شده است- هم می گوید: در سالهای جنگ حدود 9 ماه سینمای ایلام تعطیل شد ولی دوباره رونق گرفت. آن روزها رزمندگان زیادی که به شهر می آمدند، سری به سینما می زدند.
دیگرمردم ایلام سینمای شهر خود را جزئی از هویت تاریخی این شهر می دانستند؛ جوانان که امروز پدر شده بودند و پدرها که امروز پدربزرگ شده بودند، برای بچه های خود از سینما و فیلمهای پخش شده در آن زمان می گفتند.
"علیرضا صیدی فر" هم می گوید: روزی که قرار بود فیلم اکران شود سر از پا نمی شناختیم. برایمان جالب بود که سینما چیست و چگونه مردم را پای فیلم ها میخکوب می کند؟ از آن روز که سینما در ایلام جا افتاد، به بخشی از تفریح مردم ایلام تبدیل شد تا جایی که برخی جوانان و نوجوانان با شوق و ذوق خود را از شهرستانهای دور و نزدیک به خیابان سعدی جنوبی و جلوی سینما می رساندند تا پس انداز خود را صرف دیدن فیلم های آن زمان کنند.
"حمید هیوری زاده" 34 ساله اهل شهرستان مهران و ساکن شهر ایلام است. او می گوید: خاطره ای که از سینما قدس در ذهنم بر جای مانده و حال وهوای سینما و شادی پس از خارج شدن از سینما همراه با لذت بازگوکردن فیلم برای همکلاسی ها و هم بازی های محله ای به حدی در ذهنم حک شده که هیچگاه نمی توانم آن را فراموش کنم؛ فرصتی که الان هم می تواند به بخشی از خاطرات نوجوان و جوانان امروز ایلام تبدیل شود اما متأسفانه اینگونه نیست و سهم جوان و نوجوان ایلامی فقط غرق شدن در گوشی ها و تبلت هاست و از فضای صمیمی سینما محرومند.
عشق طاهر
نمی توان از سینما قدس ایلام گفت و نامی از طاهر پرسپولیسی نیاورد. "طاهر اسماعیل بیگی" 51 ساله که امروز با حسرت از جلوی محل سابق سینما رد می شود و به جای پرده نقره ای، ماشین های پارک شده در پارکینگ روباز را می بیند.
او دوست 35 ساله و مونس دردهای سینمای قدس ایلام است که این روزها از درد فراق دوستش با اشک و حسرت روزگار می گذارند. طاهر، استخدامش در سینما قدس را هم مدیون علاقه و رفتن همیشگی و تقریبا روزانه اش به این سینماست تا جایی که مدیر وقت مجاب می شود وی را به عنوان بلیط فروش استخدام کند.
معروف بود که قبل و بعد از هر دربی آبی و قرمز جوانان و نوجوانان زیادی در ورودی سینما قدس اسلام دور طاهر حلقه می زدند؛ یا کُری می خواندند یا در شادی تیم طاهر شریک می شدند. اما طاهر امروز معیار شادی و غمش شکست یا قهرمانی پرسپولیس نیست، قصه پر غصه اش، سینمای ایلام است که بیش از 6 سال از تخریبش می گذرد اما تنها در حد یک پارکینگ مانده و اکران فیلم در آن به آرزو و رؤیایی دور از ذهن تبدیل شده است. طاهر با چشمان اشکبار می پرسد که چرا هیچیک از مسئولان به فکر سینما نیستند و دغدغه سینما ندارند؟
آیا آمفی تئاتر«فرهنگ» جای سینما «قدس» را می گیرد؟
در حالی که این روزها مکانی به نام "سینما" در ایلام وجود ندارد، اما سالن آمفی تئاتر مجتمع فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها مرهمی است بر درد نبود نیاز و مکان فرهنگی در ایلام که به اصطلاح یک تنه، جور نداشتن سینما در این شهر 178 هزار نفری را به دوش می کشد. اما آیا سینما فرهنگ مکان استانداردی برای اکران فیلم است و ظرفیت لازم برای سینما شدن را دارد؟
جدای از بحث کارشناسی این موضوع، این روزها ایلامی ها تا زمانی که سینما در ایلام احداث شود، به سینما فرهنگ می آیند تا شاید به اصطلاح به سینما رفته باشند و در کنار خانواده لحظات خوشی را سپری کنند، اما استقبال مردم از اکران فیلم های جدید در سینما فرهنگ ایلام یک روی سکه و نبود امکانات لازم برای این استقبال ها، روی دیگر سکه.
خانم "مریم ارجمندی" شهروند ایلامی می گوید: اگر سینما در شهر ایلام وجود داشته باشد، مردم مجبور نیستند به سینما فرهنگ یا همان سالن اجتماعات مجتمع فرهنگ و ارشاد بیایند چرا که این مکان، مکان اختصاصی برای سینما نیست. هم ظرفیت صندلی ها بسیار کم است و هم استاندارد های لازم مثل دیگر سینماها در نقاط مختلف کشور را ندارد.
"مهدی صفری نیا" از جوانان ایلامی می گوید: برای دیدن فیلم «به وقت شام» ،خیلی از تماشاگران مثل من مجبور بودند در راهروهای نه چندان عریض سالن،ایستاده فیلم را تماشا کنند.
