قاچاق از مبادي رسمي داريم يا نداريم؟

به گزارش خبرگزاري صداوسيما، آبان‌ ماه امسال بود که وزير اقتصاد و دارايي در اظهاراتي قابل توجه گفته بود: «قاچاق از مبادي رسمي نداريم، ممکن است داشته باشيم اما نام آن قاچاق نيست و بايد تخلف را از قاچاق جدا کرد»؛ درست پس از اين ادعا بود که واکنش‌هاي منفي کارشناسان، مسئولان و نمايندگان نسبت به اين گفته‌ها شدت گرفت.

بر اين اساس از يک سو نقدهاي اين افراد و از سوي ديگر نيز بروز برخي اتفاقات موجب شده تا ابهاماتي در پذيرش اين گفته‌هاي آقاي وزير و نيز ساير مسئولان گمرکي به وجود بيايد. به عنوان نمونه، وزير اقتصاد در حالي ادعا مي‌کند قاچاق از مبادي رسمي وجود ندارد که همين چند هفته پيش، عليرضا دادفر، معاون امنيتي-سياسي استاندار آذربايجان غربي از نيازمند بودن گمرکات اين استان به دستگاه‌هاي آشکارساز دقيق و مجهزتر سخن گفته بود چراکه به اذعان وي «در حال حاضر آشکارسازهاي موجود توان مورد انتظار را ندارند و درخواست‌ هايي از گمرکات کشور براي اجراي اين امر صورت گرفته تا قاچاق سازمان‌ يافته در اين استان کمتر شود»؛ يا آنکه حسين فروزان، مديرعامل سازمان منطقه آزاد تجاري- صنعتي ماکو نيز اخيراً عنوان کرده «بخش بزرگي از قاچاق، از مبادي رسمي صورت مي‌گيرد؛ مثلاً تعدادي از کاميون‌ها که حدود 200 دستگاه هستند صبح از ماکو حرکت کرده و به طرف شهرهاي ترکيه مي‌روند و اغلب با اجناس قاچاق بر مي‌گردند». حالا بايد پرسيد با وجود موارد اين چنيني، آيا باز هم مي‌توان ادعاي به صفر رساندن قاچاق از مبادي رسمي را تکرار کرد؟

ايکس‌ ري‌ها نصب نشده‌اند؛ کنترل‌ها 100درصدي است!

گمرک در اظهارات قابل توجه ديگري از «رصد 100درصدي کالاهاي ورودي با سامانه‌هاي پيشرفته گمرک الکترونيک در ابتداي امسال» سخن گفته است؛ اين ادعا از جهات مختلفي مورد نقد قرار گرفته و موجب بروز ترديد براي مخاطبان شده است؛ به عنوان نمونه امير خجسته، رئيس فراکسيون مبارزه با مفاسد اقتصادي در اين باره بيان مي‌کند: «70درصد اظهارنامه‌هاي گمرک از مسير سبز، بدون هيچ گونه کنترلي به بهانه تسهيل واردات صادر مي‌شود که نتيجه آن خروج ميلياردها دلار ارز از کشور است».

از سوي ديگر نيز محمد جعفر منتظري، دادستان کل کشور، بازديدش از بندر شهيد رجايي را در ابتداي امسال اينگونه توصيف مي‌کند: «به رئيس‌جمهور اطلاع دادم اين بندر از لحاظ کنترل و ورود قاچاق کالا و ارز تقريباً رهاست چراکه روزانه دو هزار و 550 تا 3 هزار کانتينر از اينجا عبور مي‌کنند اما تنها دو ايستگاه وجود داشت و هر دستگاهي در شبانه‌روز تنها مي‌توانست 10درصد از کانتينرها را بررسي کند». دادستان تهران در ادامه به اظهارات اخير فردي در تلويزيون اشاره کرد که گفته بود «دستگاهي آورديم که ماشين‌ها مي‌توانند با سرعت 50 کيلومتر از آن عبور کنند» و ادامه داد: «اين در حالي است که در طي بازديدها متوجه شديم که تازه در حال مقدمات نصب اين دستگاه‌ها هستند».

