قزوین، شهر آب انبار‌های شگفت انگیز

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین، قزوین از قدیمی‌ترین حوزه‌های تمدنی ایران است که بر اساس یافته‌های باستان‌شناسان سابقه سکونت در آن به ۱۰هزار سال قبل می‌رسد، این شهر پایتخت ایران در دوره صفویه نیز بوده است.
استان قزوین با ثبت بیش از هزار و چهارصد اثر تاریخی که ۱۲درصد بنا‌های تاریخی کشور را شامل می‌شود در این زمینه در رتبه نخست کشوری قرار دارد.
شهر قزوین با پیشینه غنی فرهنگی متاسفانه هنوز برای گردشگران ناشناخته مانده است. البته امسال سازمان میراث فرهنگی با تبلیغات مناسب و جشنواره‌های متنوع و با انتخاب شعار مناسب «قزوین شهر شاداب، نزدیک‌ترین مقصد»؛ توانسته است در زمینه جذب گردشگر تا حدودی مناسب عمل کند.
یکی از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی استان، آب انبار‌های آن است، تنوع اقلیمى و قابلیت‌هاى آبى و خاکى استان، امکان کاشت انواع محصولات گرمسیرى و سردسیرى را فراهم کرده است.
کمبود آب در قزوین سابقه طولانى دارد و حتى ناصرخسرو در سفرنامه خود به آن اشاره کرده است.
در قرن پنجم هجرى، افراد خیر براى رفع کم آبى شهر اقدام به حفر قنات کردند، اما، چون باز هم در تابستان کم آبى به وجود می‌آمد، مردم ثروتمند و خیر در محلات مختلف به ساخت آب انبار پرداختند.
شیوه ساخت آب انبار‌های ایران، این بنا‌ها را به جاذبه‌های گردشگری استان‌هایی تبدیل کرده است که از تعداد بسیاری آب انبار برخوردارند.
قزوین از جمله شهر‌هایی است که به علت دارا بودن ده‌ها بنای آب انبار، به شهر آب انبار‌ها شهرت یافته است و در حال حاضر نیز به علت شیوه ساخت بی نظیر آب انبار‌ها در قزوین، این بنا‌ها به عنوان مهمترین جاذبه‌های گردشگری این استان به شمار می‌روند.
ساخت و وقف بیش از ۱۳۰بناى شکوهمند و پرهزینه براى انباشت و ذخیره آب در شهرى که از دیرباز به کم آبى شهرت داشته، افزون بر هزاران واحد آب انبار خانگى و ده‌ها آبگیر کاروانسراهاى شهرى براى استفاده مسافران، قزوین را امروزه به شهر آب انبار‌ها معروف کرده است.
معمارى شگفت‌انگیز آب انبارهاى قزوین که هر یک پلانى جداگانه و متفاوت دارند و از تزئینات هنرى چشمگیرى برخوردارند، آب انبار‌ها را به مهم‌ترین جاذبه‌هاى گردشگرى شهر قزوین تبدیل کرده است.

این آب انبار مقابل مسجد و مدرسه سردار در خیابان تبریز شهر قزوین قرار دارد و از بنا‌های ساخته شده توسط برادران «سردار» از امرای فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۲۹ هـجری قمری است.
سردر آب انبار، مزین به کاشی کاری و داخل ورودی آن دارای رسمی بندی و کتیبه‌ای از سنگ مرمر به خط نستعلیق است و راه شیرآب انبار ۳۶پله دارد و مخزن آب انبار به صورت مربع و به ابعاد تقریبی ۲۰متراست.
در مرکز این مربع، ستون عظیمی با قطر چهار متر قرار دارد و پوشش آب انبار را چهار گنبد خفته تشکیل می‌دهند که در مرکز هر یک، بخارکش کوچکی قرار دارد که گنجایش مخزن آب انبار، حداکثر سه هزار و ۸۰۰ مترمکعب است و از این نظر بزرگترین آب انبار شهر محسوب می‌شود.

آب انبار آقا از آثار دوره قاجاریه و نزدیک مسجد به همین نام در خیابان شهید انصاری شهر قزوین قرار دارد
راه شیرِ آب انبار در حال حاضر دارای ۳۰ پله سنگی است و پایین‌ترین قسمت آن با کف کوچه، ۶۰متر و ۹سانتیمتر اختلاف سطح دارد و مخزن آب انبار به شکل مستطیل است و جرز‌های آن با قطر تقریبی ۲۰.۲متر، از شفته آهک با روکش ساروج ساخته شده و طاق مخزن آجری و گنجایش مخزن آن حدود ۸۰۰مترمکعب است.

آب انبار زنانه بازار واقع در ضلع غربی مسجد النبی، بزرگ‌ترین آب انبار بازار شهر قزوین است که بانی آن مرحوم «حاج ملا عبدالوهاب» از علمای بنام شهر و معاصر فتحعلی شاه است.
سردر اصلی این آب انبار از بین رفته و از روی شواهد سر در آن در قطع کوچک وساده، بازسازی شده و راه شیرِ آب انبار دارای ۴۳پله است و گنجایش ۲۳۵۰مترمکعب آب را دارد.
جرز‌های آب انبار از شفته آهک با روکش ساروج ساخته شده است و پنج بادگیر دارد که همگی در پشت دیوار‌های بازار و مسجد پنهان گشته اند.

آب انبار مسجد جامع در جلو خانِ مسجد جامع شهر قزوین واقع و بنابر کتیبه ورودی آن در زمان سلطنت «شاه سلیمان صفوی» ساخته شده است.
سردر آب انبار دارای طرحی ساده و فاقد هرگونه تزئین است و راه شیرآب انبار دارای ۳۷پله سنگی و مخزن آن گنجایش ۱۸۰۰مترمکعب آب را دارد و جنس دیواره‌های آن از شفته آهک به قطر ۴۰.۲متر است.

این آب انبار در سال ۱۲۵۶هجری قمری بنا شده و زیباترین آب انبار شهر قزوین محسوب می‌شود و دارای سردری زیبا، مزین به کاشی و طاق رسمی بندی و کتیبه سنگی و راه شیر آب انبار دارای ۳۳پله با سقفی با قوس جناغی همچنین مخزن مستطیل شکل آب انبار با شفته آهک و آجر ساخته شده است.
از ویژگی‌های دیگر این آب انبار، وجود دو بادگیر به ارتفاع هشت متر با تزئینات کاشی کاری است این آب انبار در انتهای خیابان تبریز قرار دارد.

آب انبار حکیم در انتهای بازارچه سپه شهر قزوین واقع شده و بانی آن حاج میرزا آقای حکیم است که دارای سردری زیبا با رسمی بندی است و در کتیبه آن تاریخ ۱۲۴۴ هـجری قمری آمده است.
راه شیرِ آب انبار ۳۵پله سنگی دارد و مخزن آب انبار از شفته آهک با روکش ساروج ساخته شده و گنجایش آن در حدود ۹۰۰مترمکعب است که در مقابل سر در این آب انبار، سقاخانه‌ای هم زمان با آب انبار شکل گرفته است.
به نظر می‌رسد که طرح آب انبار‌ها با توجه به بعضی از محدودیت‌ها از جمله ساخت عناصر آن در زیرزمین تنوع ندارد در حالی که با بررسی نقشه کلی و عناصر مختلف آن، چون پلکان و پاشیر در نمونه‌های مختلف آب انبار‌ها به خوبی می‌توان تنوع در نقشه و عناصر آن را مشاهده کرد که توجه به این آثار ارزشمند می‌تواند زمینه جذب بیش از پیش گردشگران را به استان بدنبال داشته باشد.