قیام 29 بهمن تبریز ، آغازی بر پایان رژیم ستمشاهی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما ، آذربایجان در تاریخ پرفراز و نشیب خود ، جولانگاه تاخت و تاز اقوام بیگانه بوده است اما مردان این خطه از سرزمین ایران نپذیرفتن یوغ استبداد و استعمار را به وضوح نشان داده ­اند.
قیام 29 بهمن مردم تبریز در سال 1356 نیز اولین حلقه زنجیره‌ ای بود که قیام 19 دی مردم قم را به قیام‌های پی در پی ایران زمین متصل کرد و بار دیگر نشان داد تبریزی ها در حفاظت از اسلام ، شرف و غیرت دینی همیشه اولین ها هستند.
در این روز تاریخی، مردم غیور تبریز در بزرگداشت چهلم شهدای واقعه خونین قم، حماسه قهرمانان تاریخی خود را تکرار کردند و این قیام در تاریخ خیزش­های مردمی ایران بر ضد طاغوت ماندگار شد و دامنه آن به 22بهمن 1357 منتهی شد.
قیام مردم تبریز درست یک سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نشان داد که قیام مردم ایران ، همگانی و سراسری بود و به قوم و منطقه خاصی تعلق نداشت.
در واقع دامنه انقلاب اسلامی منحصر در تهران نبود و مناطق مختلف کشور هر یک در پیشبرد انقلاب اسلامی سهمی به سزا داشتند.
با این حال نقش مردم آذربایجان از هر جهت خاص و ویژه است به تعبیر رهبر انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای مردم آذربایجان در همه تحولات مهم اجتماعی و سیاسیِ 130 سال گذشته کشور مانند قضیه تنباکو، مشروطه، نهضت ملی‌ شدن صنعت نفت، انقلاب اسلامی و دفاع مقدس از اصلی‌ترین محورهای مبارزه بوده‌ اند و این موضوع ، شناسنامه و تاریخ پرافتخار آذربایجان است.
نگاهی به حوادث تاریخ انقلاب نشان می دهد سال 1356 سال شتاب نهضت اسلامی با حوادث مهمی چون شهادت مصطفی خمینی فرزند امام راحل، فوت دکتر شریعتی، اهانت روزنامه‌ اطلاعات به رهبر کبیر انقلاب، قیام 19 دی قم در اعتراض به اهانت صورت گرفته و سرانجام قیام 29 بهمن تبریز در چهلم شهدای قیام مردم قم است.
هر یک از حوادث مهم تاریخی نشان می دهد آذربایجان هم چنان در تاریخ پر فراز و نشیب ایران نقش مهمی داشته و پیوستگی گسست‌ناپذیر خود را با ایران و حرکت اسلامی مردم آن به اثبات رسانده است.
قیام مردم تبریز در سال 1356در واقع عکس‌العمل مردم غیور آذربایجان به اهانت صورت گرفته به ساحت مرجعیت و زعامت سیاسی مذهبی تشیع بود. چندی قبل از این قیام، مراسم باشکوهی برای تجلیل و ترحیم فرزند ارشد امام خمینی حاج آقا مصطفی در تبریز منعقد شده بود.
مورخ وقایع انقلاب اسلامی تبریز درباره قیام 29 بهمن می‌گوید: قبل از این قیام مردم تبریز به‌صورت جسته و گریخته با شرکت در سخنرانی‌ ها، پخش اعلامیه‌ ها و حضور در سخنرانی‌ ها فعالیت‌هایی داشتند و رژیم پهلوی روی آذربایجان و به خصوص تبریز حساب ویژه‌ ای باز کرده بود و انتظار نداشت تبریز در قیام‌های انقلابی فعالیت داشته باشد، زیرا زن شاه تبریزی‌ الاصل بود و انتظار قیام به خاطر زن شاه در نظر رژیم شاهنشاهی نزدیک به صفر بود.
سید مسعود نقیب می افزاید : مردم تبریز به بهانه برگزاری مراسم چهلم شهدای قم تصمیم گرفتند قیام کنند و به همین منظور جلسات برنامه‌ریزی و هدایت مردم به صورت کاملا مخفیانه در خانه آیت‌الله قاضی طباطبایی برگزار می‌شد.
وی خاطرنشان می کند : مردم برای برگزاری تظاهرات آماده بودند که با شهادت محمد تجلا (اولین شهید قیام 29 بهمن مردم تبریز) طغیان کردند و در یک حرکت کاملا اسلامی و حسینی در مرحله اول تمام مراکز منتسب به بهائیت و مشروب فروشی‌ها را به صورت خودجوش به آتش کشیدند.
