« از بیمه عمر تا بیمه زندگی!؟ »

چکیده مصاحبه پژوهشی:

- به اعتقاد کارشناسان بیمه عمر یا بیمه زندگی، می­ تواند تا حد زیادی به افزایش رفاه اجتماعی و بهبود زندگی مردم و در نهایت توسعه و رشد اقتصادی کشور کمک کند. کارکرد­های اصلی بیمه عبارتند از:    1- حفظ ثروت و دارایی افراد در مقابل خطرات مختلف   2- کمک به توسعه سرمایه­ گذاری در کشور و توسعه اقتصادی کشور.

- نظام­های بیمه­ای در کشور ما شامل دو نظام بیمه­ های اجتماعی و بازرگانی است. بیمه ­های اجتماعی مانند بیمه تامین اجتماعی و صندوق­ های بازنشستگی است. بیمه ­های بازرگانی به سه گروه بیمه­ های اشخاص، بیمه­ های اموال و بیمه­ های مصونیت تقسیم می­ شوند. بیمه­ های اشخاص شامل بیمه عمر، حادثه  و درمان است.

- بیمه­ های عمر متناسب با نیاز افراد عبارتند از:  1- بیمه عمر به شرط فوت   2- بیمه عمر به شرط حیات   3- بیمه مختلط پس ­انداز

- در کشور ما سهم بیمه ­های زندگی عمر، از کل حق بیمه شرکت ­های بیمه حدود 14 درصد است؛ در سایر کشورها، این نسبت حدود 50 درصد است؛ یعنی حدود 50 درصد از کل حق بیمه که شرکت ­های بیمه تولید می­ کنند اختصاص به بیمه­ های عمر دارد. ضریب نفوذ بیمه(حاصل تقسیم حق بیمه دریافتی شرکت­ های بیمه به تولید ناخالص داخلی یا GDP ) در کشور ما حدود 2/2 درصد است د­ر حالیکه میانگین جهانی حدود 5/ 6 درصد است.

-مردم با خرید بیمه عمر و سرمایه‌گذاری می توانند درآمدی مطمئن برای دوران کاهش درآمد و بازنشستگی خود داشته باشد.   

پژوهش خبری صدا وسیما:به اعتقاد کارشناسان، بیمه‌های عمر و زندگی از سویی باعث کمک به اقتصاد کشور و از سوی دیگر فراهم کننده آسایش و رفاه مردم است. با توجه به مزایای متعدد بیمه اما به نظر می‌رسد توجه مناسبی به بیمه­ ها خصوصا بیمه عمر یا بیمه زندگی صورت نگرفته است. در مصاحبه پژوهشی با دکتر رحیم مصدق معاون طرح و توسعه و عضو هیئت عامل بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، «­چرایی خرید بیمه عمر یا بیمه زندگی» را جویا شده ایم :

پژوهش خبری: کارکردهای اصلی بیمه چیست؟

رحیم مصدق، معاون طرح و توسعه و عضو هیئت عامل بیمه مرکزی: انواع رشته­ های بیمه­ ای مزیت­ های متعددی می ­توانند داشته باشند، یکی از مزیت­ های انواع رشته ­های بیمه ­ای حفظ دارایی و ثروت افراد و جامعه در مقابل خطرات طبیعی و غیرطبیعی است. با استفاده از ساز و کار بیمه فرد یا جامعه می­ تواند خسارت مادی وارده به خودش را جبران کند و در وضعیت مالی قبل از وقوع حادثه قرار بگیرد. از مزیت ­های دیگر بیمه، تامین مالی و کمک به توسعه انواع سرمایه ­گذاری­ ها در کشور است. شرکت ­های بیمه در کنار نهادهای مالی دیگر مثل بانک­ ها می­توانند منابع خُرد موجود در جامعه را از طریق فروش انواع مختلف بیمه به خصوص بیمه­ های عمر تجمیع کنند و از این طریق در حوزه­ های مختلف سرمایه­ گذاری انجام دهند و باعث رشد و توسعه سرمایه­ گذاری در کشور شوند. به دنبال رشد و توسعه سرمایه­ گذاری، رشد و توسعه اقتصادی کشور و شکوفایی اقتصاد و همین­طور ایجاد شغل جدید خواهد بود.  

