قسمت دوازدهم - غذاهای محلی و آداب و رسوم روز طبيعت در اردبیل

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما از اردبیل،  استان اردبیل یکی از نواحی حیرت‌انگیز کشور ایران است که طعم غذاهای محلی آن بی‌نظیر و مثال زدنی است.

خوراکی‌هایی اصیل مانند: آش میوه، شومون تره ، تره اسفناج، آش دوغ (آیران آشی)، پیچاخ قیمه، رشته‌پلو قیسی، سوتی پلو، باسترما پلو، خشیل، خورشت بادام اردبیلی، آش شیر، آش یارما، بزباش، ساجیچی ، چیغیرتما، ترشی‌قرمه، تاس‌کباب، قیقاناق، آش اوماج، ترحالوا، سوغان سو و بسیاری دیگر از غذاهای سنتی که در این گزارش تنها به چند مورد بسنده کرده ایم.

آش میوه یا اریشته آشی

یکی از غذاهای مخصوص و سنتی استان اردبیل است که با ترکیب متنوع از میوه‌های خشک تهیه می‌شود که به آش میوه شهرت یافته است. ترکیب میوه‌های خشک مانند: آلوی خورشتی، برگه‌ی زردآلو، قیسی‌زردآلو، گوجه‌برقانی و آلبالوخشک. مادران هنرمند اردبیلی برای تهیه‌ی این آش بومی از مواد دیگری همچون: پیاز، نخود، لوبیاقرمز، رشته آشی، عدس، نمک، زردچوبه و فلفل استفاده می‌کنند.

آش دوغ

 از معروف ترین و پرطرفدارتین غذاهای محلی اردبیل است که با استفاده از دوغ، نخود، برنج، سبزی (تره، جعفری و شوید)، تخم مرغ، نمک و سیر تازه، تهیه می شود. مصرف آش دوغ در فصل سرما بسیار دلچسب و لذیذ است.

پیچاخ قیمه

پیچاخ قیمه یکی از لذیذترین و خوش‌عطرترین غذاهایی است که مخصوص استان اردبیل بوده و طرفداران بسیاری را در سراسر ایران جذب کرده‌است. از مواد مغذی و مفیدی که در تهیه‌ی آن استفاده می‌شود، می‌توان خلال بادام، گوشت گوسفندی، پیاز، تخم‌مرغ، ادویه‌ی خورشتی زعفران، نمک و فلفل را نام برد. این غذا بسیار مطبوع و خوش‌طعم بوده و به عنوان یکی از رایج‌ترین غذاهای طبخ شده در این استان به شمار می‌آید.

گیلدیک آشی یا آش گل نسترن

گل نسترن کوهی، برنج، حبوبات شامل نخود و عدس و لوبیا، مغز گردو، آلوچه، خرما و برگ زردآلو مواد اولیه آن هستند. در این آش از کوفته قلقلی هم استفاده می شود و عصاره مرغ یا گوشت نیز در آن می ریزند. از نظر طب سنتی، گل نسترن دارای طبعی گرم و خشک و سرشار از ویتامین C است. این آش در روز عاشورا در بیشتر خانه های اهالی شهر هیر پخته شده و به عزاداران حسینی احسان داده می شود.

شومون تره

مردم استان اردبیل با استفاده از نوعی گیاه محلی به نام شومون ، لپه، سیر، پیاز،  روغن، فلفل، نمک، زردچوبه و تخم‌مرغ، نوعی غذای بومی و سنتی به نام تره را تهیه و طبخ می‌کنند که بسیار لذیذ است از این گیاه می توان در تهیه آش دوغ نیز به عنوان سبزی آش استفاده کرد که طعمی به یاد ماندنی خواهد بود.

تره اسفناج نیز از غذا های بومی اردبیل است که با همین روش اما با استفاده از اسفناج تهیه می شود.

شیرپلو (سوتی‌پلو)

 از دیگر غذاهای سنتی و محلی استان اردبیل است  که معمولا در آخرین چهارشنبه‌ی سال (چهارشنبه‌سوری) تهیه و طبخ می‌شود. غذایی که با استفاده از برنج، شیر، روغن، گلاب و هل تهیه می‌شود. مادران و زنان خوش‌سلیقه‌ی استان اردبیل پس از طبخ سوتلی‌پلو آن‌را با خرما، روغن حیوانی و کشمش سرو می‌کنند تا اعضای خانواده‌ی خود را از غذایی کاملا مقوی و سالم بهره‌مند سازند. مصرف این غذای محلی، به دلیل داشتن مواد اولیه‌ی مفید و پرانرژی در ماه‌ مبارک رمضان گزینه‌ای مناسب برای وعده‌ی افطار یا سحر خواهد بود.