مدیر اسبق مرکز اسناد و کتابخانه ملی شمال‌غرب کشور ادامه می دهد: قیام مردم تبریز باعث شد شعله انقلاب بر افروخته‌تر و کمر رژیم پهلوی شکسته تر شود.
به گفته این مورخ در قیام 29 بهمن مردم تبریز 14 نفر شهید و بیش از 100 نفر مجروح شدند و به دستور حضرت امام و توسط آیت‌الله قاضی طباطبایی و حجت‌الاسلام و المسلمین آقازاده به خانواده هرکدام از شهدا و جانبازان 500تا 1000تومان کمک هزینه درمان پرداخت شد چرا که مجروحان نمی‌توانستند برای مداوا به بیمارستان‌ها بروند و در خانه معالجه می‌شدند باید هزینه این معالجه‌ها از جایی تامین می‌شد.
نقیب می افزاید : نخستین اقدام برای سرنگونی مجسمه شاه در 29 بهمن 56و به همت مردم تبریز روی داد و در این اقدام تا جایی پیش رفت که مردم طناب را دور گردن مجسمه شاه انداختند.
این فعال سیاسی می گوید : مراسم چهلم مردم تبریز در شهرهای دیگر کشور برگزار شد و رفته رفته دامنه اعتراضات گسترش یافت و باعث برکناری ۹ نفر از جمله استاندار آذربایجان و رییس شهربانی وقت شد.
این مورخ تبریزی می افزاید : در پی افزایش اعتراضات، درگیری‌ها به داخل دانشگاه‌ ها نیز رسید و شاه به شدت به دانشگاه‌ ها حساس شده بود از طرفی چون این قیام صد در صد اسلامی بود و رنگ قرآنی و مذهبی داشت در نوع عملکرد مردم متجلی شد.
نقیب می گوید : در این قیام حدود 43 بانک و مراکز فساد به آتش کشیده شد و 30 مرکز اداری خسارت دید اما کسی به پول‌های بانک‌ها که دسته دسته در خیابان ریخته شده بود، دست نزد.
نویسنده و محقق تبریزی هم در باره ریشه های قیام ۲۹ بهمن می گوید : تحلیل‌ ها و موضعگیری‌ های مختلفی در خصوص رویداد تاریخی قیام مردم تبریز بیان شده است ، ولی بر اساس تحقیقاتی که در این خصوص انجام داده‌ ام به این نتیجه رسیده‌ام که قیام ۲۹ بهمن مردم تبریز سازماندهی شده بود چرا که نمی‌توان قیامی به این عظمت را که در یک لحظه از شرق به غرب تبریز را فرا گرفت،راهپیمایی عادی خواند.
حسین نجفی می افزاید : نقش آذربایجان در زمینه‌ سازی‌ تحولات سیاسی کشور منحصر به فرد ، سازمان یافته و منظم است و در نهضت مشروطه و مسئله کشف حجاب ، مردم این خطه از کشورمان همواره اثبات کر‌ده‌ ا‌ند که زیر بیرق استبداد نمی‌روند.
وی شهادت فرزند امام خمینی را عامل اصلی برگزاری مراسم گرامی داشت در تبریز و سایر شهرهای کشور می داند و می افزاید : رژیم شاه ضمن هراس از دیدن استقبال مردم در برگزاری این بزرگداشت‌ها و برای ارزیابی میزان مقبولیت مردم 17 دی 56 مطلبی موهن در مورد حضرت امام در روزنامه اطلاعات چاپ کرد.
نجفی اضافه می کند : تعطیلی حوزه‌های علمیه قم به پیشنهاد فضلای آذربایجانی که در منازل مراجع تقلید جمع شده بودند، صورت گرفت و حتی بخش مهمی از رهبری قیام 19 دی مردم قم را علمای آذربایجانی بر عهده داشتند .
وی ادامه می دهد : ممانعت رژیم شاه از برگزاری مراسم چهلم شهدای قم در مسجد قزللی تبریز و بی‌حرمتی‌ ماموران شهربانی به مسجد بهانه‌ای برای وقوع قیام تاریخی مردم تبریز شد و تانک‌ها برای سرکوب قیام مردم وارد خیابان های شهر شدند.
