صنعت تبليغات که بايد در درجه اول اخلاق را در مدار کاري خود قرار دهد، درآمدزايي بيشتر را هدف اصلي خود قرار داده است
چکیده مصاحبه پژوهشی:
- حدود تبليغات تجاري در کشور ما از روي ديوارهاي شهر، مطبوعات، راديو تلويزيون و ... فراتر رفته و پا روي اعصاب مردم گذاشته است.
- تبلیغات مجاز در بدنه خارجی اتوبوس‌ها و مینی بوس ها، صرفاً بر روی بدنه های طرفین (راست و چپ)، مجاز بوده و بر روی بدنه های جلو و عقب ممنوع است.
- پوشيده شدن شيشه‌هاي اتوبوس با تبليغات تجاري ايجاد کننده ی احساس ناامنی در مسافران است چرا که مدام نگران از جاماندن و یا رد شدن از ایستگاه مربوطه خود هستند.
-تصور اینکه شهروندان سوار بر اتوبوس های شهری با شیشه و پنجره هایی کاملا پوشیده هستند؛ گاهی القا کننده فضای زندانی متحرک در شهر را به افراد می دهد.
پژوهش خبری صدا وسیما:اغراق نيست اگر بگوييم صنعت تبلیغات در کشور ما با همه سوابقی که دارد هنوز هم جوان و هم غیرعلمی است. این واقعیت نباید کسی را بر آشفته کند که تبلیغات در کشور ما در حد سایر فنون و هنرهای رسانه های ما(نسبت به جهان رسانه‌ها) است. فعالان در عرصه تبلیغات با بهره‌گیری ازعلوم مختلف از جمله روانشناسی، جامعه‌شناسی و نیز شناخت فرهنگ و آداب و رسوم مخاطبان،می تواند در عرصه رقابت ها، بهترین و کارآمدترین شیوه‌ها را به کار گیرد. در کشور ما با وجود نیاز حیاتی به توسعه اقتصادی، این امر ناشناخته و مورد بی‌مهری قرار گرفته است تا جايي که مرز تبليغات از روي ديوارهاي شهر، مطبوعات، راديو تلويزيون و ... فراتر رفته و پا روي اعصاب مردم گذاشته است بطوري که بوضوح ديده مي شود شرکت ها براي سودجويي بيشتر پا روي اعصاب و روان شهروندان مي گذارند.. در اين نوشتار تنها به گوشه اي از تخلفات و تخطي از قوانين تبليغات در شرکت واحد اتوبوسراني تهران پرداخته مي شود.
جايگاه تبليغات
سميه اسدي، کارشناس بهداشت روان: عرصه تبلیغات شاید به دلیل ناشناخته بودن آن در جامعه در حال گذار ایران، طی سال‌های اخیر جولانگاه فعالیت گروه‌های غیر تخصصی درکنار گروه‌های متخصص شده است. هیأت نظارت بر کانون تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به عنوان متولی تبلیغات کشور،مقررات و شرایط پیچیدهای برای اعطای امتیاز کانون های آگهی به متقاضیان و همچنین نظارت کامل بر فعالیت های آنان ندارد.همین دلیل سبب شده است تا غیر حرفه‌ای‌ها در این عرصه توان اعلام حضور داشته باشند. رفتارهای غیرحرفه‌ای گروه های غیر حرفه‌ای آن چنان آسیب‌های شدیدی بر پیکره نحیف این صنعت وارد آورده است که مدت‌های طولانی برای ترمیم این آسیب‌ها مورد نیاز است.
قانون تبليغات اتوبوسي در يک نگاه
دکتر حسن فدايي، حقوقدان و مدیرآموزش کرسی حقوق بشر دانشگاه بهشتی و عضوکانون وکلای دادگستری، در اين باره به ماده 207 آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی اشاره ميکند:
ماده 207 آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی: نصب هر نوع علائم و پلاکهای متفرقه و همچنین الصاق یا نصب یا نقش هر نوع آگهی، نوشته، عکس و نوشتن عبارات و ترسیم نقوش روی شیشه ها یا بدنه درونی یا بیرونی وسایل نقلیه به منظور تجارت، تبلیغ، نمایش و مانند آن ممنوع است. مگر بر اساس ضوابطی که به پیشنهاد شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور به تصویب وزیر کشور خواهد رسید.
وي همچنين به ماده 4 اين قانون و تبصره آن اشاره ميکند و مي گويد: بر اساس اين ماده هر نوع تبلیغات در داخل اتوبوس‌ها و مینی بوس‌ها بر روی شیشه ها (جلو، عقب، طرفین و آیینه ها) ممنوع است؛ بر اساس ماده 5 اين قانون نيز نواع تبلیغات مجاز در بدنه خارجی اتوبوس‌ها و مینی بوس ها، صرفاً بر روی بدنه های طرفین (راست و چپ)، مجاز بوده و بر روی بدنه های جلو و عقب ممنوع است. اين در حاليست که در تبليغات صورت گرفته روي بدنه اتوبوس هاي سامانه تندروي تهران اين بندهاي اساسي ناديده انگاشته شده است و در حقيقت بايد گفت اين گونه تبليغات پا را از حدود تعيين شده در قانون فراتر نهاده و حقوق مسافران اتوبوس ها را ناديده انگاشته و پايمال کرده است. طبق قانون مسئولیت حسن اجرای مفاد این ضوابط به عهده شهرداری و برخورد با تخلفات رانندگی با پلیس راهنمایی رانندگی است که تا اين لحظه برخورد قانوني با اين تخلفات مشاهده نشده است.