پژوهش خبری:دسته ­بندی انواع بیمه چگونه است؟

رحیم مصدق: نظام ­های بیمه­ ای در کشور ما شامل دو نظام بیمه­ های اجتماعی و بیمه ­های بازرگانی است. بیمه ­های اجتماعی مانند بیمه تامین اجتماعی، صندوق­ های بازنشستگی است. بیمه­ های بازرگانی شامل فعالیت شرکت­ های بیمه و نمایندگان و کارگزاران بیمه است. بحث ما بیمه­ های بازرگانی است. بیمه ­های اجتماعی با بیمه­ هایی بازرگانی تفاوت های کلی دارند ولی موضوع بحث ما، بیمه های بازرگانی است. بیمه ­های بازرگانی به سه گروه بیمه­ های اشخاص، بیمه ­های اموال و بیمه­ های مصونیت تقسیم می ­شوند. بیمه­ های اشخاص شامل بیمه عمر، حادثه  و درمان است که در این نوع بیمه یک فرد یا گروهی از افراد بیمه می­ شود است.

پژوهش خبری: انواع بیمه عمر کدامند؟

رحیم مصدق، معاون طرح و توسعه و عضو هیئت عامل بیمه مرکزی: یکی از مهم ترین انواع بیمه اشخاص،  بیمه ­های عمر است. بیمه­ های عمر متناسب با نیاز افراد سه نوع است:  1-بیمه عمر به شرط فوت  2- بیمه عمر به شرط حیات   3- بیمه مختلط پس‌انداز.  

پژوهش خبری: بیمه عمر به شرط فوت چیست؟

رحیم مصدق: در بیمه عمر به شرط فوت، شرکت بیمه غرامت یا خسارت را زمانی پرداخت می­ کند که بیمه شده در زمان مشخص شده در قرارداد بیمه، فوت کرده باشد؛ این بیمه برای کسانی مناسب است که نگران از دست رفتن یا از دست دادن سرمایه پس از فوت خود هستند یا در واقع نگران وضعیت بازماندگان خودشان هستند. به عنوان مثال فردی که الان در حال کار و تلاش و فعالیت اقتصادی است و نگران است که اگر از دنیا برود خانواده­اش با مشکلات مالی مواجه شوند، می‌تواند بیمه به شرط فوت که البته اسامی مختلف دارد را خریداری کند. 

پژوهش خبری: بیمه عمر به شرط زندگی یا حیات چیست؟

رحیم مصدق، معاون طرح و توسعه و عضو هیئت عامل بیمه مرکزی: بیمه عمر به شرط زندگی عمدتاً‌ نیاز افرادی را که نگران وضعیت مالی خودشان در یک دوره مشخص مثل دوره پیری یا از کار افتادگی هستند را تامین می­کند. برای مثال فردی در نظر می­گیرد که الان 40-50 ساله است ممکن است 10 سال یا 20 سال دیگر به سن بازنشستگی برسد و درآمد این فرد کاهش پیدا کند. برای اینکه در آن دوره یک کمک مالی داشته باشد یا تامین مالی بیشتر شود. بیمه به شرط حیات را خریداری می­ کند. در صورتیکه بیمه شده در آن تاریخ زنده بوده باشد مبلغ بیمه که در قرارداد تعیین شده به فرد پرداخت می­ شود.

پژوهش خبری: بیمه عمر مختلط یا پس انداز چیست؟

رحیم مصدق: نوع سوم بیمه عمر، بیمه عمر مختلط و پس­انداز است که بیشترین اقبال نسبت به آن وجود دارد؛ در بیمه عمر مختلط و پس­انداز، شرکت بیمه متعهد می­شود که اگر بیمه شده در طول مدت بیمه از دنیا رفت سرمایه بیمه­نامه را فردی که در بیمه نامه قید شده پرداخت کند و اگر در پایان مدت بیمه، بیمه شده زنده بوده باشد، سرمایه بیمه نامه به خود فرد پرداخت می­ گردد.

