افزایش بی رویه قیمت خوراک پالایشگاه های روغن سازی تاثیرات منفی بر تولیدکننده های عمده روغن های صنعتی کشور خواهد گذاشت.
حمیدرضا خلیلی با بیان اینکه افزایش بی رویه قیمت خوراک شرکت های روغن سازی ، بازار را به تصور افزایش قیمت به سمت احتکار این محصولات سوق می دهد گفت: درحال حاضر بسیاری از مشتریان تصور می کنند، روغن در بازار به زودی گران خواهد شد و همین مسئله ممکن است برخی را به احتکار این محصول تشویق کند که درنهایت دود آن به چشم مصرف کنندگان نهایی خواهد رفت.
وی بابیان اینکه قیمت خوراک شرکت های تولیدکننده روانکارهای صنعتی بخش زیادی از قیمت تمام محصول را تشکیل می دهد گفت: درشرایط فعلی و با توجه به حاشیه سود اندک تولیدکنندگان روغن ، روند تولید را هم با مشکل مواجه کرده و باعث شده تا ظرفیت تولید کاهش یابد که این مسئله نیز در نهایت باعث ایجاد بازار سیاه و بوجود آمدن قیمت های نامتعارف دربازار خواهد شد.
این افزایش قیمت خوراک پالایشگاه های روغن سازی درحالی رخ می دهد که از سال 93 تاکنون هیچ افزایش قیمتی درمحصول شرکت های روغن سازی صورت نگرفته و همین مسئله باعث شده تا دخل و خرج چهار شرکت عمده تولید کننده روانکارها و روغن های صنعتی در ایران باهم نخواند.
صنعت روانکارها و تولید روغن های صنعتی به عنوان یکی از صنایع پایین دست صنعت پالایش نفت عمری نسبتا طولانی در ایران دارد، به ویژه همگام با توسعه صنعت خودرو در ایران و افزایش میل مصرف کنندگان ایرانی به استفاده از خودرو از دهه 70 به بعد، صنعت روانکارها و روغن سازی صنعتی نیز وارد دوره جدیدی از توسعه و پیشرفت خود شد.
امروز ایران یکی از اصلی ترین تولیدکنندگان روغن های صنعتی و پایه در منطقه خاورمیانه و غرب آسیاست و برخی از نام های تجاری ایرانی در صنعت روغن های پایه و روانکارها، جزو شناخته شده ترین برندهای موجود در بازار منطقه محسوب می شود.
این صنعت در کنار مزایای متعددی که دارد با برخی چالش ها و موانع در مسیر رشد خود نیز مواجه است، چالش هایی که می تواند به صورتی چشمگیر بر اقتصاد این صنعت تاثیر گذارده و فرصت های پیش روی توسعه و اشتغالزایی را با تهدید مواجه کند. یکی از اصلی ترین این تهدیدها،افزایش قیمت خوراک و محدود شدن دسترسی چهار شرکت اصلی تولید روغن های روانکار به ماده اولیه صنعتی لوبکات است.
لوبکات جزء اصلی و ماده اولیه تولید روغن موتور است که حدود ۸۵ تا ۹۵ درصد آن را تشکیل می‌دهد، این ماده در حقیقت یکی از برش‌ها و محصولات فرآیندی پالایش نفت خام است، لوبکات یکی از اصلی ترین مشتقات مرحله پالایش نفت در ذیل تولید مازوت است و تقریبا هر 9 پالایشگاه نفت خام ایران امکان تولید لوبکات را دارا هستند.
در پالایشگاههای روغن سازی، عملیات پالایش اولیه روی لوبکات انجام شده و ماده‌ای به نام روغن پایه به عنوان ماده اصلی روغن‌های موتوری، صنعتی و گریس از آن بدست می‌آید.
