عملیات کربلای 5، آغازی برپایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، مرکز اصفهان ؛ عملیات کربلای 5 با شجاعت رزمندگان اسلام به نقطه تسلیم دشمن بدل و مقدمه ایی بر تنظیم قطعنامه 598 و پایان دفاع مقدس بود.

سال ها از پایان هشت سال جنگ تحمیلی عراق  علیه ایران می‌گذرد اما هنوز خاطرات رشادت‌ها و بزرگواری‌های رزمندگان دفاع مقدس و یاد و خاطرات شهدای دفاع مقدس در دل و جان ملت ایران زنده است.

این روزها و در واقع نیمه دوم دی هر سال، یادآور دلاوری های رزمندگان اسلام در عملیات کربلای 5 است. یاد آور فریاد‌های یا زهرایی که قلب دشمن را در خاک شلمچه لرزاند و بر قلب دشمن اشغالگر هراس انداخت. این روزها بوی خون و باروت در شلمچه زنده می‌ شود و یادآور رشادت‌های بی‌نظیر سربازانی است که بی‌محابا برای آزادی خاک میهن به قلب دشمن زدند و بسیاری به شهادت رسیدند.

ایمان و باور عمیق، تعهد و شجاعت رزمندگان در عملیات کربلای 5 سبب شد تا آنها در نبردی سخت، سربلند و پیروز شوند.

31 سال پیش ، 19 دی ، در یکی از سخت‌ترین مناطق ،عملیات بزرگ کربلای 5  با رمز یا زهرا (س) از جبهه جنوب شلمچه و شرق بصره در منطقه ‏ای به وسعت 150 کیلومتر مربع، با هدف آزادسازی شلمچه، جزایر و مناطق شرق بصره، انهدام ماشین جنگی عراق، پاسخ دندان‏شکن به شرارت ‏های دشمن در بمباران مناطق مسکونی، در سه مرحله آغاز شد و 70 روز طول کشید.

کربلای 5، ششمین عملیات نیروهای مسلح ایران برای فتح بصره محسوب می‌شد.

این عملیات ، در شرایطی صورت گرفت که صدام قصد داشت با تبلیغات گسترده در میان حامیانش، نسبت به قدرت مقاومت ارتش عراق در برابر عملیات قدرتمند رزمندگان اسلام، امیدی کاذب ایجاد کند.

در کربلای 5، قوی‏‌ترین پدافند دشمن که با کمک مستشاران خارجی ایجاد شده بود تا عمق 9 کیلومتری خاک عراق در هم شکسته شد و دشمن برای مقابله با رزمندگان اسلام، 140 تیپ را به این منطقه اعزام کرد. رزمندگان در پایان عملیات 81 تیپ و گردان را منهدم کردند و نیمی از 34 تیپ هم متلاشی شد.

ده درصد از جنگ افزارهای هوایی عراق منهدم شدند و سنگین‏‌ترین تلفات انسانی به ارتش عراق  وارد شد.

گفته ها و ناگفته های عملیات کربلای 5 

در بامداد 19 دی‌ 1365 عملیات توسط نیروهای سپاه از جنوب دریاچه پرورش ماهی آغاز شد.

منطقه کانال پرورش ماهی، جایی بود که دشمن با کمک کارشناسان نظامی غربی مستحکم ترین خطوط دفاعی را در شلمچه برای حفاظت از شهر بصره ایجاد و اعلام کرده بود که ایرانی‌ها به هیچ عنوان نمی‌توانند از این موانع عبور کنند. شکستن خط شلمچه برای عراق غیرقابل تصور بود.

سه قرارگاه کربلا، قدس و نجف با حدود 27 یگان سپاه در این عملیات شرکت داشتند.

همزمان بخش دیگری از نیروها توسط قایق‌های تندرو در غرب دریاچه پیاده شدند. رزمندگان در هوای سرد دی وارد آب های سرد دریاچه ماهی می شدند. نیروهای گارد ریاست جمهوری عراق به مقابله پرداختند. نیروی های شجاع  ایرانی‌ دو روز اول عملیات را صرف غلبه بر دو ستون دفاعی عراقی‌ها کردند .

