دورتازه ای از تلاشهای بین المللی برای کمک به حل بحران مسلمانان روهینگیا آغاز شده است اما نه به نفع انان بلکه به نفع دولت و نظامیان میانمار.
به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا وسیما ؛ در روزهای اخیر جامعه جهانی شاهد سفر مقامات بلند پایه کشورهای مختلف آسیایی و اروپایی به بنگلادش و میانمار بود.
سفر وزیران خارجه چین و ژاپن و همچنین وزیر خارجه آلمان به همراه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به منطقه نشان داد که دورتازه ای از تلاشهای بین المللی برای کمک به حل بحران مسلمانان روهینگیا آغاز شده است اما نه به نفع انان بلکه به نفع دولت و نظامیان میانمار. زیرا محور همه اظهار نظر مقامات خارجی سفر کننده به بنگلادش و میانمار تاکید بر حل بحران آوارگان مسلمان روهینگیا از طریق مذاکره میان دولت میانمار و دولت بنگلادش بود.
فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بازدید از اردوگاه آوارگان مسلمانان روهینگیا اعلام کرد که این اتحادیه از مذاکرات بنگلادش و میانمار برای حل بحران آوارگان حمایت می کند.
توپ در زمین بنگلادش
زیگمارگابریل وزیر امور خارجه آلمان هم در سفر به بنگلادش و دیدار با شیخ حسینه واجد نخست وزیر این کشور و پس از بازدید از اردوگاه آوارگان مسلمان روهینگیا صرفا در مورد وضعیت آنان ابراز تاسف کرد .
وانگ یی وزیر امور خارجه چین نیز که به بنگلادش و میانمار سفر کرد طرحی سه مرحله ای را برای حل بحران مسلمانان آواره روهینگیا اعلام کرد که بر حمایت از گفتگوهای بنگلادش و میانمار در این خصوص استوار است . تاروکونو وزیر امور خارجه ژاپن هم پس از بازدید از اردوگاه آوارگان مسلمان روهینگیا در بنگلادش اعلام کرد دولت توکیو از مذاکرات این کشور و دولت میانمار در مورد آوارگان روهینگیا حمایت می کند.
سفر تقریبا همزمان وزیران خارجه کشورهای آسیایی و اروپایی به بنگلادش و بازدید از اردوگاه مسلمانان روهینگیا در این کشور تنها می تواند یک معنا داشته باشد و آن اینکه موضوع اخراج مسلمانان روهینگیا از میانمار پایان یافته تلقی می شود و نظامیان این کشور با اخراج حدود یک میلیون نفر از آنان برنامه خود را برای تصاحب زمین های کشاورزی و املاک ،خانه و کاشانه مسلمانان روهینگیا تقریبا تکمیل کرده اند و اکنون دیگر بحث بازگشت مسلمانان روهینگیا به خانه هایشان نه تنها مطرح نیست بلکه وزیران خارجه ای که به بنگلادش سفر کرده اند درواقع به گونه ای توپ را در زمین دولت داکا انداخته اند.
این بدان معنا است که وزرای خارجه کشورهای اروپایی و آسیایی به گونه ای ادعای مقامات دولت میانمار را که مسلمانان روهینگیا را مهاجران بنگالی می نامند تایید می کنند.
این در حالی است که صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف) در تازه ترین گزارش خود با ابراز نگرانی از شرایط نامناسب بهداشتی در اردوگاههای آوارگان مسلمان روهینگیا اعلام کرد آلودگی منابع آب موجب افزایش بیماریها در بین آنان شده است .
به گفته کریستوف بولیراک سخنگوی این صندوق بیش از سی و شش هزار نفر از آوارگان میانمار در بنگلادش که حدود چهل درصدشان کودکان زیر پنج سال هستند از بیماری های عفونی رنج می برند.
براساس ارزیابی هایی که یونیسف از حدود چهارصد و پنج خانواده آواره مسلمان روهینگیا ارائه کرد میزان بالای سو تغذیه در میان کودکان روهینگیا نگران کننده است .
براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت بیش از شصت درصد از آب آشامیدنی که آوارگان مسلمان روهینگیا مصرف می کنند آلوده است .مقامات سفر کننده به بنگلادش و میانمار نه تنها در مورد وضعیت اسفبار آوارگان مسلمان روهینگیا سخنی نگفتند بلکه با تایید اخراج آنان از خانه و کاشانه شان از سوی ارتش میانمار این فرصت را برای آنگ سان سوچی وزیر امور خارجه و مشاور ارشد دولت این کشور فراهم کردند تا تلویحا مسلمانان روهینگیا را تروریست خطاب کند و آنان را عامل بی ثباتی و خشونت در منطقه اعلام نماید .
این در حالی است که سازمان ملل در گزارشهای متعدد خود رفتار نظامیان میانمار با مسلمانان روهینگیا را مصداق پاکسازی نژادی و نسل کشی دانسته است .