از آنجا که لوبکات یکی از مشتقات پالایشی در ذیل تولید مازوت است، قیمت فروش لوبکات نیز در بسیاری از کشورها از جمله ایران براساس فرمول 80 درصد قیمت مازوت به اضافه 20 درصد از قیمت جهانی نفت سفید تعیین می شود، در سالهای گذشته رویه قیمت گذاری به این صورت بوده است که ابتدای هر ماه از سال کمیسیونی در شرکت پالایش و پخش فرآورده های نفتی برای تعیین قیمت لوبکات تشکیل و پس از مشخص شدن قیمت آن، دربورس کالا عرضه می شود. به تعبیری دیگر می توان گفت لوبکات ازمحدود کالاهایی است که در بورس کالا عرضه می شود اما در تالار معاملات کشف قیمت نمی شود.
با این حال شرکت ملی پالایش و پخش نیز فرمول قیمت لوبکات را منبعث از قیمت جهانی نفت و نرخ تبدیل ارز می داند و معتقد است با توجه به افزایش قیمت نفت خام ، مشتقات آن نیز افزایش قیمت یافته و روند صعودی قیمت ها غیر قابل اجتناب است.
درحالیکه افزایش 42 درصدی قیمت لوبکات آن هم ازابتدای امسال ، بطور میانگین قیمت این محصول را ماهیانه 14 درصد افزایش داده ، اما سازمان حمایت و وزارت صنعت ، معدن و تجارت نیز تاکنون هیچ تصمیمی مبنی بر متوازن ساختن قیمت روانکارها نگرفته است. ازاین رو باتوجه به سهم 90 درصدی قیمت لوبکات در تعیین قیمت روغن ، به نظر می رسد شرکت های تولیدکننده این محصول ، کالاهای خود را با زیان دست کم 40 درصد به بازار عرضه می کنند. روندی که اگر ادامه یابد قطعا این شرکت ها را با چالشی اساسی مواجه خواهد ساخت.
موضوعی که واکنش عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی را نیز درپی داشته است.
هدایت الله خادمی در گفت و گو با خبرگزاری صدا وسیما با اشاره به اقدام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی مبنی بر افزایش 42 درصدی قیمت خوراک پالایشگاه های روغن سازی ازابتدای امسال تاکنون گفت: متاسفانه تصمیماتی که گرفته می شود، بنابر مصلحت اندیشی نیست و این موضوع برای دیگر بخش ها مشکل ایجاد می کند و در نهایت دود آن به چشم مردم می رود.
نماینده ایذه و باغملک افزود: اگراین افزایش قیمت منطقی بود که باید یک باره صورت بگیرد و اگر تابع تورم واقعی نبود که شرکت پالایش و پخش به چه دلیل با این آشفتگی قیمت روغن را بالا برد.
خادمی با تاکید براینکه اینگونه رفتارها باعث رونق رانت و دلالی است، گفت: اکنون بازار در یک بلاتکلیفی به سر می برد و باتوجه به مشکلاتی که افزایش نرخ خوراک بر روند تولید خواهد داشت ، به یک باره روغن موتور در بازار نایاب شده و همین مسئله باعث می شود عده ای فرصت طلب از فضای به وجود آمده سواستفاده کرده و یک شبه سودهای کلانی به جیب بزنند.
وی افزود: سال ها سعی کرده ایم تا به مردم ثابت کنیم که روغن های داخلی از کیفیت خوبی برخوردار است و مردم نیز به روغن ایرانی اعتماد کرده اند اما در نتیجه سومدیریت، بازار را در اختیار روغن های خارجی قرار می دهیم و تا بخواهیم دوباره بازار را با روغن داخلی مدیریت کنیم، هم سرمایه کشور را از دست داده ایم و هم به اندازه ای روغن وارد کشور شده که مدتها برای روغن داخلی رقیبی جدی می شود.
بااین حال برخی از کارشناسان ، دلیل افزایش قیمت لوبکات را به موضوع تغییر روند تولیدات صنعت پالایش نفت کشور مرتبط می دانند. براساس سند تحول صنعت نفت کشور، یکی از اولویت های وزارت نفت کاهش تولید مازوت در همه پالایشگاه های نفت خام ایران هدفگذاری شده است.
