مدرسه صالحیه قزوین که به عنوان بزرگترین مدرسه دوره قاجار شناخته می‌شود از دیرباز محل تربیت و تدریس بزرگان تاریخ و نخبگان دینی، چون سید جمال‌الدین اسدآبادی، سید اشرف الدین حسینی (شاعر، نویسنده و مدیر روزنامه نسیم شمال) و میرزای شیرازی بوده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی سازمان انرژی اتمی ایران؛ مدرسه و مسجد صالحیه یکی از آثار دوره قاجار قزوین است که در دوره فتحعلی شاه در سال ۱۲۴۸ هجری شمسی توسط حاج ملاصالح برغانی قزوینی (جد اعلای علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی کشور) بنیان گذاشته شد.
این مجموعه در زمان خود بزرگترین مدرسه ایران به شمار می‌آمده و در دوره قاجار قرینه‌ای از آن در آنطرف خیابان (خیابان مولوی) بنا نهاده شده که مدرسه و مسجد شهید ثالث برادر حاج ملا صالح است. اگر چه امروزه مسجد شهید ثالث به قوت خود پابرجا مانده، اما مدرسه آن در دوره پهلوی اول تخریب شده است.
مدرسه صالحیه نیز به عنوان یکی از مدارس مهم کشور محسوب می‌شده است به طوری که گفته می‌شود افراد برای مرجع تقلید شناخته‌شدن باید در این مدرسه تحصیل یا تدریس می‌کرده‌اند. این مدرسه محل تحصیل بزرگانی، چون سید جمال‌الدین اسدآبادی و فلاسفه متأخر دوره قاجار و مکان تدریس بزرگانی، چون میرزای شیرازی بوده است.
این مدرسه از ضلع شمال متصل به مسجد است و طرح مرمتی آن اوایل دهه ۸۰ تهیه شده و از سال ۱۳۹۲ کار مرمت از طبقه پایین شروع شده و مرحله به مرحله طرح به مدیریت حوزه علمیه تحویل داده شده است.
مدیر طرح عمرانی این مدرسه در معرفی این بنا گفت: این مدرسه سه طبقه زیرین، همکف و بالایی دارد که سیستم تأسیسات آن پیش از آغاز کار‌ها طراحی شده و شرایط ایمنی را طبق ضوابط نظام مهندسی اجرا کردیم و سیستم اطفا حریق، سیستم گرمایشی و سیستم امنیت برای آن در نظر گرفته شد.
بر اساس سخنان معاون میراث فرهنگی کشور، از سال ۱۳۹۳ تاکنون ۳ و نیم میلیارد تومان اعتبار برای مرمت این مدرسه بودجه اختصاص یافته است.
بازدید ۴۳ هزار گردشگر در نوروز از مدرسه صالحیه
مدیر میراث فرهنگی استان قزوین، که بازدید بیش از ۴۳ هزار گردشگر در نوروز را به واسطه باز کردن در‌های غربی مدرسه میسر کرده نیز معتقد است که باید با رویکرد همکاری بتواند امکان بازدید را فراهم کند. وی تمایل نداشتن مدیران حوزه علمیه نسبت به بازدید از این بنا را ممانعت از تمرکز طلاب به واسطه بازدید‌ها و تردد گردشگران می‌داند و می‌گوید: امیدوار هستیم با انعقاد یک تفاهم نامه بتوانیم زمان‌بندی برای بازدید مشخص کنیم و مسئله ورود گردشگر به این مدرسه تاریخی را رفع کنیم و در روند طبیعی تدریس در مدرسه هم خللی وارد نکنیم.
یکی از باستان‌شناسان استان، این بنا را مرکز محله و محوطه تاریخی بزرگی می‌داند که در اطراف آن دانشمندان و بزرگان زیادی درس خوانده‌اند. او محله صالحیه را با همه تاریخچه‌اش مورد اهمیت می‌داند و می‌گوید ورودی این بنا از خیابان مولوی تعریف نشده به طوری که بسیاری از افراد در زمان رد شدن از جلوی در ورودی آن نمی‌دانند که چنین مدرسه بزرگ و قدیمی در این مکان وجود دارد.
بخش جنوبی مدرسه صالحیه از بخش‌های درحال مرمت بنا است. این قسمت به خانه‌های خاندان صالحی بعد از ترور شهید ثالث و حوادث اجتماعی کشور مربوط می‌شود که با مهاجرت خاندان صالحیه به عتبات عالیات آرام آرام به افراد دیگری فروخته شده است. سازمان میراث فرهنگی در این میان سعی دارد با تملک خانه‌ها توسعه را در بخش جنوبی اجرا کند. در این بخش از بنا به علت ورود آبراه‌ها و تخریب‌ها بنا‌های سمت جنوبی شکست خورده بوده که با استحکام بخشی در دوطبقه اثرات ناشی از مرمت کاملا مشهود است.
مدرسه صالحیه با کاربری موزه‌ای
این مدرسه از بخش‌های مختلفی چون حیاط استادان یا همان حیاط کوچک تشکیل شده و این روز‌ها تعریف کاربری برای فضا‌های این مجموعه، به یکی از بحث‌ها و محل چالش سازمان میراث فرهنگی و مدیریت حوزه علمیه تبدیل شده است. تبدیل شدن بخشی از فضای موجود به موزه باعث می‌شود ایجاد ارتباط و پل میان مردم و حوزه علمیه و نمایش ارزش‌های فرهنگی، آموزشی و اجتماعی حوزه را به گردشگران معرفی کند.