پیچ و خم اداری و سکانس تلخ سینما قدس
اوایل سال 91، کلاکت آخرین برداشت از سکانس زندگی سینما قدس ایلام بود. قرار شد پلان این سینما را مهندسان چیره دست بگیرند و این مکان فرهنگی پس از تخریب، نوسازی شود.
آن زمان "علی گهرسودی" مدیرکل وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، در مصاحبه با صداوسیما گفت که بنا بر پیش بینی ها این سینما، نهایتاً تا سه سال ساخته شود. "علی محمدنیاکان" مدیرکل سابق اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در سال 95 گفت: در صدد هستیم در جلسه با شورای اسلامی شهر ایلام، قطعه زمینی معادل زمین سینما قدس در محل پرتردد شهر مشخص کنیم تا سینما در آنجا احداث شود اما خبری نشد.
به سراغ "عمران خودآموز" مدیرکل فعلی فرهنگ و ارشاد اسلامی استان رفتیم. او از احداث سینما در محل قبلی سینما قدس می گوید و اینکه تفاهم نامه ای سه جانبه بین این اداره کل، شهرداری ایلام و مالک بخش خصوصی طرح احداث سینما برای نوسازی آن منعقد شده که در این تفاهم نامه آمده که تعداد 474 صندلی سرانه سینما باید حفظ شود.
اینگونه که حاجی بیگی سرمایه گذار بخش خصوصی می گوید: کارهای اولیه و طراحی انجام شده و به شهرداری ایلام درخواست دادیم تا پروانه ساخت آن صادر شود. "طالب صادقیان" شهردار ایلام می گوید: پس از تصویب این طرح در کمیسیون ماده 5، خود مالک درخواست داده که سطح تراکم طرح افزایش پیدا کند و سینما در طبقات فوقانی ایجاد شود که این موافقت ضمنی نیز صورت گرفته و پس از تغییر رأی کمیسیون ماده 5 برای افزایش سطح تراکم طرح، مجوزهای لازم صادر می شود تا کار اجرایی این طرح آغاز شود.
کارکردهای ماندگار سینما
در کنار تحولات تکنولوژیکی و ارتباطی-که سرعت تحول از تفکر انسان بیشتر است-، سینما هنوز تأثیرات و کارکردهای خودش را دارد. این را دکتر "نسرین مهرابی" دانش آموخته علوم ارتباطات اجتماعی می گوید.وی می افزاید هنوز هم می توان به تأثیرات سینما از جمله کمک به همبستگی فرهنگی و اجتماعی و افزایش نشاط و امید در جامعه امید داشت. دکتر"حمید حیدرپناه" محقق و جامعه شناس هم می گوید: سینما در ذهن و باور مخاطبان تأثیر ماندگار دارد. تحولات رفتاری را می توان با سینما ایجاد کرد؛ سینما –که امروزه ارزان ترین تفریح دنیاست- به واسطه ماهیت و قرار گرفتن در زمره رسانه های گرم،با ظرافت خاصی، پیام هایش را منتقل می کند و این خود منشأ تأثیرگذاری این رسانه کهن، مردمی و پرطرفدار است.
دکتر "یحیی حافظ نژاد" جامعه شناس می گوید: در کنار ایجاد شغل و سرگرمی، سینما عامل مؤثری در کاهش افسردگی در جوامع مختلف دارد. تحقیقات علمی نشان می دهد افرادی که اوقات فراغت خود را در سینما می گذرانند، کمتر از دیگران در معرض افسردگی و تبعات ناگوار و نامطلوب آن هستند. در این شرایط، در جامعه در حال گذار ایلام که آسیب های اجتماعی و افسردگی نگران کننده است، نباید این مردم از سینما محروم شوند.
سینمای بی پول
در تعبیر عامیانه ایلامی ها، سینمای بی پول، به افرادی بذله گو گفته می شود که به اصطلاح کیف شان کوک است و بی چشمداشت دیگران را می خندانند اما در دیار گمنام من، سینمای بی پول، انگار معنای متفاوتی با همه جای دنیا دارد؛ سینمایی که پولی برای ساختنش موجود نیست.
اینجا ایلام است، استان بدون سینمای ایران که امروز و در دنیای تحول تکنولوژی از اکران جدیدترین فیلم ها خبری نیست و اگر هم باشد مردم برای دیدنشان، به جای سینما باید به سالن آمفی تئاتر ارشاد بروند و دلشان را به این خوش کنند که اصطلاحاً به سینما رفته اند اما این کجا و آن کجا؟
اینجا سینما بی پول است. نه از عشق طاهر خبری هست و نه از عرق و تعصب و همتی برای ساختن. آیا روزی می رسد که ایلامی ها با نوستالژی، روزگارشان را سپری کنند و از راهروهای تاریک سینمای شهرشان به دوردست های روشن بنگرند؟حال باید دید ظرف یکی دو سال آینده، پارکینگ بی جان شهر ایلام، جایش را به یک مکان فرهنگی-هنری، تجاری و سینمایی می دهد یا خیر؟ آیا دوباره سینما قدس ایلام جان می گیرد؟آیا بازهم "عشق طاهر"، شعله ور می شود؟
*** مهدی فتاحی