علاوه بر اينها، همين چند هفته پيش بود که يکي از معاونان ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در جلسه کميسيون امنيت ملي عنوان کرده بود: «عدم تجهيزات کافي در 150مرکز گمرکي جمهوري اسلامي جهت انجام وظايف نظارتي و کنترلي، خود يکي از عوامل اصلي است که موجب قاچاق کالا مي‌شود»؛ البته فرود عسگري، رئيس گمرک نيز در ادامه اين جلسه گفته است: «نصب دستگاه‌هاي مجهز و جديد ايکس‌ري که آغاز شده و 19دستگاه ديگر هم در حال تهيه است، کنترل مرزي در گمرک‌ها تکميل مي‌شود. نياز نيست که براي همه 150گمرک دستگاه ايکس‌ري قوي بگذاريم، بلکه براي 30 گمرک نيازمند اين گونه دستگاه‌ها هستيم»؛ در اينجا عسگري گفته که «نصب دستگاه‌هاي مجهز و جديد ايکس‌ ري آغاز شده» و «19دستگاه ديگر هم در حال تهيه است».

با اين حساب، سوالي که به ذهن هر مخاطبي خطور مي‌کند اين است که چگونه گمرک ادعاي کنترل 100درصدي کالاها از مبادي رسمي و گمرکات را دارد اما هنوز برخي از دستگاه‌هاي ايکس‌ري يا نصب نشده‌اند و يا در حال نصب هستند؟

سيدحسين نقوي حسيني، عضو کميسيون امنيت ملي مجلس شوراي اسلامي طي اظهاراتي از بازديد اعضاي اين کميسيون از اتاق فرمان يکي از گمرکات سخن گفته و آن را اين گونه توصيف مي‌کند: «طي اين بازديد مشاهده کرديم طراحي‌ هاي خوبي براي کنترل کالا، توسط نخبگان صورت گرفته بود؛ در اين بازديد به ما نشان داده شد که وقتي کالايي با کانتينر به کشور وارد مي‌شود، با رنگ‌ آميزي‌ هاي مشخصي معلوم مي‌شود که اين کالا مربوط به چه گروه کالايي است. در آنجا عنوان شد که همه گمرکات به اين طراحي‌ها مجهز هستند که موجب کاهش قاچاق شده است؛ اما زمانيکه براي تست و واقعيت‌ سنجي اين موضوع به آذربايجان غربي و مرز بازرگان رفتيم، در کمال تعجب ديديم اين موضوع اصلاً واقعيت ندارد و موارد موجود در اين مکان‌ها با آنچه که در آنجا گفته و نيز انجام مي‌شد، بسيار متفاوت است. در مرز بازرگان از مسئول دستگاه کنترل‌کننده سوال کرديم که معناي رنگ‌ها چيست اما نتوانست هيچ پاسخي به ما بدهد و مديريت اسف‌ بار بود؛ در آنجا براي تست دستگاه‌ها، اسلحه را بر روي يک تريلي قرار داديم تا از دستگاه عبور کند و ببينيم که آيا دستگاه نوع آن را تشخيص مي‌دهد يا خير؛ اما وقتي تريلي از دستگاه عبور کرد دستگاه اصلاً آن را تشخيص نداد».

در حالي گمرک ادعاي کنترل 100درصدي کالاهاي ورودي به کشور را دارد که پرونده‌هاي بسياري در خصوص قاچاق از مبادي رسمي در سالجاري توسط وزارت اطلاعات و نيروي انتظامي در خارج از قلمرو گمرکي کشف و منجر به صدور حکم شده است؛ از جمله اين موارد مي‌توان به کشف 1128کانتينر کالاي قاچاق توسط وزارت اطلاعات اشاره کرد که درست به فاصله چند روز پس از صحبت‌هاي کرباسيان رسانه‌اي شد؛ هر چند در اين باره برخي رسانه‌ها سعي کردند تا اين موضوع را به همان موضوع 210 کانتنير کالاي قاچاق در گذشته ربط دهند اما نکته مهم آنجاست که سناريو و چگونگي تخلف اين دو قاچاق کاملاً از هم متفاوت و مجزا است.