پژوهش خبری: تعدد اسامی بیمه ­ها به چه دلیل است؟

رحیم مصدق: بیمه ­های عمر را می ­شود از ابعاد دیگری هم دسته­ بندی کرد. در سال­های اخیر برای اینکه این بیمه ­ها برای مردم ملموس­تر و عینی ­تر باشند؛ اسامی مختلفی را روی بیمه ­ها گذاشته ­اند از جمله بیمه تامین آتیه فرزندان، بیمه جهیزیه، بیمه مانده بدهکار، اینها شکلی از سه نوع بیمه­ های پیش گفته هستند. ­

پژوهش خبری: وضع بیمه عمر در کشور ما نسبت به سایر کشورها چگونه است؟ 

رحیم مصدق: در حال حاضر سهم بیمه ­های زندگی یا بیمه ­های عمر از کل حق بیمه بازار ما در حد مناسبی نیست. در کشور ما سهم بیمه ­های زندگی عمر، از کل حق بیمه شرکت­ های بیمه حدود 14 درصد است؛ در سایر کشورها، این نسبت حدود 50 درصد است؛ یعنی حدود 50 درصد از کل حق بیمه که شرکت ­های بیمه تولید می ­کنند اختصاص به بیمه­ های عمر دارد. ضریب نفوذ بیمه که حاصل تقسیم حق بیمه دریافتی شرکت ­های بیمه به تولید ناخالص داخلی یا GDP است. در کشور ما حدود 2/2 درصد است د­ر حالیکه با میانگین جهانی که حدود 5/ 6 درصد است تفاوت قابل توجهی دارد.

پژوهش خبری:  در کشور ما چرا بیمه­ های عمر به اندازه کشورهای پیشرفته، توسعه نداشته است؟

رحیم مصدق: دلایل متعددی را می توان برشمرد: 1- آشنا نبودن مردم با انواع مختلف بیمه­ های عمر و کارکردهای این نوع بیمه­ ها است؛ که بایستی با اطلاع ­رسانی فرهنگ بیمه­ ای مردم را ارتقا داد. 2- پایین بودن درآمد سرانه مردم.  بیمه عمر و سرمایه گذاری در واقع یک نوع پس انداز است، وقتی درآمد سرانه مردم پایین باشد امکان پس انداز آنها طبیعتاً خیلی پایین است. درآمدی که مردم در طول دوره درآمدشان دارند؛ عمدتاً صرف هزینه ­های جاری زندگی­ می ­شود. 3- در کشور ما صندوق های بازنشستگی متعددی وجود دارد که اینها در بخش بیمه­ های اجتماعی، دسته­ بندی می­ شود. با توجه به اینکه خیلی از افراد بیمه بازنشستگی دارند؛ از جهاتی فکر می­ کنند که آینده زندگی آنها با توجه به داشتن بیمه بازنشستگی تا حدودی تامین است. لذا اقبال و توجه کمتری به خرید بیمه­ های عمر و سرمایه ­گذاری انجام می ­دهند. در حال حاضر عمده کسانی که بیمه­ های عمر و سرمایه­ گذاری را خریداری می­ کنند کسانی هستند که بیمه بازنشستگی مناسبی ندارند یا از چنین بیمه ­ای اساساً برخوردار نیستند. 4-گزینه­ های رقیب، برخی مردم ممکن است منابعی که دارند را به جای خرید بیمه عمر، درجاهای دیگر مثل سپرده بانکی، اوراق سهام، یا صندوق ­های سرمایه ­گذاری سرمایه گذاری کنند. 5-  عملکرد نامناسب برخی از بیمه ­های ما چه در بخش بیمه های اجتماعی و چه در بخش بیمه ­های بازرگانی که سبب شده اعتماد مردم به برخی از خدمات بیمه ­ای در حد مناسبی نباشد و این نگرانی در برخی از مردم ایجاد شود که اگر برای بلندمدت بیمه عمر را خریداری کنیم ممکن است شرکت بیمه در آن دوره در ایفای تعهداتش با مشکل مواجه شود.