ارزیابی ناظران
از دیدگاه ناظران سیاسی ، موضع وزیران خارجه کشورهای ژاپن ،چین ،آلمان و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مورد مسلمانان روهینگیا از چند جهت قابل توجه و تامل است :
1-موضوع بازگشت مسلمانان روهینگیا به خانه و کاشانه شان منتفی است و هر گونه راه حلی باید مبتنی بر مذاکرات دولتهای میانمار وبنگلادش در مورد وضعیت آوارگان و ادامه اسکان آنان باشد .
2- کشورهای آسیایی و اروپایی سرمایه گذار در میانمار منافع خود را در این کشور به وضعیت صدها هزار مسلمان روهینگیا ترجیح می دهند.پس از اجرای روند اصلاحات اقتصادی دولت میانمار در سال 2011 کشورهای بسیاری از جمله چین در مناطق مختلف این کشور بخصوص استان غربی راخین که عمده مسلمانان میانمار در آنجا ساکن هستند اقدام به سرمایه گذاری کردند و دولت چین با احداث لوله های نفت ،نفت استان راخین را به سمت چین منتقل می کند.
بنابراین به هر میزان که مسلمانان روهینگیا از خانه های خود رانده شوند امکان سرمایه گذاری در استان راخین آسان تر خواهد بود .
3- کشورهای اروپایی به اصطلاح مدافع حقوق بشر در حال پایه گذاری بدعتی خطرناک هستند و آن راندن ساکنان بومی یک منطقه و اسکان آنان در اردوگاهها .وضعیتی که در سالهای دور از سوی آمریکایی ها و استرالیایی ها ضد اقوام بومی این کشورها صورت گرفت و سفیدها با بیرون راندن بومیان از خانه های خود آنها را آواره و یا در کمپ ها ساکن کردند.
4- چهارمین هدف و پیامد سکوت محافل بین المللی در مورد وضعیت آوارگان مسلمان روهینگیا ایجاد بستر تنش و نزاع دایمی در منطقه میان مسلمانان و بوداییان است .هر چند ممکن است در کوتاه مدت با اعمال فشار بر دولت بنگلادش و دادن مبالغی پول ،این کشور برای ادامه میزبانی از مسلمانان آواره روهینگیا موافقت کند اما در بلندمدت نسل آواره مسلمان روهینگیا با تحریک برخی عوامل خارجی ممکن است به خونخواهی برخیزد و یا برای بازگشت به سرزمین اجدادی خود تلاش کند.
بنابراین سرمایه گذاری هایی که در املاک مسلمانان روهینگیایی رانده شده از سرزمینشان صورت می گیرد ممکن است در آینده با چالش مواجه شود.
5- دولت میانمار با دادن امتیازات تجاری و اقتصادی به کشورهای مهم و تاثیر گذار موفق به کسب تایید آنان در قبال جنایاتشان در مورد مسلمانان روهینگا شده است .نگاهی به زمان آغاز دورجدید کشتار مسلمانان روهینگیا این موضوع را ثابت می کند.برنامه اصلاحات اقتصادی دولت میانمار در سال 2011 تصویب و اجرایی شد که مهمترین نقطه تمرکز آن در استان غربی راخین بود که سرشار از منابع معدنی ،نفت وگاز و زمینهای حاصلخیز و بندر راهبردی است .دورتازه کشتار مسلمانان روهینگیا نیز ازسال 2012 آغاز شد .زمانی که دولت میانمار در مورد وضعیت سرمایه گذاری در استان راخین به نتیجه رسیده بود و تلاش کرد تا با ایجاد زمین سوخته به گونه ای با خارج کردن منطقه از دست مسلمانان روهینگیا سرمایه گذاران خارجی را وارد آن کند.در این میان گفته می شود عربستان وچین نقش مهمی را در سرمایه گذاری در بخش کشاورزی و انرژی استان راخین دارند.
6- ششم آنکه کشورهای اروپایی می کوشند با به اصطلاح حمایت از آوارگان مسلمان روهینگیا خود را ناجی آنان نشان دهند و به افکار عمومی اروپا نشان دهند که در جهت رعایت حقوق بشر برای حل مشکلات آنان تلاش می کنند و با سفر به بنگلادش و گرفتن عکس یادگاری در اردوگاههای مسلمانان روهینگیا به گونه ای ژست انسان دوستانه بگیرند.
این در حالی است که این مقامات با موضع گیری های غلط و جانبدارانه خود از دولت و نظامیان میانمار به ادامه آوارگی و مصیب خیل عظیمی از مردمانی که تحت ستم نظامیان و تندروهای میانماری قرار دارند کمک می کنند.
در حالی که مردم مسلمان روهینگیا انتظار دارند جامعه جهانی با تحت فشارقراردادن دولت میانمار آنرا برای بازگشت آوارگان به خانه هایشان وادار کند و در همان حال آنرا برای شناسایی حقوق شهروندی مسلمانان روهینگیا تحت فشار قرار دهد.اما عوامل غربی و برخی محافل آسیایی که صرفا منافع خود را در میانمار دنبال می کنند با زیر پا گذاشتن حقوق صدها هزار شهروند روهینگیایی بر ادامه آوارگی آنها در اردوگاهها مهر تایید می زنند.
