گام های صنایع دستی گیلان، در مسیر تولید و اشتغال

به گزارش اخبار استانهاي خبرگزاری صدا وسیما، از کودکی چشمانش با چرخش موزون "لی " ها بین انگشتان پدر و مادرش همراه بوده و گوشش، با صدای خش خش "لی" آشناست. 

آقا مسلم که سالهاست روی این شغل به عنوان یک فعالیت جانبی در کنار کشاورزی، حساب باز کرده است می گوید : از روی دست پدر و مادرش حصیر بافی یاد گرفته و حتی بعد از ازدواج هم با همسرش در خانه ، دست به دست ِتار و پود این حصیرها انداخته. است .  او که از این شغل به عنوان شغل آبا و اجدادی اهالی روستا یاد می کند ، باب درد دل را باز کرده و می گوید :  در دهه های گذشته کمبود مواد اولیه، از رونق افتادن حصیر و بی رغبتی مشتریان و نبودن بازار مناسب، باعث شد که حصیربافی کم کم از رونق بیوفتد و این هنر دیرینه گیلان، گوشه قاب خاطرات اهالی، خاک بخورد. این بود که 6 سال پیش تصمیم گرفتم با کمک تسهیلات اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، یک کارگاه کوچک  در گوشه ای از انبار کاهم، راه بیندازم و با همسر  و  دو فرزندم دستی بر هنر اصیل حصیربافی  بکشم.

آقا مسلم می گوید: مادر، خواهر و دیگر اعضای فامیل هم یکی یکی به جمعمان اضافه شدند و با رونق گرفتن کار  حصیربافی، کم کم اهالی روستاها هم به گوشه دنج کارگاه کوچکم چسبیدند و این هنر قدیمی و اصیل روستا دوباره زنده شد.

آنطور که این "مرد ِهنر و  کار " تعریف می کند؛ حتی کوچک بودن کارگاه هم نتوانست خدشه ای به همت بلند هنرمندان روستا وارد کند و آقا مسلم ، سفارش کار را به اهالی می داد تا آنان در خانه دست به " لی" شوند و کار را به کارگاه تحویل دهند. 

اینگونه شد که گوشه هر خانه در روستا، کارگاه کوچکی شد و حالا آقا مسلم از روستاهای اطراف هم سفارش می گیرد و با استعداد زيادي  که در زمینه بازاریابی و جلب مشتری دارد، توانسته است علاوه بر کسب در آمد سالانه 60 میلیون تومانی برای خودش و حرکت دادن چرخ زندگی اهالی روستا را با صادرات محصولات حصیربافی به کشورهای حاشیه خلیج فارس، چرخ صادرات را هم بچرخاند و مُعرّفِ هنر دست گیل زنان و گیلمردان، در آنسوی مرزها باشد.  
البته آقا مسلم و  کسانی که  او  را  در  حصیر بافی یاری می کنند، تنها بخشی از جمعیت فعالان صنایع دستی گیلان در روستای ایشگای لاهیجان هستند. آنطور که اداره  کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان اعلام می کند؛ حدود 20هزار نفر در این استان از راه تولید صنایع دستی، مستقیم صاحب شغل شده اند و برای 6 هزار نفر هم در بخش زنجیره تهیه مواد اولیه و فروش این محصولات، غیرمستقیم اشتغالزایی شده است. 