بر این اساس، در همه 9 پالایشگاه کشور، سناریوی حرکت به سمت سودآوری شرکتهای پالایشی، اجرای طرح های افزایش کیفیت و تبدیل مازوت به بنزین در دستور کار شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران قرار گرفته است.
طرح تحولی که در شرکت ملی پالایش و پخش طراحی شده است در نظر دارد با اجرای طرح‌های کاهش مازوت در پالایشگاههای کشور میزان تولید این فرآورده را به زیر ۹ درصد از مجموع تولیدات پالایشی برساند. براین اساس مقرر شده است تا پایان برنامه ششم توسعه، میزان تولید مازوت در کشور به صفر برسد.اما اولین دستاورد چنین طرحی، ظهور بحران مواد اولیه در صنعت روانکارها خواهد بود، زیرا به دلیل وابستگی تولید لوبکات به مازوت، بی شک تولید و عرضه لوبکات به عنوان اصلی ترین خوراک پالایشگرهای تولیدکننده روغن و روانکار نیز با یک بحران تمام عیار مواجه خواهد شد و کمبود این ماده اولیه خواسته یا ناخواسته منجر به افزایش قیمت این محصول می شود که البته شده است. آنطور که یکی از کارشناسان صنعت روانکارها می گوید: کم شدن تولید لوبکات باعث شده بعضا تا یک ماه این ماده خام در بورس کالا عرضه نشود و همین کاهش عرضه باعث افزایش قیمت شده است.
علیرضا محمدی بازار روانکار را پس از انرژی بزرگترین بازار کشور اعلام می کند و می گوید: به خاطر این وسعت و اهمیت ،هر تغییری بر همه صنایع و همه اقشار تاثیر می گذارد. همانگونه که قیمت نفت خام جهانی است و بازار، آن را تعیین می کند و شخصی یا سلیقه ای نیست قیمت روغن موتور هم وابسته به آن خواهد بود و نمی توان به صورت کاذب بالا و یا پایین نگه داشته شود.
محمدی ادامه داد: در حالی که دو کیلو لوبکات (برش نفتی)، تقریبا یک کیلو روغن پایه تولید می کند ،لذا هر افزایش قیمت لوبکات ، دو برابر باعث افزایش روغن پایه خواهد شد.
وی یادآور شد که 85 درصد مواد اولیه روانکارها را روغن پایه تشکیل می دهد پس محصول نهایی نیزبا افزایش چشمگیری روبرو خواهد شد حال آنکه تاثیر افزایشهای ارزی و مواد افزودنی وارداتی را هم باید در نظر داشت.
وی ثبات در بازار را اصلی ترین عامل استمرار تولید می داند و می گوید: اگر قرار به حذف سوبسید هاست ،ای کاش یکبار برای همیشه و یکجا انجام گردد تا همه در یک رقابت برابر و البته بازار بدون شوک افزایش ، تولید و عرضه کنند و قطعا برای هیچ تولید کننده ای در این عرصه ، جا کم نیست.
حالا چه لوبکات (مواداولیه تولید روغن ) به دلیل افزایش نرخ ارز یا بالارفتن قیمت نفت افزایش قیمت یافته باشد چه به دلیل کم شدن تولید ، نتیجه اش آن شده که نرخ مواد اولیه پالایشگاه های روغن سازی کشور، ازسال 96 تا کنون دوبرابر شده و این مسئله قطعا بر یکی از مزیت دارترین صنایع کشور اثرات سوء خواهد گذاشت.
بنابراین هرچند طرح شرکت پالایش و پخش برای کاستن از تولید مازوت در جهت افزایش بهره وری و اعتلای این صنعت، طرحی پسندیده است و هرچند ممکن است افزایش قیمت لوبکات متاثر از افزایش قیمت نفت خام و نرخ تعدیل ارز در بازار منطقی به نظر برسد، اما لازم است در طراحی های چنین سناریویی و اتخاذ هر تصمیمی به آثار و تبعات آن بر صنعت روانکارها نیز توجه شود.
گزارش:امیر شایانمهر