آش یارما (آش بلغور)

 از دیگر آش‌های سنتی و بومی استان اردبیل، آش یارما یا آش بلغور است که علاوه بر داشتن طعم و عطری لذیذ، از خاصیت غذایی فراوانی برخوردار است. بانوان کدبانوی استان اردبیل با استفاده از موادی همچون گوجه‌فرنگی، لوبیاقرمز، سبزی آش، عصاره‌ی گوشت، پیاز، نمک، فلفل، زردچوبه، زعفران و آبغوره در کنار بلغور گندم، آش یارما را طبخ می‌کنند.

باسترماپلو

یکی دیگر از غذاهای محلی استان اردبیل باسترماپلو نام دارد. مواد ترکیبی این غذا هنگام سرو دیده نمی‌شود، زیرا محتویات آن داخل خود غذا پنهان می‌شود. آشپزهای استان اردبیل معمولا پس از طبخ این غذا آن‌ را درون قابلمه‌های کوچک و تک‌نفره سرو می‌کنند. آن‌ها با استفاده از مرغ یا گوشت، رب ازگیل، گردو، برنج، زعفران، پیاز، کره، رب به، رب آلوچه و سیب‌زمینی به طبخ این غذای لذیذ و فوق‌العاده می‌پردازند.

خورش ترشی قورمه

خورشی سنتی است که بانوان آن را با استفاده از پیاز، زردچوبه، گوشت قرمز، لوبیا چشم‌بلبلی، آلوچه‌ خورشی، زعفران و رب گوجه‌فرنگی می پزند و با برنج سرو می کنند. استفاده از آلو و گوشت باعث شده تا نام ترشی قورمه را بر این غذا بگذارند. 

تاس کباب

تاس کباب خوراکی خوش رنگ و لعاب است در دو نوع مختلف و با استفاده از مرغ و گوشت تهیه می شود و در اردبیل تاس‌ کباب مرغ به دلیل طعم و عطر مخصوص، از شهرت بسیاری برخوردار است. در تهیه این غذا از گوشت سینه و ران مرغ، زنجبیل تازه، سیر، موسیر، زیره، چوب دارچین، گردو، تخم‌ گشنیز، روغن زیتون، دارچین، عسل، گشنیز، زعفران و فلفل چیلی استفاده می شود . 

خشیل

این خوراک به عنوان دسر مطرح است و با استفاده از شیره‌ خرما، بلغور گندم، آرد، کره، دارچین و شکر طبخ می شود، خشیل بسیار مغذی است استفاده از بلغور گندم و شیره خرما بر ارزش غذایی این خوراک افزوده است.

سوغان سو

سوغان سو از دیگر غذاهایی است که در گذشته در اردبیل رواج داشت. این غذا را با استفاده از تخم مرغ، روغن، رشته، پیاز و آب می پزند و بر سر سفره می آورند. این غذا در مدت چند دقیقه آماده می شود و آن را مانند آبگوشت مصرف می کنند؛ یعنی اول آب آن را با نان می خورند و بعد نوبت به میل کردن رشته و تخم مرغ می رسد.

 آداب و رسوم روز طبيعت در اردبیل

امروز 13 فروردین روز (روز طبيعت ) است و مردمان استان اردبیل همچون سایر هموطنان این روز را در کنار خانواده و دوستان، عزیز داشته به دامان طبیعت می روند.

پخت غذاهای محلی مخصوصا آش دوغ که تقریبا تمامی خانواده ها آن را تهیه می کنند همچنین کباب کردن گوشت و مرغ و پختن دلمه و کوفته از غذاهای رایج اين روز در اردبیل است.

رهاسازی ماهی قرمز سفره هفت سین و سبزه عید در آب از آیین این روز است که به همت شهرداری اردبیل چندین سال است محل های مخصوص برای این مورد در نظر گرفته شده تا آسیبی به طبیعت وارد نشود.

انجام بازی های بومی محلی و ایجاد فضایی شاد و مفرح در کنار خانواده از آداب نیکوی روز سیزده فرودین در اردبیل است تا همه خانواده با دلی خوش تعطیلات نوروز را بدرقه کرده و شاداب تر از همیشه سال جدید را سپری کنند.