نویسنده کتابهای «نهضت اربعین» و «تنهایی و پایداری» اضافه می کند : موضع گیری رژیم شاه در باره قیام مردم تبریز این بود که تعدادی از کمونیست‌ ها و افراد خارجی که ایرانی و تبریزی نبودند مسبب این آشوب‌ها شدند در حالی اقشار مختلف مردم و دانش‌ آموزانی که زودتر از موعد مقرر هر روز تعطیل شده بودند، به قیام پیوستند.
نجفی اقامت مزدوران آمریکایی و کنسولگری آمریکا را در تبریز دلیل اصلی وجود انگیزه ضدامپریالیستی مردم تبریز می داند و می گوید : اظهار نظر سرکنسول آمریکا در تبریز پس از قیام 29 بهمن جالب است چرا که وی این شهر را در قالب واژه «نهضت ایران در آستانه پیروزی» تعریف کرد.
با مطالعه حوادث تاریخ انقلاب اسلامی نکات ویژه ای مشخص می شود :
اینکه شاه با حمایت­ های بی دریغ امریکا که ایران را «جزیره ثبات» در منطقه نا آرام خاورمیانه خوانده بود با حمله به امام خمینی (ره) به صورت کینه توزانه چالش بزرگ خویش را با مردم ایران آغاز کرد.
ابتدا دستور چاپ مقاله موهن را علیه رهبر نهضت امام خمینی صادر کرد سپس با اعتراض مردم شهر قم روبرو شد که عکس­ العمل رژیم به رگبار بستن مردم بی ­دفاع این شهر بود.
در اربعینِ شهدای این شهر، قیام 29 بهمن تبریز به وقوع پیوست که بسیار گسترده تر بود و بازاریان مذهبی در کنار سایر اقشار مردم همسو با نهضت اسلامی شدند.
خط قرمز رژیم با شعار «مرگ برشاه» در این روز بزرگ شکسته شد به­ طوری که پس از این قیام در تمام شهرهای ایران این شعار طنین انداز شد .
دانشجویان دانشگاه تبریز نیز به پیروی از علمای این شهر با راهنمایی قاضی طباطبایی اعلامیه­ ای صادر و مردم را به برگزاری مراسم چهلم شهدای شهر قم دعوت کردند.
روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران از این تاریخ از جنبه میزان شرکت نخبگان علمی و سیاسی هم دارای حایز اهمیت شد و همه مردم ایران دعوت امام خمینی (ره) را لبیک گفتند و هر جریانی نسبت به توان خود به صفوف مبارزه پیوست.
قیام مردم تبریز آن هم از میان همه اقشار از بازاری گرفته تا دانشگاهی حتی خودداری برخی از ارتشیان از برخورد قهری و خونین با مردم نشان از این واقعیت داشت که انقلاب 57 بر دوش اقشار مختلف مردم به سمت پیروزی حرکت کرد.
ضربه مردم مسلمان ایران به نظام سلطنتی پس از قیام تبریزی های انقلابی ترمیم ناپذیر بود به طوری که کمر رژیم را استراتژی چهلم­ ها شکست.
امام خمینی ره به عنوان مظهر و سمبل مقاومت و مخالفت با رژیم پهلوی، کسی که این قیام و قیام 19 دی در پی اهانت به او شکل گرفته بود، شاهد و ناظر این وقایع بود.
ایشان در 17 اسفند پیامی سراسر امید در تأیید قیام مردم تبریز و جایگاه رفیع آن در مبارزات ضد رژیم صادر کردند و گفتند : زنده باشند مردم مجاهد عزیز تبریز که با نهضت عظیم خود مشت محکم بر دهان یاوه‌گویانی زدند که با بوق‌های تبلیغاتی، انقلاب خونین استعمار را، که ملت شریف ایران با آن صد در صد مخالف است، انقلاب سفید شاه و ملت می‌نامند و این نوکر اجانب و خودباخته مستعمرین را نجات‌دهنده‌ کشور می‌شمارند.
حال بعد از گذشت چهل سال از آن واقعه خونین و تعیین کننده ، مردم آذربایجان شرقی و تبریزی های با غیرت ، همچنان نشان داده اند که بر سر پیمان خود با آرمانهای امام خمینی ره و رهبر معظم انقلاب هستند.
وقوع حوادث سالهای گذشته و نقش مردم این خطه از کشورمان در خنثی سازی فتنه های متعدد شاهدی بر این ادعاست.

گزارش مکتوب از : مهدی جلیلی