نمایندگان بخش خصوصی در نشست کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی تهران عملکرد و برنامه های صنعت سیمان را بررسی کردند.
وی گفت : کارخانه های تولید سیمان از 30 کارخانه با ظرفیت تولید 29.5 میلیون تن در سال 1380 به 74 کارخانه با ظرفیت تولید 83 میلیون تن در سال 1396 افزایش یافته است.
برای دستیابی به این افزایش تولید 62 پروژه توسعه‌ای و بهسازی اجرا شده است.
وی افزود: تولید کلینکر در شش ماه امسال با 2.8 درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال قبل از 30.4 میلیون تن به 29.5 میلیون تن رسیده و تولید سیمان نیز در همین مدت 3.04 درصد کاهش داشته و از 29.1 میلیون تن به 28.2 میلیون تن رسیده است.
این کاهش در صادرات نیز خود را نشان می‌دهد که این کاهش در صادرات کلینکر ناچیز اما در صادرات سیمان بیش از 22 درصد است؛ صادرات از 3.9 میلیون تن در شش ماه نخست پارسال به 3.05 میلیون تن در شش ماه نخست امسال افت کرده است.
دبیر انجمن صنفی کارفرمایان سیمان با اشاره کاهش تولید واقعی سیمان در کشور در سال‌های اخیر اعلام کرد : ایران از جایگاه چهارم تولیدکنندگان سیمان در دنیا در سال 2014 به جایگاه ششم در سال 2016 تنزل پیدا کرده است و ترکیه و ویتنام به جایگاه چهارم و پنجم صعود کرده‌اند.
تولید واقعی سیمان که سالانه به 70 میلیون تن رسیده بود با روندی کاهشی از آن سال به بعد به 55 میلیون تن در سال 1395 رسیده است.
در این سال سرانه مصرف سیمان کشور 600 کیلوگرم و سرانه تولید 712 کیلوگرم محاسبه شده است که نشان از مازاد تولید دارد.
تنزل از جایگاه سومین صادرکننده دنیا به رتبه هشتم
عبدالرضا شیخان ادامه داد: ایران در سال 2014 دومین صادرکننده سیمان در دنیا بود که در سال 2016 به جایگاه سوم امده است.
تا پایان سال 1397 ایران در جدول صادرکنندگان سیمان دنیا به جایگاه هشتم و پایین‌تر از ترکیه افت خواهد کرد.
شیخان همچنین صادرات واقعی سیمان و کلینکر در سال 1395 را 13.1 میلیون تن اعلام کرد و گفت: مقصد اول این میزان صادرات نیز عراق است که حدود 40 درصد صادرات سیمان و کلینکر را به خود اختصاص می دهد.
با این حال میزان صادرات سیمان ایران به عراق از سال 1392 به بعد روندی کاهشی داشته چرا که سیاست عراق بر مبنای واردات کلینکر از خارج و تولید سیمان در داخل است.
وی توضیح داد با توجه به حرکت عراق به سمت افزایش ظرفیت تولید سیمان، افغانستان می‌تواند بازار جذاب‌تر و بهتری برای سیمان ایران باشد و اگر فرآیند صادرات تسهیل شود ، می‌توان تا 3 میلیون تن سیمان به این کشور صادر کرد.
دبیر انجمن صنفی کارفرمایان سیمان کشور به قیمت سیمان در نقاط مختلف جهان پرداخت و با اشاره به قیمت 62 تا 65 دلاری سیمان در پاکستان گفت: قیمت سیمان در پاکستان کاملا رقابتی است و آنچه از سوی برخی تولیدکنندگان پاکستانی مبنی بر ارزان فروشی ایران در سیمان گفته می‌شود بحثی انحرافی است چرا که آنها به دنبال این هستند که از دولت‌شان امتیاز بگیرند.
عبدالرضا شیخان ادامه داد: قیمت در افغانستان 70 تا 75 دلار در هر تن است. در آمریکای جنوبی قیمت سیمان بسیار بالا و برای مثال در برزیل 125 تا 128 دلار است.
در پاناما نیز قیمت سیمان 210 تا 250 دلار در تن است. همچنین در کشورهای آفریقایی نیز قیمت بالاست اما مشکل نداشتن سهم بازار در این مناطق و هزینه بالای حمل‌ونقل است که البته با توجه به قیمت بالای سیمان، این هزینه پوشش داده می‌شود.
در حال حاضر ترکیه در بازار آفریقا به ویژه کشوری مانند لیبی که قیمت سیمان تا 170 دلار بالا می‌رود، حضور دارد.
سیمان ایران ارزان فروشی ندارد
وی در پایان با تاکید بر تحریک تقاضای داخل، ساماندهی دلالان، جلوگیری از اعطای مجوزهای جدید برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای یا ایجاد واحدهای تولیدی جدید، بکارگیری دیپلماسی اقتصادی برای حفظ و توسعه بازارهای صادراتی سیمان و راهکارهایی از این دست، خواستار ممنوع شدن صادرات کلینکر به عراق شد تا به قیمت مطلوب برسد و بین صادرات سیمان و صادرات کلینکر به این کشور تعادل برقرار شود.
کلینکر ماده اولیه تولید سیمان است.
شیخان به پایین بودن قیمت سیمان ایران نیز اشاره کرد و گفت: پایین بودن قیمت سیمان در ایران به دلیل ارزان فروشی نیست، در سال‌هایی که عرضه کم بود قیمت سیمان را دولت کنترل می کرد و به هیچ وجه اجازه افزایش قیمت داده نمی‌شد، امروز نیز آن‌قدر تولید بالا و مازاد مصرف است که نمی‌توان قیمت را بالا برد.
صنعت سیمان از نیمه‌های سال 1393 وارد رکود شده و این رکود همچنان ادامه داد.