به هر حال گمرک، مشتاق به اعلام جرم نيست و تمايل دارد اعلام کند تنها يک «تخلف گمرکي» رخ داده است چراکه در غير اينصورت از يک سو خودش زير سوال مي‌رود و از سوي ديگر نيز با تخلف خواندن اين اعمال، جريمه و جزاي نقدي ناشي از محکوميت قاچاق به جاي آنکه به خزانه دولت واريز شود، براي گمرک درآمد زا خواهد بود.

برخي اظهارات درباره وجود قاچاق از مبادي رسمي، هم قابل توجه است .

-سيدحسين نقوي ‌حسيني، عضو کميسيون امنيت ملي مجلس شوراي اسلامي :اين نماينده مجلس با اشاره به صحبت‌هاي وزير اقتصاد مبني بر آنکه کالاي قاچاق از مبادي رسمي وارد کشور نمي‌شود، گفت: شايد اگر افراد ديگري نيز مسئول گمرک بودند، طوري آمار را اعلام مي‌کردند که تصور شود مديريتشان خوب است. 70درصد قاچاق از مبادي رسمي صورت مي‌‌گيرد.

-علي طيب‌نيا، وزير سابق اقتصاد:30 درصد قاچاق از مبادي رسمي وارد مي شود.

-احمد مرادي، نماينده مردم بندرعباس:آمار فرمانده نيروي انتظامي هرمزگان در کشف و شناسايي 210 کانتينر قاچاق در بندرعباس را صحيح مي‌دانم و حتي مي‌گويم آمار کالاي قاچاق از مبادي رسمي بندرعباس بيشتر از اين‌ها است. 90 درصد قاچاق سازمان يافته از مبادي رسمي عبور مي‌کند و بخشي از آن کشف مي‌شود مثل همين پرونده و بخش اعظمي از اين قاچاق ديده نمي‌شود.

-سرهنگ توکلي ، رئيس پليس مبارزه با قاچاق استان هرمزگان: بيشترين خلأها و امکان سوء استفاده شبکه‌ها از مبادي رسمي است يعني بيش از 90درصد کشفيات ما از مبادي رسمي بوده است.

-محمدرضا پورابراهيمي، رئيس کميسيون اقتصادي مجلس: بيش از 50 درصد از کالاهاي قاچاق از مبادي رسمي کشور وارد مي‌شوند.

-علي‌اکبر کريمي، نائب رئيس کميسيون اقتصادي مجلس: واردات قاچاق از مبادي رسمي واقعيتي غيرقابل انکار است. اگرچه به طور معمول مسئولان گمرکات اين موضوع را انکار مي‌کنند، ولي شاهد ورود بخش قابل توجهي از واردات قاچاق از همين مسيرهاي قانوني به داخل کشور هستيم.

-صديف بدري، سخنگوي کميسيون عمران مجلس شوراي اسلامي: هرچند که دولت اين مسئله را قبول نمي‌کند اما از مبادي رسمي ورودي کشور قاچاق کالا وجود دارد.

-احمد انارکي محمدي، رئيس هيئت تحقيق و تفحص از ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز: نمي‌توان گفت تمامي ‌کالاها از مبادي رسمي کشور به وسيله کانتينر وارد و يا از مناطق آزاد خارج مي‌شوند اما ممکن است حجم بالايي از اين طريق وارد کشور شود.