 روز سوم عملیات، جانشین و وزیر دفاع صدام همراه با دو سوم ارتش عراق برای بازپس‌گیری مناطق تصرف شده توسط نیروهای ایرانی وارد منطقه شدند.

آنها با استفاده از تانک‌های خود همچنین با استفاده از تانک‌های غنیمت گرفته شده شروع به توپ باران بصره و سایر استحکامات عراقی‌ها کردند.

در روز پنجم عملیات، گارد مرزی عراق ارتباط خود را با یک سوم سنگربندی‌هایش از دست داد. سرانجام در روز هشتم عراقی‌ها کانال جاسم را تخلیه کردند. اینجا بود که نیروی هوایی عراق به حمایت از نیروهای خود وارد عمل شد. با این حال موشک‌های زمین به هوای ساخت سوئد آربی‌اس 70 جدید که نیروهای ایرانی‌ در آن زمان به‌تازگی تهیه کرده بودند صدمات شدیدی به نیروی هوایی عراق وارد کرد.

رزمندگان ایرانی‌ توانستند 50 تا 60 جت جنگنده عراقی را ساقط کنند که این رقم ده درصد کل هواپیماهای نیروی هوایی آن زمان رژیم بعث را شامل می‌شد. عراقی‌ها برای مقابله،شروع به بمباران خطوط مواصلاتی ایران با سلاح‌های شیمیایی کردند. رژیم بعث در طول جنگ و بویژه در این عملیات به طور گسترده از سلاح های شیمیایی استفاده کرد و نیروهای ایرانی را در این عملیات به وسیله گازهای خردل، سیانور و گاز اعصاب هدف قرار داد.

عراق بسیاری از شهرهای نیمه غربی کشور از جمله تهران، اصفهان، تبریز و قم را با بمب‌های معمولی بمباران کردندو حدود سه هزار غیر نظامی ایرانی  را به شهادت رساندند.

در روز دوم  بهمن، رزمندگان ایرانی  موج جدیدی از حملات خود را شروع کردند  که خطوط چهارم دفاعی عراق را اشغال کرده و توانستند تا 12 کیلومتری بصره پیشروی کنند به‌طوری‌که ساختمان‌های شرق بصره از خطوط مقدم ایرانی قابل رؤیت بودند. تلویزیون کشورمان  صحنه‌هایی از این پیشروی و دورنمای شهر بصره را به نمایش گذاشت.توپخانه و موشک‌های میان‌برد ایرانی خسارات سنگینی را به شهر بصره وارد می‌آورد. نیروهای عراقی که خود را در اطراف شهر بصره می‌دیدند مجبور شدند بسیاری از شهروندان عراقی را به قسمت‌های شمالی عراق تخلیه کنند.

شرایط برای عراقی‌ها به قدری وخیم شده بود که صدام حسین با حضور در بین نیروهایش، سرلشکر طالع خلیل رحیم الدوری از لشکر سوم را تنزیل درجه داده و  از سمت خود برکنار و چندین تن از درجه‌داران رده پایین عراقی را به علت  بازده نظامی پایین اعدام کرد.

 او سپهبد ضیاءالدین جمال فرمانده سپاه پنجم در شمال عراق را به فرماندهی لشکر سوم منصوب کرد. عراقی‌ها شروع به سربازگیری مجدد کردند و حتی سربازانی 15 ساله را به استخدام ارتش درآوردند.

در هفته چهارم ایرانی‌ها در دریاچه‌های پرورش ماهی، جزیره‌های ام‌الطویل، رودخانه جاسم و کانال آبیاری مستقر شده بودند. با این حال توان نظامی ایران مصروف شده بود و نبرد در این زمان به حالت واماندگی رسیده بود. عراقی‌ها توپخانه خود را روی خطوط تأمین ایرانی‌ها متمرکز کرده بودند و به طور مؤثری این خطوط را توسط جنگ‌افزارهای عادی و شیمیایی بمباران می کردند. ایرانی‌ها در درون سنگرهای کنده‌شده پناه گرفتند.

