بیماری سلیاک؛ باید‌ها و نباید‌ها
بیماری سلیاک یا اسپروی سلیاک یک اختلال خودایمنی روده باریک با زمینه ژنتیکی (ارثی) است، در این بیماری گوارشی، پرز‌های روده باریک آسیب دیده و در جذب مواد اختلال دارد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز فارس، کارشناس مسوول ژنتیک معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: اگر بیماران مبتلا به سلیاک پروتئینی از دسته گلوتن (gliadin) که در برخی از غلات مانند گندم، جو، چاودار و گاه جوی دوسر وجود دارد را مصرف کنند دچار علایم عدم تحمل می‌شوند.
محسن رستگار افزود: به نظر می‌رسد ورود گلوتن به سلول‌های پرز‌های روده موجب پاسخ سیستم ایمنی در این بیماران می‌شود و واکنش التهابی ایجاد شده، تحلیل پرز‌های روده (villous atrophy) و کاهش فعالیت آنزیم‌های روده را به همراه دارد.
وی گفت: به دلیل اینکه بخش عمده‌ای از جذب مواد غذایی در روده در پرز‌های روده انجام می‌گیرد تخریب پرز‌ها موجب سوء جذب می‌شود.
رستگار ضمن تاکید بر این موضوع که بیماری سلیاک واگیردار یا سرطانی نیست، گفت: این بیماری اغلب به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی، طی دو هفتگی تا یک سالگی آغاز می‌شود و امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذا‌های حاوی گلوتن می‌کند.
وی با بیان اینکه در بزرگسالان، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند، ادامه داد: در اروپا از هر پانصد نفر، یک نفر به بیماری سلیاک مبتلاست.
کارشناس مسوول ژنتیک دانشگاه شایع‌ترین علائم گوارشی بیماری سلیاک را اسهال، استئاتوره (اسهال چرب)، نفخ و کاهش وزن عنوان کرد و افزود: اسهال چرب در این بیماران حجیم و رنگ پریده است.
رستگار از دیگر علائم این بیماری به خستگی، آسیب به رشد کودک، آتروفی و ضعف عضلانی، سوء جذب آهن و ویتامین ب. ۱۲ (موجب کم خونی می‌شود)، سوء جذب کلسیم و ویتامین D. (موجب استئوپنی می‌شود)، شکستگی‌های پاتولوژیک استخوان و هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه اشاره کرد و گفت: سایر عوارض بیماری آمنوره، ناباروری، تنگی پیلور، اکیموز و پتشی (کمبود ویتامین K)، خیز و درماتیت هرپتی فورم است.
او ضمن تاکید بر این مطلب که شیوع سرطان‌های روده در بیماران سلیاکی بالاست، افزود: برخی از افراد مبتلا به سلیاک هیچ علامتی ندارند، زیرا قسمت سالم روده قادر به جذب مواد مغذی کافی برای پیشگیری از بروز علائم است و به همین دلیل برخی از بالغان مبتلا، تنها خستگی و کم خونی دارند.
کارشناس مسوول ژنتیک معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، سابقه خانوادگی بیماری سلیاک، حاملگی و سایر آلرژی‌ها را عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به این بیماری عنوان کرد.
کارشناس مسوول ژنتیک دانشگاه گفت: در حال حاضر نمی‌توان از ابتلای به بیماری سلیاک پیشگیری کرد و تنها با رعایت یک رژیم سفت و سخت فاقد گلوتن، می‌توان انتظار یک زندگی طبیعی را در اغلب بیماران داشت.
رستگار، آزمایش خون، بیوپسی دئودنوم با آندوسکوپی و تست‌های تحمل خوارکی (گزیلوز و لاکتوز) از روش‌های تشخیصی رایج این بیماری هستند، همچنین یکی از راه‌های تشخیص توسط خود فرد این است که اگر رژیم غذایی بدون گلوتن استفاده کرد و اگر علائم بیماری اش برطرف شد احتمال سلیاک وجود دارد.
او اساس درمان این بیماری را رژیم غذایی فاقد گلوتن تا پایان عمر برشمرد و اضافه کرد: دوره بهبودی سلیاک با رعایت رژیم غذایی خاص به طور معمول سه تا ۶ ماه که البته در بزرگسالان به دو سال هم می‌رسد، بستگی دارد.
کارشناس مسوول ژنتیک معاونت بهداشتی دانشگاه ضمن تاکید بر این موضوع که بیماران مبتلا به سلیاک باید از مصرف مواد غذایی حاوی گندم، جو، چاودار و برخی حبوبات پرهیز و آرد سیب‌زمینی، برنج، عدس، سویا، ذرت و لوبیا را جایگزین آن کنند، گفت: بیشتر مبتلایان به سلیاک به تخم‌مرغ، شکر و روغن حساسیت‌های متفاوتی دارند و از این رو لازم است از مصرف محصولاتی که این گونه مواد در آن‌ها به کار رفته نظیر انواع سس‌ها خودداری کنند.
رستگار افزود: مبتلایان باید از مصرف غذا‌های فرآوری شده نظیر سوسیس، کالباس، ماکارونی، رشته‌فرنگی، قهوه، نسکافه و تمامی شیرینی‌جات و کیک‌هایی که در آن‌ها از گلوتن یا آرد گندم استفاده شده پرهیز کنند.
او مناسب‌ترین جایگزین بدون گلوتن برای گندم را ارزن معرفی کرد و افزود: به علت آن که این گونه بیماران از مصرف غلات و برخی حبوبات محروم هستند باید برای جبران کمبود ویتامین‌ها و املاح معدنی از میوه‌ها و سبزی‌ها به صورت پخته و تازه، گوشت و لبنیات کم‌چرب، ماهی و برنج بسیار استفاده کنند و روغن‌های مایع ذرت و زیتون استفاده کنند.