اما فواید صنایع دستی گیلان فقط به اشتغالزایی ختم نمی شود؛ این هنرهای اصیل گیل مردان و گیل زنان علاوه  بر افزایش درآمد، ارز آوری و رونق صنعت گردشگری، معرفی هنر کهن این سرزمین را بدنبال دارد.
گذری بر آمارهای این اداره کل گویای این است که حاصل  ذوق و هنر گیلانی ها در حوزه صنایع دستی، سالانه 35 میلیارد تومان گردش مالی را به همراه داشته است. صنایع دستی  ای که 90 گونه از 300 نوع آن در کشور، متعلق به گیلان است و رشته های عمده و پرطرفدارتری چون حصیر ، گلیم، چادر شب، جاجیم، مروار،  شال و بامبو بافی، سفالگری، رشتی دوزی، خراطی، نازک کاری، چوب تراشی، سِراجی سنتی یا کار روی چرم را شامل می شود. 
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان از تولید سالانه  حدود یک میلیون  قطعه  انواع  صنایع  دستی در گیلان  خبر  داد و می گوید : البته این آماری است که از تولیدات کارگاه ها و طرح های مشاغل خانگی به دست آمده و تعداد صنایع دستی تولیدی در گیلان بیش از اینهاست چرا که تعدادی از هنرمندان در روستاها بویژه زنان، تفننی و جسته گریخته به این کار مشغولند تا هم بخشی از نیازهای زندگی شان را تامین کنند و هم با فروش این صنایع دستی ، کمک خرج خانواده باشند .
سلمان شاه محمدی که خبرهای خوبی درباره افزایش سه  برابری تولیدات صنایع دستی گیلان در سه  سال اخیر دارد، به نقش اثرگذار هنر دست گیلانی ها در رونق صنعت گردشگری هم اشاره کرد.

وی افزود: نمایش فرآیند تولید صنایع دستی و عرضه این محصولات در مناطق گردشگري  استان، از جمله دهکده صنایع دستی قاسم آباد رودسر، مجتمع صنایع دستی خمام ِ رشت، دهکده چوب تراشی شالمای ماسال، روستاهای لیالستان و ایشگاه لاهیجان و عنبران آستارا ، باعث شده است مسافران و گردشگران بیشتری به بهانه دیدن فرآیند تولید صنایع دستی و خرید سوغاتی ، به این مناطق بیایند؛ بطوری که طبق بررسی ها حضور گردشگران در این مناطق، در سه  سال اخیر سه برابر افزایش یافته است. 
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری گیلان، آمار زياد  بیکاری و افزایش تسهیلات مشاغل حوزه صنایع دستی، ارائه آموزشهای فراگیر مهارت تولید و بازاریابی صنایع دستی، تامین مواد اولیه و کاربردی کردن و تنوع بخشی صنایع دستی و هم چنین ایجاد زمینه های فروش و صادرات را از مهم ترین دلایل رونق صنایع دستی گیلان می داند و می گوید: اگرچه هنوز بازار صنایع دستی از ورود کالاهای چینی متاثر است اما مجموعه این عوامل باعث شده است تولید صنایع دستی از 300 هزار قطعه در سال 93 به حدود یک میلیون قطعه در سال 96 افزایش یابد. 
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری گیلان با بیان اینکه در سال های اخیر، گرایش جوانانِ جویای کار به مشاغل صنایع دستی بیشتر از گذشته شده  است گفت: به متقاضیان راه اندازی کسب و کار صنایع دستی با توجه به نوع و گستردگی طرح، بطور میانگین 10تا 100 میلیون تومان تسهیلات ارائه می شود.