این وضعیت باعث می شود تا دولت بنگلادش نیز اعلام کند که درباره آوارگان مسلمان روهینگیا به درک متقابل با دولت میانمار رسیده است .
7- هر چند ممکن است دولت میانمار برای جلب توجه جهانی اعلام کند که آوارگان روهینگیا را می پذیرد اما بدون تردید بازگشت آنها محدود و گزینشی خواهد بود و دولت میانمار اجازه نخواهد داد که مسلمانان روهینگیا که تقریبا تمامی خانه های خود را ترک کرده اند مجددا به سرزمین اجدادیشان بازگردند.
8- این تلقی نیز وجود دارد که ممکن است آوارگان مسلمان روهینگیا در برخی از کشورهای اسلامی از جمله در عربستان توزیع شوند تا بار آنها بر دولت بنگلادش نیز کم شود.
براساس گزارشهای منتشر شده عربستان پیشتر بالغ بر 250 هزار تن از مسلمانان روهینگیا را به اطراف مکه و مدینه منتقل کرده که در کارهای پست و خدماتی نظافتی مشغول به کارند و این احتمال که تعداد بیشتری از آنان را به عربستان و سایر کشورها منتقل کنند دور از ذهن نیست .
اهداف دولت های دخیل
در این حال از دیدگاه محافل سیاسی هر یک از کشورهای تاثیر گذار و تاثیر پذیر از بحران آوارگان مسلمان روهینگیا اهدافی را دنبال می کنند که عبارتند از:
1-چین به عنوان مهمترین کشور تاثیر گذار بر تحولات میانمار به گونه ای از متوقف شدن مسلمانان روهینگیا در اردوگاهها و کنترل آنان سود می برد و آنرا با نگرانی از گسترش افراط گرایی تا مرزهای خود توجیه می کند .
2-کشورهای اروپایی و آمریکا نیز که در یک دهه اخیر با رقابت با چین درصدد گسترش حضور و نفوذ خود در میانمار هستند با حمایت از موضع دولت این کشور در قبال بحران آوارگان روهینگیا درصدد کسب امتیازات بیشتر اقتصادی و سرمایه گذاری هستند.
3-ژاپن نیز اخیرا خیز بلندی را برای حضور در مناقشات و چالشهای منطقه ای و بین المللی برداشته است با اعزام وزیر خارجه خود به میانمار و بنگلادش درصدد است نشان دهد که در کنار چین می تواند کشوری تاثیر گذار بر تحولات منطقه ای باشد.
اختصاص کمک 18 میلیون دلاری ژاپن به بنگلادش برای کمک به بهبود وضعیت آوارگان مسلمان روهینگیا نشان می دهد که دولت توکیو همچنان با کمکهای بشردوستانه سیاستهای خود را به پیش می برد.
4- مهم تر آنکه دولت بنگلادش نیز به نظر می رسد " تحت فرمولی خاص" با ادامه میزبانی از آوارگان مسلمان روهینگیا موافقت کند:
الف ؛ آنکه آوارگان مسلمان روهینگیا به عنوان منبعی برای کسب کمکهای بیشتر از محافل مختلف تبدیل شود
ب ؛ آنکه آوارگان مسلمان روهینگیا به گونه غربال شده و بخشی به میانمار بازگردند و بخشی نیز در سایر نقاط اسکان داده شوند.پراکنده کردن آنها از این جهت برای دولت بنگلادش می تواند مهم باشد که می داند دولت میانمار آنها را به عنوان شهروند نخواهد پذیرفت و هر از چند گاهی تحت فشارهای نظامیان و ظلم و ستم آنان از خانه های خود آواره و به سمت مرزهای بنگلاش خواهند آمد.
بنابراین پراکنده کردن آنها می تواند تضمینی برای دولت بنگلادش باشد که مرزهایش امنیت خواهند داشت
ج ؛ انکه دولت بنگلادش در ازا میزبانی از آوارگان مسلمان روهینگیا امتیازات اقتصادی و سرمایه گذاری از کشورهای تاثیر گذار مانند چین و ژاپن بگیرد.
جمع بندی
در هر حال ،با توجه به هم مرز بودن میانمار با چین افکار عمومی منطقه انتظار دارند این کشور در چارچوب مسئولیت پذیریش به عنوان عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل مساله حقوق بشر در مورد آوارگان مسلمان روهینگیا را بر منافع خود در میانمار ترجیح دهد و با اعمال فشار بر دولت این کشور آنرا برای پذیرش حق شهروندی مسلمانان روهینگیا تحت فشار قرار دهد.
در این صورت موقعیت چین بیش از پیش در میان افکار عمومی منطقه تقویت خواهد شد زیرا از کشورهای اروپایی که از هزاران کیلومتر دورتر برای تامین منافع خود به منطقه آمده اند انتظاری در مورد تامین حقوق آوارگان روهینگیا نیست .
===============================
نویسنده : مجید وقاری - کارشناس سیاست در آسیا .
.