نقش تبلیغات محیطی در اتوبوس های شهری: مزایا و معایب
سميه اسدي، کارشناس بهداشت روان: ورود اتوبوس‌های شهری به عرصه رسانه‌های تبلیغات محیطی تحولی بود که بسیاری از کارشناسان حوزه تبلیغات را به اجرای طرح‌های گرافیکی خلاق برای آگهی‌ها واداشت. محور اصلی تبلیغات بر روی بدنه اتوبوس های شهری ترغیب به خرید کالا است. تبلیغات بر روی بدنه اتوبوس های شهری در واقع یک رسانه شناخته شده و پر کاربرد در جهان است، چرا که همچنان کشور ایران بیشترین آمار جابجایی مسافران را به خود اختصاص داده است و در واقع تبلیغ بر روی بدنه اتوبوس مانند تبلیغ بر روی بیلبوردی است که علاوه بر مزیت های کلی تبلیغ در رسانه های دیگر، دارای ویژگی های منحصر به فرد دیگری نیز می باشد که در اثر بخشی بالای تبلیغات بسیار موثر می باشند.
مزایای تبلیغات اتوبوسي از دید روانشناختی
- این رسانه متحرک بوده و گردش آگهـــی در مسیر های مختلف داخل شهر را ممکن می سازد که فرصت و زمان کافی را در طول مسیر دارد.
- به دلیل قابلیت متحرک بودن و سایر ویژگی‌های اتوبوس ها، میتوان ایده های خلاقانه بسیاری برروی اتوبوس‌ها اجرا نمود.
- تاثیرگذاری ماندگار و طولانی در ذهن مخاطب
- به دلیل اینکه مخاطب این گونه تبلیغات خانواده ها هستند بهترین رسانه تبلیغاتی برای مواد مصرفی می‌باشد.
- فضای شهر را رنگین‌تر می‌کند و در واقع فضایی را اشغال نمی‌کند.
معایب تبلیغات اتوبوسي از دید روانشناختی
- کارشناسان طی سال های گذشته همواره بر این نوع تبلیغات ایرادهای مختلفی گرفته اند، از جمله جلب توجه و برهم زدن تمرکز رانندگان خودرو و امکان بروز حادثه تا معایب دیگر؛ اما آنچه بیشتر مد نظر قرار می گیرد. علاوه بر آن معایب این نوع تبلیغات اعم از ایجاد آلودگی بصری در سطح شهر، برهم زدن تمرکز راننده، این شیوه جدید مورد اعتراض شهروندانی هم که هر روز از اتوبوس استفاده می کنند قرار گرفته است.
- به دلیل طولانی بودن بعضی از ایستگاهها و توقف زیاد اتوبوس در هنگام چراغ قرمز همچنین پوشش دهی تمام پنجره ها و منافذ و عدم دسترسی مسافران به فضای بیرون می تواند موجب عدم دید طبیعی شود لذا شاهد نوعی احساس ناامنی در مسافران هستیم چرا که مدام نگران از جاماندن و یا رد شدن از ایستگاه مربوطه خود می باشند، از طرفی مسافرانی که در ایستگاه منتظر اتوبوس هستند نیز در تشخیص اینکه داخل اتوبوس مسافر و جا برای نشستن وجود دارد نیز دچار مشکل می‌گردندکه این مساله از منظر روانشناختی می تواند مشکل ساز باشد. تصور اینکه شهروندان سوار بر اتوبوس های شهری با شیشه و پنجره هایی کاملا پوشیده هستند؛ گاهی القاکننده فضای زندانی متحرک در شهر را به افراد می‌دهد.
- با توجه به اینکه روزانه تعداد زیادی از شهروندان از سیستم حمل و نقل عمومی و اتوبوس های شهری استفاده می کنند حتما نیازمند دسترسی به امکاناتی از قبیل تهویه مناسب، سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی مطلوب می باشند. از طرفی پوشش گسترده پنجره های اتوبوس توسط تبلیغات نیز این مهم را مورد توجه قرار نمی‌دهند چه اینکه دسترسی به نور طبیعی را نیز خارج از دسترس مسافران قرار می دهد. چسباندن این برچسب های تبلیغاتی در بدنه اتوبوس و تاریکی در فضای درونی اتوبوس ها به حدی است که بعضا در ساعات صبح و عصر، شناسایی خیابان های اطراف و محل پیاده شدن برای مسافران، سخت و در شب هم غیرممکن می‌شود.
کلام آخر
بنظر مي رسد صنعت تبليغات که بايد در درجه اول اخلاق را در مدار کاري خود قرار دهد، درآمدزايي بيشتر را هدف اصلي خود قرار داده است و در اين مسير نه تنها قانون بلکه اخلاقيات را نيز زير پا گذاشته است. با وجود ده ها دستگاه نظارتي در کشور که حتي يک تابلوي اضافه در خيابان ها را بر نمي تابند؛ جاي این سوال است که در مواجهه با اين تبليغات غيرقانوني روي اتوبوس‌هاي سامانه تندروي تهران که در حقيقت تبليغات روي اعصاب مسافران است چرا در اين مدت سکوت شده است؟!
پژوهش خبری // مرتضی رکن آبادی