عربستان با سیاستهای مختلف در پی معرفی خود به عنوان قدرتی منطقهای است.
سعودیها در همین راستا اقدامات مخربی را با حمایتهای آمریکا و انگلیس در منطقه از جمله تولید، تربیت و تجهیز گروههای تروریستی مانند داعش انجام داده و جنگهای نیابتی را در چند سال اخیر علیه ایران در سوریه، عراق، یمن و بحرین برپا کردهاند و لذا تاکتیک اخیر عربستان را هم در همسویی با عراق از همین نوع رفتارها بایستی تفسیر کرد.
از سوی دیگر در مقطع کنونی و در زمانی که برجام در مرکز کارشکنیهای کاخ سفید قرار گرفته است، مقامات آمریکایی به دنبال برجسته کردن ابعاد منطقهای رفتار ایران - البته رفتارهایی که مرتبط با برخی از عناصر توافق هستهای است- هستند و با کسب حمایتهای منطقهای - از جانب عربستان و رژیم صهیونیستی- از آن برای اعمال فشار بر تهران بهره برداری میکنند.
سفر رکس تیلرسون وزیر خارجه آمریکا به ریاض و دیدار با پادشاه سعودی و نخستوزیر عراق را باید موج دوم تلاشهای منطقهای آمریکا برای نزدیک کردن دیدگاههای مقامات ریاض و بغداد و در راستای فشارهای منطقهای بر ایران ارزیابی کرد؛ تلاشهایی که در نهایت در پی ایجاد فاصله بین بغداد و تهران است.
موج اول این فشار هم هنگام سفر دونالد ترامپ رئیسجمهوری آمریکا به ریاض در خرداد ۹۶ صورت گرفت، آنجا که عربستان تلاش کرد تا با شکلدهی به سیاستهای ضد ایرانی در یک اجماع عربی، ترامپ را پشتیبانی کند.
در این میان دیدارهای گسترده دیپلماتیک و امنیتی مقامات بغداد و ریاض نیز نشان میدهد که مقامات سعودی قصد دارند با بازگشت به عرصه میدانی عراق از طریق بازسازی مناطق آسیب دیده، افتتاح کنسولگری، بازگشایی گذرگاه مرزی، تبادلات اقتصادی، ارتباطگیری با شیعیان و تقویت روابط با اهل سنت عراق، زمینه را برای محدودسازی نفوذ تهران در عراق فراهم کنند.
در این زمینه نشست ریاض با بغداد نشان میدهد که عربستان با تغییر رویکرد نزدیک به سه دههای خود که مبتنی بر انکار واقعیتهای جدید و بحرانآفرینی بود، تصمیم گرفته است با پذیرش واقعیتهای عراق پس از صدام، به سمت ارتباطگیری با عناصر داخلی در این کشور حرکت کند. دیدار مقتدی صدر با محمد بن سلمان از این زاویه قابل معناست که عربستان حتی به دنبال وارد کردن شیعیان در این فرآیند است.
همچنین به نظر میرسد سعودیها امیدوارند تا با کارت مالی و اقتصادی و در مقطعی که عراق بشدت نیازمند به بازسازیهای گسترده است، بتوانند حضور بلند مدت و نفوذ ریشه دارتری را در این کشور رقم بزنند.
مساله سوم و بسیار مهم برای عربستان وارد کردن عراق به ائتلاف همسویی است متشکل از بازیگران عربی و اسلامی. برخی صاحب نظران معتقد هستند مقامات عراقی و در راس آنها حیدرالعبادی در تلاش است تا روابط با همسایگان را وارد یک فرآیند متوازن سازد. فرآیندی که بهزعم برخی مقامات عراقی و منطقهای از جمله عربستان، به نفع نقش ایران در عراق بوده و نیاز است تا عراق مجددا به عرصه بازگردد.
در مجموع عربستان و آمریکا تلاش میکنند با برجسته ساختن نقش حشدالشعبی در عرصه میدانی عراق، به زعم خود بر نفوذ رو به گسترش ایران در عراق متمرکز شوند این در حالی است که حشد الشعبی نیروی نظامی کاملا عراقی هستند. در این میان میزان گرایش و نیاز مقامات بغداد به توسعه روابط با دیگر همسایگان و بازگشت دوباره به جهان عرب، اعمال فشارهای بیشتر آمریکا بر بغداد، موفقیت عربستان در ارتباطگیری با عناصر داخلی در عراق و آینده رفراندوم اقلیم کردستان عراق، متغیرهایی است که میتواند در معادلات داخلی و منطقهای این کشور تاثیر گذارد.
------------------
امین نجار