در بیستمین روز از شروع عملیات گارد ریاست جمهوری عراق وارد میدان نبرد شد. آنها با استفاده از موجی از تسلیحات سنگین شامل تانک، توپخانه و بالگردهای توپ‌دار به خطوط ایرانی‌ها یورش بردند. لشکر سوم ارتش عراق از غرب دریاچه‌های پرورش ماهی حمله خود را آغاز کرد سپس به سمت جنوب و رودخانه جاسم متمرکز شد. همه این حملات به همراه هجوم سنگین تجهیزات زرهی عراقی در روز سی‌ام از شروع عملیات خطوط ایرانی‌ها را در هم شکست.

انجام این عملیات اما نتایج خوبی برای نیروهای ایرانی به همراه داشت. با موفقیت دلیر مردان ایران در این عملیات، موقعیت سیاسی و نظامی عراق تضعیف شد.

در این عملیات،81 تیپ و گردان عراقی، 700 تانک و هزارو 500 خودرو نظامی دشمن منهدم شد. همچنین  80 هواپیمای عراقی ساقط شد و 250 توپ ضدهوایی و 400 قطعه تجهیزات زرهی دشمن از بین رفت.

40 هزار نیروی دشمن کشته يا زخمي و 270 نفر نيز اسير شدند.

شهدای  عملیات کربلای  5 ، بنیانگذاران مکتب مقاومت اسلامی در جهان

در عملیات کربلای 5،  هفت هزار و 651 رزمنده ایرانی به شهادت رسیدند که 400 نفر از آنها از فرماندهان بودند. همچنین 53 هزار و 299 نفر مجروح و سه  هزار و 522 نفر نیز مفقودالاثر شدند .

در ‌عملیات‌ کربلای 5 که‌ با سنگین‌ترین‌ و بیشترین‌ پاتک‌های‌ دشمن‌ توأم‌ بود، چندین‌ فرمانده برجسته‌ ایرانی‌ همچون سردار سرلشکر حسین‌ خرازی فرمانده‌ لشکر14 امام‌ حسین‌ (ع) از اصفهان، یداله‌ کلهر قائم‌مقام‌ لشکر27 محمد رسول‌ اله (ص) از تهران، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین‌ عبداله‌ میثمی مسئول‌ حوزه‌ نمایندگی‌ حضرت‌ امام (ره) در قرارگاه‌ خاتم‌ الانبیا (ع)، اسماعیل‌ دقایقی‌ فرمانده‌ لشکر9 بدر، هاشم‌ اعتمادی‌ فرمانده‌ تیپ‌ امام‌ حسن (ع) محمدعلی‌ شاهمرادی‌ فرمانده‌ تیپ‌44 قمر بنی‌هاشم، حاج‌ قاسم‌ میرحسینی‌ قائم‌مقام‌ لشکر41 ثاراله، محمد فرومندی‌ قائم‌مقام‌ لشکر5 نصر و...  به‌ شهادت‌ رسیدند.

شهیدان غلامرضا رهبر، حسن هادی و محمدرضا ژیان سید احمدی خبرنگاران و برنامه سازان رسانه ملی که انعکاس دهنده رشادت های رزمندگان اسلام بودند هم در همین عملیات، خود روایت ساز کربلای 5 شدند.

سردار سرلشکر شهید خرازی در عملیات کربلای ۵ در جلسه‌ای با حضور فرماندهان گردانهاو یگانها از آنان بیعت گرفت که تا پای جان ایستادگی کنند و گفت: هرکس عاشق شهادت نیست از همین حالا در عملیات شرکت نکند، زیرا که این یکی از آن عملیات های عاشقانه است و از حساب‌های عادی خارج است.

لشکر او در این عملیات توانست با عبور از خاکریزهای هلالی که در پشت نهر جاسم از کنار اروندرود تا جنوب کانال ماهی ادامه داشت شکست سختی به عراقیها وارد آورد.

عبور از این نهر بدان جهت برای رزمند گان مهم بود که علاوه بر تثبیت مواضع فتح شده، عامل سقوط یکی از دژهای شرق بصره بود که در کنار هم قرار داشتند.