-کمال دهقاني فيروزآبادي، نائب رئيس کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي: در گمرکات بايد ايکس‌ ري داشته باشيم تا مأموران گمرکي با دقت بتوانند ورود کنند؛ درحاليکه مي‌توان گفت بيشتر کالاي قاچاق با تساهل يا نبود ابزار در گمرکات به کشور وارد مي‌شوند.

-سردار حسين اشتري، فرمانده کل نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران : متاسفانه امروز برخي کالاهاي قاچاق از مبادي رسمي وارد کشور مي‌شوند. گمرک‌هاي ما بايد سختگيرانه‌تر عمل کنند. بر اساس مصوبه ستاد کل نيروهاي مسلح ،پليس بايد در تمام مبادي ورودي کشور حضور داشته باشد و بر ورود کالاها نظارت کند.

-حبيب‌الله حقيقي رئيس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز: در طول روز ورود و خروج 3500 کانتينر در پايانه شهيد رجايي انجام مي‌گيرد و بنابر محدود بودن دستگاه‌هاي کنترلي امکان کنترل 200 کانتينر بيشتر نيست و اين نکته را يادآور مي‌شود که در طول روز نزديک به 3300 کانتينر بدون هرگونه کنترلي وارد کشور مي‌شود.

-حجت الاسلام والمسلمين محمدجعفر منتظري، دادستان کل کشور: با همه تلاش‌ها همچنان شاهد ورود کالاي قاچاق آن هم به‌صورت کانتينري از مبادي رسمي و غيررسمي هستيم. بايد ببينيم چرا موضوعي که رهبري مؤکداً درباره آن دستور دادند و قوانين لازم را در اختيار داريم و حتي يک ستادي براي آن پيش‌بيني شده، همچنان شاهد قاچاق فراوان در کشور حتي از طريق گمرکات رسمي هستيم.

-محمد حسيني، عضو کميسيون برنامه و بودجه مجلس شوراي اسلامي: اگر بخواهيم با فساد و قاچاق مبارزه کنيم و مدعي آن هستيم که کاهش يافته است، بايد اثر آن را در گردش منابع و افزايش توليد مشاهده کنيم. بنابراين تاکنون اثر اين موضوع در اقتصاد نمايان نيست و کالاهاي قاچاق همچنان از مبادي رسمي و غيررسمي وارد مي‌شود.

-داوود محمدي، رئيس کميسيون اصل 90 مجلس: اکنون اطلاعات پيرامون تجار و بازرگانان، مانيفست کالا، سازمان بنادر و دريانوردي و واردکنندگان از طريق سيستم الکترونيک انجام مي شود. پنجره واحد تجاري ميان گمرک، وزارت بهداشت و سازمان استاندارد ايجاد شده اما اقدامات صورت گرفته کافي نيست. در کميسيون اصل90 شکايت هاي متعددي وجود دارد که در برخي جاها مربوط به فساد کارکنان و رشوه است .

-ولي‌اله نانواکناري، نماينده مجلس:از مبادي رسمي و گمرکات کشور قطعا قاچاق انجام مي گيرد و به هيچ عنوان نمي‌توان ادعا کرد که قاچاق در مبادي رسمي وجود ندارد چراکه رقم بالاي قاچاق نمي‌تواند از مبادي غيرقانوني به کشور وارد شود.

-محمد دهقان، عضو کميسيون حقوقي و قضايي مجلس شوراي اسلامي: طبق آمار 80 درصد کالاهاي قاچاق از مبادي رسمي وارد کشور مي‌شود. تعدد گمرک خود مبدا فساد است حال سوال اين است که چرا حداقل جلوي آن گرفته نمي شود؟

-سيدحسن حسيني شاهرودي، دبير کميسيون اقتصادي مجلس شوراي اسلامي : وي با اشاره به آمار 90 درصدي قاچاق کالا از کل واردات که به تازگي از سوي وزير صنعت و معدن و تجارت اعلام شده، گفت: در تکميل سخنان وزير محترم صنعت بايد بگويم که قسمت قابل توجهي از اين حجم کالاي قاچاق از طريق مبادي رسمي و به ويژه مناطق‌آزاد وارد کشور مي‌شوند.

