تنش هاي تبليغاتي و سياسي لندن و مسکو بر سر مسموميت شيميايي جاسوس سابق روسي که به انگليس پناهنده شده ، وارد مرحله جديدي از تهديدات عملي شده است.
به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما ، روابط روسيه و انگليس در سال هاي اخير روند نزولي را طي کرده و همپيماني لندن با واشنگتن باعث شده تا نه تنها انگليس در راستاي سياست هاي ضد روسي آمريکا ، مواضع تندي عليه مسکو اتخاذ کند ، بلکه خود نيز در چارچوب روابط دو جانبه به تنش آفريني پرداخته و تلاش همه جانبه اي را براي تشديد فشارهاي سياسي ، ديپلماتيک ، تجاري و اقتصادي و نظامي وامنيتي عليه روسيه به راه اندازد.
اين روند با برخي رويدادها تشديد شده است .با اين حال جنجال اخير بر سر مسموميت شيميايي "سرگئي اسکيريپال" 66 ساله جاسوس سابق روسي که به انگليس پناهنده شده است ، اکنون تبديل به بحران سياسي بي سابقه اي بين لندن و مسکو و به تبع آن بين روسيه و غرب شده است.
سفارت روسيه در لندن در 21 اسفند دولت انگليس را متهم کرد که در بررسي پرونده مسموميت"سرگئي اسکيريپال" جاسوس روسي سرويس جاسوسي خارجي انگليس( ام آي 6) بازي بسيار خطرناکي را با هدف فريب افکار عمومي آغاز کرده است که پيامدهاي جدي براي روابط روسيه و انگليس دارد.
در مقابل "ترزا مي" نخست وزير انگليس در پارلمان اين کشور اعلام کرد کاملا محتمل است که روسيه در مسموم کردن "اسکريپال" نقش داشته و اين حمله اي کورکورانه عليه لندن است. در مقابل، ولاديمير پوتين رئيس جمهور روسيه به لندن توصيه کرد که منتظر نتايج تحقيقات بماند و از نتيجه گيري شتاب زده خودداري کند. اسکريپال مامور نظامي سابق اطلاعات روسي است که به عنوان مأمور براي سرويس‌هاي اطلاعاتي انگليس در طول دهه 1990و اوائل 2000 فعاليت کرد. وي در دسامبر2004 به دست سرويس امنيت فدرال روسيه دستگير و به عنوان خائن مجرم شناخته و در سال 2006 به 13 سال زندان محکوم شد. اما وي در سال 2010 در چارچوب تبادل زنداني بين مسکو و آمريکا به انگليس تحويل داده و در اين کشور ساکن شد.
حمايت ها از لندن !
روابط روسيه و انگليس که اکنون نيز به دليل اختلافات متعدد بين دو کشور روابطي سرد است، با اين رويداد وارد مرحله جديدي از تنش ها شده؛ به ويژه اين که اين بار ناتو و آمريکا نيز آشکارا در حمايت از لندن وارد اين بحران سياسي شده اند. ينس استولتنبرگ دبيرکل ناتو اعلام کرد مسموم شدن اسکريپال «حادثه اي کاملا نگران کننده براي ناتو»است.رکس تيلرسون وزير امور خارجه آمريکا نيز اعلام کرد که کشورش همانند مقامات انگليس فکر مي کند روسيه احتمالا مسئول حمله شيميايي به اسکريپال است. اکنون مساله مسموميت شيميايي اسکريپال عملا به چالش جديدي بين روسيه و غرب تبديل شده است.
لندن ناخرسندي خود را از جنبه‌هايي از رفتار روسيه اعلام کرده و مدعي شده که با توجه به اينکه روسيه همچنان در صدد بي‌ثبات کردن کشورهاي اروپايي از جمله اوکراين است، روابط لندن با مسکو نمي‌تواند به روال عادي بازگردد. با اين حال مقامات ارشد انگليس به خوبي از نقش مهم و سرنوشت ساز روسيه در زمينه مسائل بين المللي به خصوص در باره بحران اوکراين و بحران سوريه آگاه هستند. کميته روابط خارجي مجلس عوام انگليس با انتشار گزارشي در مارس 2017 اذعان کرد که همکاري نکردن با روسيه در امور منطقه اي و بين المللي در بلند مدت براي لندن ممکن نخواهد بود.