پژوهش خبری: چه تضمین ­هایی برای عمل نمودن بیمه­ ها به تعهداتشان وجود دارد؟  

رحیم مصدق، معاون طرح و توسعه و عضو هیئت عامل بیمه مرکزی: بیمه ­های بازرگانی در کشور که انواع بیمه ­های عمر را ارائه می ­کند تحت نظارت بیمه مرکزی قرار دارند و با نظارت های متعددی که از سوی بیمه مرکزی جمهوری اسلامی و سایر نهادها صورت می­ گیرد؛ مردم می ­توانند با خیال راحت نسبت به خرید بیمه­های عمر از شرکت ­های بیمه ­ای که دارای مجوز از بیمه مرکزی هستند اقدام کنند. و در بخش شرکت­ های بیمه بازرگانی و خدمات بیمه ­های عمری که ارائه می ­دهند نگرانی وجود ندارد و این شرکت­ ها با توجه به سرمایه گذاری ­هایی که انجام می ­دهند، می ­توانند به تعهداتش عمل کنند.  ما صورت­ های مالی، وضعیت ­های مالی شرکت­ های بیمه، توانگری و سرمایه ­گذاری­ و زمینه ­های فعالیت آنها را تحت نظارت و کنترل خودمان داریم. از طرف دیگر شرکت های بیمه هر ساله باید میزان تعهدات خودشان را به بیمه ­گذاران محاسبه کنند و در واقع ذخایر خاصی را نگهداری کنند که این ذخایر توسط افراد متخصص یا اصطلاحا محاسبان فنی بیمه­ای محاسبه می­شود.  

پژوهش خبری: چه تمهیداتی برای سهولت خرید بیمه­ های عمر صورت گرفته است؟

رحیم مصدق، معاون طرح و توسعه و عضو هیئت عامل بیمه مرکزی: طرح­ های بیمه­ ای زندگی در کشور که توسط شرکت­ های بیمه­ ای ارائه می ­شود این مزیت را دارد که متناسب با نیازهای افراد دراختیار آنها قرار گیرد. به عنوان مثال اگر کسی می­ خواهد بیمه عمر سرمایه­ گذاری خریداری کند می ­تواند حق بیمه را به صورت ماهانه ، سه ماهه یا 6 ماهه بپردازد. مبنای محاسبه حق بیمه هم عدد ثابتی نیست یعنی متناسب با توان مالی فردی که بیمه را خریداری می ­کند. حق بیمه هم تغییر پیدا می­ کند. وقتی بیمه عمر را خریداری می­ کند از سال بعد یا سال­ های بعد متناسب با توان مالی­اش می­ تواند حق بیمه بیشتری بپردازد.

پژوهش خبری: بیمه ­های عمر چه تعهداتی به عهده دارند؟

رحیم مصدق: شرکت بیمه در بیمه­ های عمر تعهد دارد که حق بیمه­ هایی که از بیمه ­گذاران مختلف دریافت ­می ­کند؛ در زمینه ­های مختلف سرمایه ­گذاری کند و در پایان هر سال متناسب با حق بیمه­ ای که بیمه ­گذار پرداخت کرده است. سودی را به آن بخش از حق بیمه که اصطلاحا ذخیره ریاضی نامیده می­شود اختصاص ­دهد و سال بعد دوباره همین رویه تکرار می­ شود. در پایان مدت بیمه، شرکت بیمه مبالغی را که خود فرد پرداخت کرده است به علاوه سود حاصل از سرمایه­ گذاری منابعی که از فرد دریافت کرده است را در اختیار بیمه شده یا بیمه­ گذار قرار می ­دهد. اما در کنار بحث سرمایه­ گذاری یک­سری خدمات بیمه ­ای دیگری نیز در این نوع بیمه ­ها قابل ارائه است.