سلمان شاه محمدی افزود: جذب به موقع اعتبارات و استفاده مطلوب از سهمیه سالانه و پرداخت سریع و آسان تسهیلات صنایع دستی، باعث شده است در سه سال اخیر، حدود 4 هزار نفر از افراد جویای کار در گیلان، با استفاده از این تسهیلات، برای خود ، کار و کاسبی راه بیندازند. این درحالیست که در مدت مشابه سه ساله قبل از آن ، فقط هزار و 580 نفر توانستند تسهیلات بگیرند.
اما اگرچه مسئولان صنایع دستی  افزایش، جذب  و پرداخت به موقع تسهیلات صنایع دستی را علت رونق این دست صنایع می دانند و تعدادی از کارآفرینان و فعالان صنایع دستی گیلان هم از دریافت تسهیلات رضایت دارند، اما در قبال این گروه، بودند هنرمندانی که از پروسه دریافت تسهیلات گلایه داشتند و اعلام کردند ؛ دولت گفته است که تسهیلات می دهد اما گرفتن تسهیلات، آنقدر پیچ و خم دارد که ما عطایش را به لقایش بخشیدیم.
 با این حال معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری گیلان می گوید: استقبال گیلانی ها از مشاغل صنایع دستی و نتیجه بخش بودن اشتغالزایی در این حوزه در گیلان باعث شد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سهم امسال این استان را در بخش اعتبارات تسهیلات صنایع دستی ِ مشاغل خانگی نسبت به پارسال تا سه  برابر افزایش دهد و به حدود 10 میلیارد تومان برساند که همه این سهم را جذب و به متقاضیان تسهیلات پرداخت کرده ایم.
به گفته وی امسال برای نخستین بار حدود 20 میلیارد تومان هم در قالب اجرای طرح اشتغالزایی روستایی برای توسعه مشاغل صنایع دستی گیلان در نظر گرفته شده  که مقدمات پرداخت این تسهیلات درحال انجام است و بنا داریم با پرداخت این تسهیلات برای 2 هزار و 80 نفر از روستاییان در قالب اشتغال صنایع دستی، شغل ایجاد کنیم.
رونق صنایع دستی با آموزشهای فراگیر، روی دور تند؛
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان، آموزش های فراگیر اعم از  تولید  و  بازاریابی را یکی دیگر از دلایل رونق کسب وکار صنایع دستی در گیلان می داند و می گوید: این اداره کل سالانه، برای حدود هزار و 500 نفر از مشتاقان یادگیری هنرهای دستی، دوره های مقدماتی برگزار و به آنان مدرک مهارت مقدماتی اعطا می کند.
سلمان شاه محمدی می گوید : از سه  سال پیش هم آموزش های بازاریابی را در دستور کار خود قرار داده ایم که بر این اساس، سالانه به بیش از 600 نفر از فعالان و تولیدکنندگان صنایع دستی روش های بازرایابی و شیوه های جلب مشتری آموزش داده می شود؛ آموزش هایی که باعث شده هر هنرمند هم کارآفرین و تولید کننده باشد و هم بتواند برای فروش محصولات تولیدی خود، بازاریابی کند؛ کاری که آقا مسلم ِ حصیرباف، برای خود و دیگر هنرمندانِ هم صنف خود انجام می دهد.

تامین مواد اولیه و تنوع بخشی، گامی به سوی ارتقاء کیفیت صنایع دستی 
کارشناس مسئول حمایت از تولید معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با بیان اینکه تا چند سال هنرمندان، بویژه مرواربافها در تامین مواد اولیه با مشکل مواجه بودند گفت: برای تامین مواد اولیه صنایع دستی استان 105 نفر از فعالان برتر صنایع دستی را به عنوان پشتیبان انتخاب و به آنها تسهیلات کم بهره 50 میلیون تومانی پرداخت کرده ایم .
مریم قاسمی  می گوید: هر کدام از این افراد از حدود 10 تولید کننده عمده صنایع دستی  پشتیبانی کرده و موظفند مواد اولیه رشته صنایع دستی خود را با استفاده از این تسهیلات یا خود تولید و یا از بازارهای داخلی خریداری کنند و در اختیار هنرمندان زیرمجموعه خود قرار دهند.
وی اجرای طرح کاربردی کردن محصولات صنایع دستی را هم مزید بر علت می داند و می گوید: برای اینکه ردپای هنر دست گیلانی ها در وسایل منزل مردم بیشتر دیده و این محصولات کاربردی تر شود، از سه  سال پیش طرح کاربردی سازی صنایع دستی در دستور کار معاونت صنایع دستی گیلان قرار گرفته است.
کارشناس مسئول حمایت از تولید معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری گیلان افزود: تا چند سال پیش رغبت چندانی برای استفاده از این دست صنایع وجود نداشت اما در سالهای اخیر با تغییراتی که حاصل شده، حدود 80 درصد صنایع دستی گیلان کاربردی شده است.
مریم قاسمی برای اثبات ادعایش می گوید: امروزه علاوه بر  وسایل آشپزخانه؛ مبلمان، آباژور و سبد نوزاد، حتی در نمای ساختمانها هم از صنایع دستی استفاده می شود.