"الکساندر گوسف" کارشناس مسائل سياسي مي گويد: انگليسي ها متوجه هستند که حل هرگونه مساله منطقه اي يا جهاني بدون روسيه ناممکن است. در مقابل، روس ها براين گمان هستند که انگليسي ها مسئول روابط پرتنش دو کشور هستند. سرگئي لاوروف وزير خارجه روسيه تصريح کرده است: اين که روابط دو کشور از سطح خوبي برخوردار نيست، مساله محرمانه اي نيست. اما اين موضوع به رفتار مسکو ارتباط ندارد. نگاه دولت محافظه کار انگليس به روسيه، نگاهي تهديد محور است و بر امکان همکاري هاي حداقلي در زمينه هاي مشترک تاکيد دارد. با اين حال همين روابط نيز اکنون در معرض تهديد جدي قرار گرفته است.
اقدامات تحريک آميز لندن
وزارت خارجه روسيه روز 23 اسفند در بيانيه‌اي تصريح کرد تصميم ترزا مي نخست وزير انگليس براي اخراج 23 ديپلمات روسيه از آن کشور و ساير اقدامات لندن، اقدامي تحريک‌آميز است.مسکو در عين حال با اشاره به ادعاي انگليس در مسموم کردن سرگئي اسکريپال جاسوس سابق روس دراين کشور و اقدامات لندن هشدار داد: «انگليس مسير رويارويي را انتخاب کرده است.»
اما به نظر مي رسد رويارويي روسيه و انگليس که از قبل هم با هم اختلافات مهمي داشتند، اکنون با توجه به اتهامات واقدامات لندن عليه مسکو بر سرمسموم شدن اسکريپال به مراحل بسيار حساسي رسيده است.
دولت محافظه کار انگليس اقداماتي را صورت داده است و يا تصميم به اجراي آنها دارد که روابط دو کشور را در مسير بي بازگشتي قرار خواهد داد.
از نخستين اقدامات ،اعلام اخراج 23 ديپلمات روس بود که به ادعاي لندن عناصر جاسوس روسي هستند. دولت انگليس همچنين همه قراردادهاي دوجانبه خود با روسيه را در سطح عالي به حالت تعليق درآورده و اعلام شده است دعوت از سرگئي لاوروف وزير خارجه روسيه را براي سفر به لندن پس مي‌گيرد.اما در سطح بين المللي نيز لندن اقداماتي را صورت داده است که از جمله شامل تشکيل نشست اضطراري شوراي امنيت بود.در اين نشست نمايندگان کشورهاي غربي مانند آمريکا و فرانسه درکنارانگليس مسکو را مسئول مسموميت شيميايي اسکريپال دانسته و حتي تلاش کردند تا اين موضوع را به رويه روسها دراستفاده از سلاح شيميايي ويا حمايت از کاربرد آن ارتباط دهند."جاناتان آلن" معاون نماينده انگليس درسازمان ملل متحد با متهم کردن روسيه به استفاده از سلاح شيميايي ادعا کرد:روسيه تاريخ روشني در نقض قوانين بين‌المللي دارد.
با اين حال از ديدگاه روسها،اين غربي ها هستند که تاريخچه شرم آوري ازکاربرد تسليحات شيميايي دارند."واسيلي نبنزيا" نماينده روسيه در سازمان ملل در پاسخ به ادعاي معاون نماينده انگليس ضد روسيه در استفاده از سلاح شيميايي، گفت: در تاريخ، حملات انگليس به کشورهاي مستقل و کشتن هزاران نفر وجود دارد.درعين حال مسکو براين مساله پافشاري مي کند که هيچ‌گونه دليل و مدرکي دال بر نقش روسيه در مسأله مسموم کردن اسکريپال وجود ندارد .
مساله ديگري که لندن با جديت دنبال مي کند تحريم بازي هاي جام جهاني فوتبال 2018 در روسيه است.ترزا مي مدعي شده است همه مقامات رسمي انگليس جام جهاني را تحريم خواهند کرد.اين بار دولت انگليس که روابطي گسترده و استراتژيک با آمريکا دارد ،رهبري کارزار جديد ضد روسي را برعهده گرفته است وبا هياهو وجنجال آفريني تلاش مي کند تا روسيه را درآستانه انتخابات رياست جمهوري 18 مارس تحت فشار قرار دهد.ضمن اينکه هدف لندن ايجاد موجي براي تحريم جام جهاني فوتبال 2018 روسيه است.
با اين حال بعيد به نظر مي رسد لندن بتواند همراهي بين المللي را با خود به دست آورد و جز برخي شرکاي غربي آن ، بقيه کشورها نظر مثبتي به اقدامات اخير انگليس عليه روسيه ندارند.