پژوهش خبری: یکی از انواع بیمه عمر، که در حد گسترده ­ای در کشور توسط مردم خریداری می ­شود بیمه عمر و سرمایه‌گذاری است درباره آن توضیح می ­دهید؟

رحیم مصدق: در کشور ما در سال ­های اخیر­، بیمه عمر و سرمایه ­گذاری با اقبال و توجه مناسبی روبرو شده است. در بیمه عمر و سرمایه گذاری، شرکت بیمه متعهد می ­شود 1- علاوه بر پرداخت سود علی ­الحساب سپرده­ گذاری ماهانه، سه ماهه، شش ماهه، یک ساله و... یکسری پوشش‌های بیمه‌ای به بیمه گذار ارائه ‌دهد؛ از جمله اینکه اگر بیمه شده در طول مدت بیمه فوت کند علاوه بر سرمایه و سودی که ایجاد شده است؛ مبلغی را تحت عنوان سرمایه خطر فوت به بیمه شده پرداخت ‌کند. 2- اگر بیمه شده در طول مدت بیمه دچار از کار افتادگی شود و نتواند بیمه پرداخت کند. شرکت بیمه می ­تواند بیمه شده را از پرداخت حق بیمه معاف کند و تا پایان مدت تعیین شده برای بیمه ­نامه در مدتی که بیمه­ نامه تمام می­ شود و پس از پایان مدت بیمه ­نامه سرمایه بیمه ­نامه را به خود فرد پرداخت کند. همچنین اگر بیمه شده در طول مدت به بیماری‌های خاصی که پرهزینه است مثل بیماری‌های قلبی یا سایر بیماری‌های پرهزینه مبتلا شود شرکت بیمه مبلغی را بابت درمان بیمه شده در اختیار فرد قرار می‌دهد. در این نوع بیمه انعطاف زیادی وجود دارد. بیمه شده و شرکت بیمه می‌توانند با توافق با یکدیگر نحوه پرداخت حق بیمه، میزان حق بیمه را باهمدیگر توافق و تعیین کنند. در این نوع بیمه‌ها شرکت بیمه موقع صدور بیمه نامه از بیمه­ گذار می­ خواهد که نوع سرمایه‌گذاری مورد نظر خودش را اعلام کند. با توجه به نظر بیمه­ گذار یا بیمه ­شده شرکت بیمه می­ تواند در فعالیت­ های اقتصادی مختلف کم ریسک یا با ریسک متوسط و یا پر ریسک سرمایه‌گذاری کند و طبیعتا متناسب با ریسک هم بازدهی این نوع بیمه نامه‌ها متفاوت خواهند بود.

کلام آخر   

رحیم مصدق، معاون طرح و توسعه و عضو هیئت عامل بیمه مرکزی: مهم ترین کار­کرد بیمه در بعد کلان آن ترمیم وضعیت مالی افرادی است که دچار حادثه یا خسارت شده‌اند. در مورد بیمه‌های عمر هم که موضوع بحث ما است. کارکرد این بیمه­ ها  این است که هر کدام از ما در یک دوره‌ای، توانمندی و کارآمدی زیادی داریم. می‌توانیم ساعات بیشتری را کار کنیم و درآمد مناسبی را کسب کنیم. ولی وقتی به سنین پیری می‌رسیم علاوه بر اینکه میزان توانایی ما کاهش پیدا می ­کند؛ درآمد ما کاهش پیدا می ­کند و از آن طرف هزینه‌های زندگی­مان افزایش پیدا می­ کند. لذا مردم ما می‌توانند با خرید یک  نوع بیمه با اسامی مختلف مثل بیمه عمر و سرمایه‌گذاری یک درآمد مطمئن برای دوران کاهش درآمد خودشان داشته باشند که بعنوان مکمل حقوق بازنشستگی باشد.  اگر حقوق بازنشستگی دریافت می‌کنند از شرکت بیمه هم یک مبلغی را بصورت یکجا یا بصورت مستمری دریافت کنند. این رویه‌ای است که در همه جای دنیا حاکم است و از این طریق به افزایش رفاه مردم و توسعه اقتصادی کشور کمک می‌شود.  

توجه به انواع رشته‌های بیمه‌ای و به خصوص بیمه‌های زندگی تا حد زیادی می­تواند باعث کمک به اقتصاد کشور شود و از آن طریق آسایش و رفاه مردم ما را تامین کند. به نظر می‌رسد اگر  جامعه ما توجه مناسبی به بیمه عمر داشته باشد می تواند تا حد زیادی کمک کند به افزایش رفاه اجتماعی و بهبود زندگی مردم و در نهایت توسعه و رشد اقتصادی کشور.

پژوهش خبری // پژوهشگر : مهدی ناجی