-سيدناصر موسوي‌لارگاني، عضو کميسيون اقتصادي مجلس شوراي اسلامي: يکي از دلايل ورود کالاهاي قاچاق به کشور نبود «ايکس‌ري‌هاي قوي» براي کنترل کالاها و تباني برخي از واردکنندگان با مأمورين گمرک،‌ باعث شده تا حجم عظيمي از کالاهاي قاچاق از مبادي و مجاري رسمي وارد کشور شود.

-محمدعلي پورمختار، عضو کميسيون حقوقي و قضايي مجلس شوراي اسلامي:بسياري از اين کالا‌ها از مبادي رسمي وارد مي‌شود. صرف ايجاد سامانه براي جلوگيري از امر قاچاق و تلقي اين موضوع که با راه اندازي چنين سامانه‌اي از اين به بعد ديگر شاهد ورود کالاي قاچاق به کشور نخواهيم بود، هرگز کفايت نکرده و نمي‌کند.

-محمدمهدي مفتح، سخنگوي کميسيون برنامه و بودجه مجلس شوراي اسلامي: وي با اشاره به ورود کالاي قاچاق از مبادي رسمي کشور اظهار کرد: «درصد قابل توجهي از کالاي خارجي در بازار وجود دارد که از مبادي رسمي وارد شده است.»

-آرمان خالقي، قائم مقام دبير کل خانه صنعت، معدن و تجارت ايران:عمده قاچاق از مبادي رسمي و با کم‌اظهاري، عدم اظهار و يا جاسازي کالاها انجام مي‌شود

علي عوض‌پور، دبير کل اتاق اصناف ايران :بيش از 70 درصدِ کالاي قاچاق از مبادي ورودي و قانوني وارد کشور مي شود

-عليرضا رادفر، معاون امنيتي – سياسي استاندار آذربايجان غربي: نياز است که گمرک‌هاي اين استان نيز به دستگاه‌هاي آشکارساز دقيق‌تر و مجهزتري تجهيز شوند؛ در حال حاضر اغلب آشکارسازهاي موجود توان مورد انتظار را ندارند، به همين سبب در کميسيون مربوطه مصوباتي داشتيم و درخواست‌هايي از گمرکات کشور داشتيم تا گمرک‌هاي آذربايجان غربي به خوبي تجهيز شوند تا قاچاق سازمان يافته در اين استان کمتر شود.

-محمد مروج حسيني، رئيس هيئت مديره انجمن صنايع نساجي ايران: عمده قاچاق پوشاک از طريق مبادي رسمي به کشور صورت مي گيرد، پرترافيک‌ترين گمرک کشور گمرک بندرعباس است و در مواقعي که رطوبت افزايش پيدا مي‌کند دستگاه‌هاي ايکس‌ري موجود در آنجا به درستي کار نمي‌کنند يا معيوب مي‌شوند و همچنين در بسياري از گمرکات کشور هم اين دستگاه‌ها وجود ندارند و به صورت فيزيکي کانتينرها بازرسي مي‌شوند، به همين دليل احتمال ورود کالاي قاچاق بسيار افزايش مي‌يابد.

-قاسم خورشيدي، سخنگوي سابق ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز:سهم مبادي رسمي و گمرکات از کل واردات کالاي قاچاق به کشور حدود 40درصد است که البته استفاده از دستگاه‌ها و تجهيزات موجب کاهش قاچاق از اين راه شده است.

نتيجه آنکه: به نظر ميرسد پاک کردن صورت مسئله کمکي به کاهش ميزان قاچاق در کشور نخواهد کرد . آنچه مهم است همکاري دستگاهها و عزمي جدي در مبارزه با قاچاق کالاست تا اقتصاد کشور از اين پديده شوم رها شود.

" گزارش از مهدی صادقی"