هدایت نیروهای خط شکن در میان آتش و بی‌اعتنایی او به ترکش‌ها و تیرهای مستقیم دشمن و ایثار و از خودگذشتگی او، راه را برای پیشروی هموار کرد.

او علاوه بر داشتن تدبیر نظامی، شجاعت کم‌نظیری داشت.با وجود نداشتن یک دست، با همه مشکلات و سختیها، در طول سالیان جنگ و جهاد از خود ضعفی نشان نداد. قاطعیت و صلابتش برای همه فرماندهان گردانها و محورها، نمونه و از ابهت فرماندهی خاصی برخوردار بود.

در عملیات کربلای ۵ ، زمانی که در اوج آتش توپخانه دشمن، رساندن غذا به رزمندگان با مشکل مواجه شده بود، خود پی گیر جدی این کار شد، که در همان حال خمپاره ای در نزدیکی اش منفجر شد و روح عاشورایی او به ملکوت اعلی پرواز کرد و این سردار بزرگ در روز هشتم اسفند 1365  در جوار قرب الهی مأوا گزید.

سردار سرلشکر شهید حسین خرازی پرورش یافته مکتب امام حسین(ع) و الگوی وفاداری به اصول و ایستادگی بر سر ارزشها و آرمانها بود.روحش شاد

راویان  عملیات کربلای  5

سردار سرلشکر پاسدار  قاسم سلیمانی  می گوید : یکی از پرخاطره ترین و مهمترین برگهای تاریخ پر افتخار جنگ ،عملیات کربلای 5 است،که اگر بگویم در روز عملیات ،کربلایی در جوار کربلای امام حسین (ع) بوقوع پیوست و همه آن فداکاری،ایثار،گذشت و ارزشهایی که توسط یاران امام حسین (ع) به نمایش در آمد، سخنی به گزاف نگفته ام.

در جنگ تحمیلی ارزشمندترین منطقه موجود شلمچه بود که دشمن در آن مستحکم‌ترین مواضع و موانع را داشت، به طوری که عبور از آن‌ها غیرممکن می‌نمود ؛ لیکن ضرورت غیر قابل انکار ادامه جنگ در آن موقعیت و لزوم تسریع در تصمیم‌گیری پس از عملیات کربلای 4 سبب شد که صرفا برای انجام تکلیف و با امید به نصرت الهی، همه  ‌نیروهای خودی اعم از رزمنده و فرمانده برای عملیات بزرگ کربلای 5 آماده شوند.

فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادامه داد: علت اینکه کشورهای دنیا بسیج شدند و قطعنامه 598 را نوشتند ؛ نتایج عملیات کربلای 5 بود. همه دشمنان از حجم مقاومت و فداکاری انجام شده متحیر مانده بودند.کربلای 5 در اوج این همه گرفتاریها ، نا بسامانی ها وکمبود امکانات انجام شد.

این پیروزی بسیار عظیم و مهم و درخشان تأثیر بسیار اساسی در سرنوشت کل جنگ داشت که دنیا را واداربه عقب نشینی و صدور قطعنامه 598 کرد.

به گفته سردار سرلشگر سید یحیی رحیم صفوی مشاور عالی فرمانده معظم کل قوا و فرمانده سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، عملیات کربلای 5  سبب شد تا آمریکا که حامی اصلی عراق در جنگ هشت ساله علیه ایران بود، دچار شک و تردید شود که ادامه این روند سبب از هم پاشیده شدن عراق خواهد شد. ازاین رو برای پشتیبانی از این کشور در منطقه خلیج فارس وارد جنگ با ایران از جمله  با ساقط کردن هواپیمای مسافربری، هدف قرار دادن سکوهای نفتی، بمباران جزیره خارک که 90 درصد صادرات نفت کشور از آن انجام می‌شود ،شد.

وی ادامه داد: آمریکا و شوروی و برخی از کشورهای اروپایی نظیر فرانسه و آلمان بعد از اجرای این عملیات مات و متحیر ماندند زیرا تصور نمی‌کردند یکسال بعد از فتح فاو در بهمن‌ سال 1364، عملیات بزرگ دیگری را نیروهای ایرانی انجام دهند.