و اما ایجاد زمینه های فروش و صادرات آخرین ایستگاه سامانبخشی به صنایع دستی؛ 
کارشناس مسئول حمایت از تولید معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با بیان اینکه بیش از 60 درصد تولیدات صنایع دستی گیلان در همین استان به فروش می رسد و بیشترین خریداران را هم گردشگران و مسافران تشکیل می دهند گفت: حدود 30 درصد دیگر این محصولات به استانهای دیگر و 10 درصد باقیمانده هم در قالب صادرات، به کشورهای حاشیه خزر و خلیج فارس، اروپا  و آمریکای مرکزی صادر می شود.
مریم قاسمی تولیدات حصیری، گلیم ، مروار و سفال را از عمده محصولات صادراتی صنایع دستی عنوان کرد که توانسته اند در بازارها و ویترین فروشگاه های کشورهای دیگر بدرخشند.
وی با بیان اینکه سالانه یک و نیم میلیون دلار ارز از صادرات صنایع دستی گیلان، وارد کشور می شود گفت :از سال 93، برای استفاده از تجربیات و دانش بازریابی جهانی، نشست های آموزشی متعددی را با حضور 30 نفر از بازرگانان و بازاریابان خارجی، برای فعالان و کارآفرینان صنایع دستی گیلان برگزار کرده ایم که با کمک همین بازرگانان خارجی، محصولات مان را هم صادر کرده ایم. 
این کارشناس صنایع دستی استان که خودش هم دستی بر تولید این دست صنایع دارد، با اشاره به تمهیدات فروش صنایع دستی در گیلان هم گفت: در حال حاضر 9 بازارچه صنایع دستی در مناطق مختلف استان دایر است و 3 بازارچه دیگر هم در دست ساخت است که تا پایان سال آینده به بهره برداری خواهد رسید.
مریم قاسمی از وجود 400 فروشگاه صنایع دستی در استان هم خبر داد و گفت: هر سال، در فصل گردشگری، بیش از هزار و 100 غرفه نمایشگاهی هم در ورودی شهرها و مناطق گردشگرپذیر گیلان دایر می شود.

وی با بیان اینکه از اواسط  پارسال، پای بازار صنایع دستی گیلان به فضای مجازی هم باز شده گفت: در این راهبرد جدید، هیات مدیره های سایت های فروش با هنرمندان و مشتریان صنایع دستی مذاکره و مقدمات خرید و فروش این دست صنایع را فراهم می کنند. 
کارشناس مسئول حمایت از تولید معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری گیلان درخصوص سامان بخشی بازار فروش صنایع دستی هم گفت : برای مقابله بهتر و بیشتر با قاچاق صنایعی که به نام صنایع دستی و به کام صنایع وارداتی ، تیشه به ریشه تولید صنایع دستی داخلی می زند ، براساس مصوبه کارگروه مبارزه با قاچاق کالا و ارز گیلان و مجوز سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری از مهر ماه امسال مقرر شد اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان به عنوان دستگاه ضابط در زمینه مقابله با قاچاقچیان صنایع دستی وارد عمل شود، این درحالیست که تا پیش از این تعهدی در این باره نداشت.

    مریم قاسمی می گوید: حاصل وارد عمل شدن این اداره کل به حوزه مقابله با قاچاق صنایع دستی ، در4 ماه گذشته، کشف و ضبط  بیش از 3 هزار قلم صنایع دستی قاچاق است. 
اگرچه تعداد زیادی از تولید کنندگان صنایع دستی از اقدامات دولت برای حمایت شان خرسندند، اما امیدوارند دستگاه های دولتی مرتبط ، براساس ماده 98 قانون برنامه ششم توسعه که دستگاه های اجرایی را مکلف به صیانت از میراث فرهنگی و حمایت از صنایع دستی کرده ، به وظایف شان به درستی عمل کنند.