سران انگليس ، آلمان، فرانسه و آمريکا روز 24 اسفند در بيانيه‌اي مشترک، روسيه را مسئول مسموميت سرگئي اسکريپال جاسوس روسي سابق دانستند. در اين بيانيه آمده است: اين اولين حمله با عامل اعصاب در اروپا پس از جنگ جهاني دوم است که حمله به حاکميت انگليس و نقض کنوانسيون سلاح‌هاي شيميايي و قوانين بين المللي به شمار مي رود.
رويارويي و تنش دو جانبه بين روسيه و انگليس بر سر مسموميت شيميايي «سرگئي اسکريپال» و دخترش يوليا تبديل به تقابل گسترده غرب و روسيه شده است. همين عامل يعني جبهه‌گيري غربي‌ها به هواداري از لندن و مستمسک قرار دادن رويداد اخير براي تشديد حملات سياسي و تبليغاتي عليه مسکو آنهم در آستانه برگزاري انتخابات رياست جمهوري روسيه به حساسيت اوضاع افزوده و احتمال گسترش هر چه بيشتر دامنه بحران کنوني به ديگر ابعاد را افزايش داده است.
دستاويز مناسبي عليه مسکو
در بحران کنوني مقامات انگليسي پا را از محدوده آداب و عرف ديپلماتيک فراتر نهاده و بي‌محابا به روسيه و مقامات آن توهين مي‌کنند.«گاوين ويليامسون» وزير دفاع انگليس روز پنجشنبه حمله با ماده شيميايي عليه سرگئي اسکريپال را اقدامي «گستاخانه» از سوي مسکو دانست و گفت: روسيه به جاي پاسخ دادن بهتر است «کنار بکشد و ساکت بماند».
اين توهين انگليسي‌ها از سوي روسيه بي‌پاسخ نماند. «ايگور کوناشنکوف» سخنگوي وزارت دفاع روسيه گفت: اظهارات حقير و کوچه و بازاري وزير دفاع انگليس، ناتواني هوشي وي را نشان مي‌دهد. وي افزود: همه اين اظهارات نه فقط بي‌ارزش بودن اتهامات لندن عليه روسيه را نشان مي‌دهد بلکه حاکي از بي‌ارزش بودن متهم کنندگان نيز است .از ديدگاه مسکو، لندن به بحران کنوني با هدف انحراف افکار عمومي از مشکلات داخلي خود دامن مي‌زند.
با اين حال، ترزا مي نخست وزير انگليس در اين زمينه تنها نيست و بيانيه اخير سران غربي نشان مي‌دهد که آنها رويکرد حمايت جدي از انگليس در مقابل روسيه را در پيش گرفته‌اند. در واقع آنها اکنون به دستاويز مناسبي عليه مسکو دست يافته‌اند که مي‌تواند موضع روسيه را در سطح بين‌المللي تضعيف کرده و آن را متهم به اولين حمله با سلاح شيميايي در اروپا در دوره پس از جنگ جهاني دوم کند. با توجه به همين مساله انتظار مي‌رود که در روزهاي آينده فشارهاي سياسي و تبليغاتي از سوي غرب عليه روسيه تشديد شود و نخست وزير انگليس آغازگر اين روند است.
ترزا مي چهارشنبه گذشته با تکرار ادعاي دست داشتن روسيه در مسموميت اسکريپال و دخترش، دستور اخراج 23 ديپلمات اين کشور را از خاک انگليس صادر کرد. بوريس جانسون، وزير خارجه انگليس نيز روز جمعه 25 اسفند اظهار داشت که ،احتمال اين که شخص ولاديمير پوتين دستور حمله به جاسوس سابق روسيه در انگليس را داده باشد، خيلي زياد است. دفتر رياست جمهوري روسيه در واکنش، اين سخنان را «نقض غيرقابل بخشش قوانين ديپلماتيک» عنوان کرد.وزير خارجه انگليس مدعي شد که «ما هيچ مسئله‌‌اي با مردم روسيه نداريم. حتي هيچ گونه روسيه‌هراسي هم اين جا در حال شکل گرفتن نيست.»جانسون مدعي شد که «مشکل ما با تصميمات پوتين و کرملين تحت قدرت او است. احتمال خيلي بالايي مي‌دهيم که شخص پوتين دستور اين کار را داده باشد که براي نخستين بار از زمان جنگ جهاني دوم تاکنون، در خيابان‌هاي اروپا با يک سلاح شيميايي به يک شهروند حمله شود.»
