سنگ افراشته های باستانی پیرازمیان ، میراث بی همتای تاریخ بشر
محوطه باستانی شهر یئری (پیرازمیان) در اردبیل با قدمت 8 هزار ساله از میراث های ارزشمند بشری است که ساماندهی آن به اولویت مسئولان تبدیل شده است.
منطقه باستانی شهر یئری در 60 کیلومتری جاده اردبیل به مشگین شهر و هفت کیلومتری شمال شرقی شهر لاهرود و در دو کیلومتری روستای پیرازمیان واقع شده است. به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، کارشناس باستان شناسی با بیان اینکه قدمت منطقه باستانی شهر یئری به هفت هزار سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد می گوید: این مجموعه تاریخی حدود 400 هکتار وسعت دارد که از سه قسمت معبد ، قلعه و قوشا تپه تشکیل شده است. بابک ناصری مغانلو می افزاید: محوطه باستانی شهر یئری از مهم ترین مناطق تاریخی ایران به شمار می رود که بر اساس کاووشهای باستان شناسی، دوره های متوالی زندگی بشر در این منطقه از هفت هزار سال پیش در دوره پارینه سنگی میانه آغاز شده و تا عصر آهن 2 در یکهزار و 450 سال قبل از میلاد مسیح ادامه داشته است. سنگ افراشته های باستانی جالب ترین جاذبه تاریخی و گردشگری محوطه شهر یئری ، سنگ افراشته های حجاری شده به شکل انسان هستند که به گفته کارشناسان بین سه تا چهار هزار سال قدمت دارند. ناصری کارشناس باستان شناسی با بیان اینکه سنگ افراشتها در نیایشگاه اصلی منطقه شهریری قرار داده شده اند، می گوید: این سنگ افراشتها با ارتفاعهای مختلف کنده کاری شده اند و بزرگترین سنگ افراشت این محوطه به ارتفاع 3 متر و250 سانتی متر است که در وسط بقیه سنگ افراشتها قرار دارد و به معلمی می ماند که در مکتب خانه در وسط دانش آموزان ایستاده است. وی با بیان اینکه در نشاندن سنگ افراشته های این منطقه نهایت دقت به عمل آمده و نکات ریاضی ، هندسه و نجومی در نظر گرفته شده است می افزاید: به فاصله دورتری، شش عدد سنگ افراشت جدا از تجمع سنگ افراشتها قرار دارد که به منزله خوشه پروین است و سنگ افراشت بزرگ دیگری نیز در شمال محوطه مذکور قرار داده شده است که مانند ستاره قطب شمال ، محوطه را زیر نظر دارد.
اکثر سنگ افراشته های کشف شده در شهر یئری برای قرن ها در دل خاک مدفون شده بودند که با انجام کاوشهای باستان شناسی در سال 1384 به همراه آثار تاریخی دیگر نظیر انواع ظروف سفالی و اشیا فلزی ، خنجرهای آهنی و مفرغی و آئینه های برنزی؛ سنگهای تزئینی و خمیر شیشه از دل خاک بیرون کشیده شده اند. این کشف بزرگ که نشان دهنده قدمت مسکونی این منطقه تا هزاران سال پیش از ورود آریایی ها به فلات ایران است، موجی از خوشحالی را در دل دوستداران تاریخ و میراث فرهنگی کشور برانگیخت . با این حال این خوشحالی دیری نپایید. سنگ افراشته هایی که برای قرن ها در دل خاک محافظت می شدند ، اکنون بی هیچ حفاظی در معرض تابش مستقیم نور خورشید و زیر برف و باد و باران به حال خود رها شده اند و فرسایش آنها تشدید شده است.
ضرورت سرپوشیده شدن محوطه مدیر کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل با اذعان به تخریب شدن سنگ افراشته های کشف شده در شهر یئری می گوید: اغلب آثار سنگی جهان در فضای آزاد نگهداری می شوند اما سنگ افراشته های منطقه شهریئری به دلیل آنکه زیر خاک مدفون بوده و به تدریجی مقداری رطوبت جذب کرده بودند ، با قرار گرفتن در فضای آزاد و وزش باد، روند فرسایش آنها تشدید شده است. کریم حاجی زاده با بیان اینکه قرار گرفتن سنگ افراشته ها در فضای سرپوشیده ، آسیب های ناشی از آفتاب و بارش ها را کاهش می دهد می افزاید: سازه حفاظتی برای شهریئری طراحی شده است که نصب آن به تایید شورای میراث فرهنگی کشور و تخصیص اعتبار نیاز دارد. وی با بیان اینکه محوطه باستانی شهر یئری قابلیت ثبت جهانی دارد می افزاید: در صورت تبدیل این منطقه باستانی به سایت موزه می توان ساماندهی بخش هایی از آن را به بخش خصوصی واگذار کرد.
تامین اعتبار ساماندهی شهریئری
استاندار اردبیل در بازدید از منطقه تاریخی شهر یئری از تلاش برای تامین اعتبار لازم برای احداث سازه حفاظتی در محوطه سنگ افراشته ها خبر می دهد و می گوید: ظرف سه ماه آینده مطالعات لازم توسط مشاور ذیصلاح انجام می شود .
اکبر بهنامجو می افزاید: در کشورهای دیگر با یک قطعه سنگ تاریخی هزاران گردشگررا جذب می کنند و ما نباید از داشته های غنی باستانی شهر یئری و طبیعت آن غافل شویم.
وی با بیان اینکه مجموعه ارزشمند شهریئری می تواند به یکی از مناطق گردشگری پرمخاطب استان تبدیل شود ادامه می دهد: تصمیم دولت فقط محدود به سرپوشیده کردن این منطقه نیست، بلکه ایجاد امکانات رفاهی برای جذب گرشگر باید عملیاتی شوند.
نماینده مردم شهرستان مشگین‌شهر در مجلس شورای اسلامی نیز می گوید: ۶۵ درصد بودجه استانی میراث فرهنگی به ساماندهی شهر یئری اختصاص یافته است.
ولی ملکی می افزاید: تنها راه نجات «شهر یئری» توسعه از طریق سرمایه گذاری است و نباید اجازه دهیم چنین مکان‌های ارزشمندی به این راحتی از بین بروند.
منطقه باستانی شهریئری و سنگ افراشته های ارزشمند آن ، نه تنها میراث فرهنگی ارزشمندی برای مردم ایران بلکه جزو میراث بشریت محسوب می شوند که در صورت کاوشها و تحقیقات بیشتر می توانند ابعاد ارزشمندی از تاریخ باستانی بشر در منطقه غرب آسیا را روشن کنند. با وجود ده ها هزار اثر تاریخی در جای جای ایران ، الویت دادن به ساماندهی و حفاظت از سنگ افراشته های باستانی پیرازمیان، به دلیل قدمت طولانی، بی همتا بودن و تکرارناپذیر بودن آن ضروری است.
* یاشار پورمجید
سنگ افراشته های باستانی پیرازمیان ، میراث بی همتای تاریخ بشر
سنگ افراشته های باستانی پیرازمیان ، میراث بی همتای تاریخ بشر
سنگ افراشته های باستانی پیرازمیان ، میراث بی همتای تاریخ بشر
سنگ افراشته های باستانی پیرازمیان ، میراث بی همتای تاریخ بشر
سنگ افراشته های باستانی پیرازمیان ، میراث بی همتای تاریخ بشر