به حضور متحد نیروهای ارتشی و سپاهی در عملیات کربلای 5 در بخش‌های مختلف اشاره کرد و گفت: در این عملیات، پشتیبانی نیروی هوای و سیستم پدافند هوایی و توپخانه ارتش نیز حضور بسیار فعالی داشتند بطوری که حجم عملیات و آتش توپخانه دو طرف به شدت سنگین بود..

سردار محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران در دوران دفاع مقدس هم عملیات کربلای 4  را زمینه‌ساز عملیات کربلای 5 بیان کرد و گفت: با وجود اینکه محور شمالی عملیات در شلمچه دارای خاک‌ریزهای پنج‌ ضلعی بود نیروها پیشروی خوبی داشتند که همین امر سبب طراحی عملیات کربلای 5 شد.

وی ادامه داد: این عملیات کمتر از دو هفته پس از عملیات کربلای 4 در شرق بصره آغاز شد و نیروی های ایرانی موفق شدند شلمچه را از اشغال دشمن آزاد کنند و تا 9 کیلومتری خاک عراق و نزدیکی‌های بصره پیشروی کنند.

بعدها شماری از اسیران عراقی اظهار داشتند:  اگر ایران پس از گرفتن شلمچه، 10 روز دیگر مثل قبل از باز پس گیری شلمچه  به حمله های خود ادامه می داد، ارتش عراق منحل می شد؛ اما نیروهای ایرانی با توجه به امکانات محدود، قادر به ادامه این روند نبودند.

هفته نامه نیوزویک نیزدر آن روز‌ها ضمن تأکید بر پیروزی ایران در عملیات کربلای 5، بر شرایط پیروزی ایران بر عراق اشاره کرد: تهاجم ایرانی‌ها در نزدیکی بصره، حداقل یک چیز را در خصوص جنگ ایران و عراق تغییر داده و آن این مسأله است که  اولین بار طی چند سال گذشته، این احتمال را که یک طرف حقیقتاً بر دیگری پیروز شود، مطرح ساخته است.

رادیو بی. بی. سی طی تحلیل در همین زمینه، با توجه به تجربه سپاه درعملیات فاو و عبور از رودخانه اروند، ضمن اشاره به عبور از منطقه آب گرفتگی و کانال پرورش ماهی در عملیات کربلای 5 گفت: موفقیت ایران در عبور از دریاچه ماهی، یک بار دیگر توانایی ایران در عبور از آبراه‌ها را نشان می‌دهد.

پایان  عملیات کربلای 5  /دستاوردی  بزرگ در کارنامه رشادت های دفاع مقدس

حجم بی سابقه انهدام دشمن، تثبیت اوضاع جبهه های نبرد به سود قوای نظامی‌ایران   و کسب یکی از ارزنده ترین تجارب نظامی توسط سپاه پاسداران و در پایان ،صادر شدن قطعنامه 598 كه تا حدودی به خواسته های جمهوری اسلامی ایران نزدیك بود نتایج عملیات بزرگ کربلای 5 بود.

 این اولین بار بود كه پس از شروع جنگ تحمیلی شورای امنیت سازمان ملل به وجود جنگ در این منطقه اعتراف می‌كرد، این دوگانگی برخورد در مجامع بین‌المللی را جز با نفوذ آمریكا و استكبار جهانی تحلیل دیگری ندارد.

بعد از کربلای 5 و آزادسازی شملچه، پیکر شهدای عملیات آزادسازی خرمشهر که بیشتر از گردان مالک‌اشتر بود کشف و به دیار خودشان انتقال یافت.

هر ورق از تاریخ عملیات کربلای 5 یادآور رشادت ها و شجاعت رزمندگان در دوران دفاع مقدس است و توصیفش سخت.

در سی و یکمین سالگرد عملیات کربلای 5 ، یاد و خاطره همه رزمندگان حاضر در این عملیات را گرامی می داریم ، بویژه  شهدای عظیم الشأن شلمچه  را که عصاره رشادت و شجاعت یک ملت بودند.

نگارنده :سیده پروین امامی