اين براي نخستين بار است که يک مقام عالي و رسمي انگليس، شخص ولاديمير پوتين را مسئول حمله معرفي کرده است.در واکنش به اين اظهارات، دميتري پسکوف، سخنگوي ولاديمير پوتين گفت که اشاره جانسون به احتمال دست داشتن رييس جمهوري روسيه در اين حمله «شوکه آور و نقض غيرقابل بخشش قوانين ديپلماتيک و رفتار مسئولانه است.»روز پنج شنبه نيز وزارت خزانه‌داري آمريکا همزمان با بالا گرفتن تنش ميان غرب و روسيه، تحريم‌هاي جديدي عليه چند فرد و نهاد روسي اعلام کرد.
برخلاف برخي گشايش‌هاي اخير در روابط روسيه و اتحاديه اروپا از جمله ديدارهاي پوتين با برخي سران اروپايي مانند امانوئل ماکرون اما اکنون مساله‌اي در روابط دو جانبه مسکو و غرب رخ داده که موجب واگرايي هر چه بيشتر و تشديد تنش‌ها و رويارويي در ابعاد مختلف سياسي، ديپلماتيک و اقتصادي، تجاري خواهد شد.
وزارت خارجه روسيه روز شنبه 26 اسفند اعلام کرد که 23 ديپلمات انگليسي از اين کشور اخراج شده و ظرف يک هفته آينده بايد روسيه را ترک کنند.مسکو هم چنين تصميم گرفته تا فعاليت مرکز فرهنگي انگليس در اين کشور متوقف شده و کنسولگري آن در سن‌پترزبورگ تعطيل شود.وزارت خارجه روسيه همچنين به لندن هشدار داد در صورتي که اقدامي جديد عليه روسيه از جانب انگليس صورت گيرد، اين کشور از حق اقدام متقابل برخوردار است.
فاز جديد تنش
بحران سياسي بين روسيه و انگليس اکنون وارد ابعاد بي سابقه اي شده که مسلما نه فقط روابط دو جانبه مسکو و لندن بلکه ماهيت و نحوه تعامل روسيه وغرب را وارد برهه جديدي خواهد کرد.
به هر حال اقدامات ديپلماتيک مسکو عليه لندن دوبعد دارد.يک جنبه آن اخراج ديپلمات هاي انگليسي از روسيه است که اين اقدام در پاسخ به اخراج همين تعداد ديپلمات روس توسط انگليس صورت مي گيرد.جنبه دوم اقدام مسکو يعني توقف فعاليت مرکز فرهنگي انگليس در روسيه از اهميت زيادي برخوردار است. وزارت خارجه روسيه اعلام کرده که فعاليت مرکز فرهنگي انگليس در روسيه به اين دليل متوقف مي‌شود که شرايط فعلي اين مرکز بر خلاف قوانين روسيه ارزيابي شده است.با اين حال اين اقدام داراي دلايلي مهمتر است.يکي ازاين دلايل، نقش پنهاني ولي موثري است که غربي ها از جمله انگليسي ها با راه اندازي و فعاليت اين گونه مراکز در روسيه دنبال مي کنند که تاثير گذاري بر اذهان مردم به خصوص جوانان روسي و القاي نگرش ها و ارزش هاي غربي درآنها است. اين امر دردراز مدت مي تواند تغييرات و دگرگوني هاي زيادي در جامعه روسيه البته به نفع غربي ها ايجاد کند.
از نظر محافل غربي، لازمه راه اندازي انقلاب رنگي در روسيه ، ايجاد زمينه هاي فکري و اجتماعي آن دراين کشوراست ومراکز به اصطلاح فرهنگي کشورهايي مانند انگليس وآمريکا دقيقا اين هدف را دنبال مي کنند.ديگر سازمان هاي مردم نهاد غربي نيز که در روسيه به بهانه گسترش دموکراسي و آزادي هاي دموکراتيک فعاليت مي کنند،هدف مشابهي را دنبال مي کنند.با توجه به برگزاري انتخابات رياست جمهوري روسيه يکشنبه 27 اسفند (امروز) ،اقدام مسکو به منزله پاسخي قاطع ازسوي دولت روسيه وبه طورغيرمستقيم ولاديميرپوتين تلقي شده و مي تواند به افزايش محبوبيت و آراي وي در انتخابات پيش رو منجر شود.در عين حال پيش بيني مي شود که غرب که از ديدگاه خود دستاويز مناسبي براي تشديد فشارها عليه روسيه و حتي اقدامات عملي عليه مسکو به دست آورده ، روند کنوني را به اميد محروم کردن روسيه از امتيازات خود ادامه خواهد داد. /
=============================
نويسنده: دکتر سيد رضا ميرطاهر - کارشناس سياست در شرق اروپا.
.