مشکل اصلی صنعت سیمان، بازاریابی است
پس این گزارش مجتبی خسروتاج مسئله اصلی سیمان و کلینکر را بازاریابی خواند و گفت این مسئله ، خرد و در عرصه بنگاه‌هاست.
رئیس سازمان توسعه تجارت با تاکید روی تقویت بازاریابی در این صنعت گفت: به عنوان سازمان توسعه تجارت می‌توانیم در بخش‌های خاصی مانند اعطای تسهیلات از بانک توسعه صادرات یا استفاده از یارانه حمل‌ونقل به این صنعت کمک کنیم.
عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران در مورد ایجاد محدودیت صدور کلینکر به عراق برای افزایش قیمت آن نیز گفت: بهتر است به جای ممنوع یا محدود کردن، دیگر بازارها را تقویت کنیم و بهبود بخشیم.
بازارهای افغانستان، ارمنستان، قطر، آذربایجان و روسیه از
بازارهایی است که ظرفیت افزایش سهم ما در آن وجود دارد.
خسروتاج ادامه داد: سازمان توسعه تجارت برای حل مشکلات صنعت سیمان آمادگی دارد تا با سایر نهادها وارد تعامل و گفت‌وگو شود. آمادگی داریم با سازمان بنادر و سازمان امور مالیاتی جلسه برگزار کنیم و برای حل مشکلات فعالان این صنعت چاره جویی کنیم چون کاهش تولید و صادرات سیمان مسئله بسیار مهمی است.
رئیس سازمان توسعه تجارت بار دیگر بر اعطای یارانه حمل‌ونقل به صادرکنندگان سیمان به ویژه برای صادرات به بازارهای دورتر تاکید کرد و آن را امکان‌پذیر خواند.
بازارهای هدف را درست انتخاب کنیم
در ادامه این نشست محمدرضا فیاض عضو هیئت نمایندگان اتاق تهرانبا اشاره به اینکه بازارهای اصلی هدف صادرات سیمان، کشورهای همسایه هستند، گفت: ما با کشورهای غیرهمسایه و دوردستی مانند مصر یا موزامبیک هیچ رابطه‌ای نداریم که به آنها صادر کنیم. بهتر است ابتدا کشورهای هدف در دور و نزدیک مشخص و ظرفیت صادرات سیمان به آنها امکان‌سنجی شود.
عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران ادامه داد: با نیجریه رابطه خوبی از نظر سیاسی داریم. این کشور با حدود 185 میلیون نفر جمعیت بازار بسیار بزرگی برای سیمان تولیدی ماست. در انتخاب کشورهای غیرهمسایه برای صادرات سیمان باید یک فرمول درست و منطقی پیدا کنیم.
صدور هرگونه مجوز جدید تولید متوقف شده است
امیری که به نمایندگی از وزارت صنعت، معدن و تجارت در این نشست حاضر شده بود، با بیان اینکه کارخانه های سیمان در حال حاضر با ظرفیت کم کار می‌کنند، گفت : خطر ورشکست شدن تعدادی از این کارخانه ها وجود دارد. به دلیل وجود ظرفیت مازاد، به دستور وزیر صدور مجوزهای جدید متوقف شده است.
همچنین پیگیر کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل سیمان هستیم که بار سنگینی روی دوش تولیدکنندگان است.
صادرات با هزینه بالای حمل‌ونقل
معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران نیز با بیان اینکه سیمان یک کالای غیرقابل‌تجارت است، گفت: سهم تجارت سیمان در جهان حدود 4.5 درصد است اما در کشور ما این رقم به 24 درصد می‌رسد.
ما این کالا را قابل‌تجارت کرده‌ایم که به معنای قبول هزینه بالای حمل‌ونقل آن است.
مریم خزاعی توضیح داد که تولید سیمان در اغلب کشورها حتی در کشورهایی که تولید بالایی دارند به منظور تامین تقاضای داخل است نه صادرات چرا که هزینه حمل‌ونقل سهمی 40 درصدی در قیمت تمام شده این کالا دارد. او ادامه داد: راهکار بهینه برای خروج این صنعت از رکود تمرکز روی مصرف این کالا در داخل است و باید ساخت‌وساز تقویت شود. بهتر است چشم‌انداز برنامه‌های وزارت راه و شهرسازی مورد مطالعه قرار گیرد تا مشخص شود وضعیت تقاضای این کالا در آینده چگونه خواهد بود و چطور می‌توان تقاضای برای آن را تحریک کرد.
رونق سیمان با اجرایی شدن پروژه‌های نفتی
منصور معظمی مدیرعامل ایدرو نیز گفت که توسعه ظرفیت تولید سیمان مربوط به دوران رونق است نه رکود.
رئیس هیات عامل ایدرو گفت: با توجه به اجرایی شدن قراردادهای نفتی از اواسط سال آینده و نیاز این پروژه‌ها به سیمان و مواد اولیه، این صنعت می‌تواند از رکود خارج شود و برای تامین نیاز پروژه‌های نفتی با ظرفیت بیشتری کار کند.
تعرفه ترجیحی برای افزایش صادرات
رضا قنبری، کارشناس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران،هم با اشاره به نیاز کشوری چون سریلانکا به سیمان گفت: این کشور نیاز خود به سیمان را به ما اعلام کرد اما از آنجا که با هند دارای تعرفه ترجیحی است، صادرات به آنجا برای ما مقرون به صرفه و قابل رقابت نیست. ما نیز باید برای صادرات این کالا بتوانیم از تعرفه ترجیحی با کشورهای هدف استفاده کنیم.
نسخه کوتاه‌مدت، نسخه بلندمدت
محمدرضا بهرامن هم از لزوم تهیه دو نسخه کوتاه‌مدت و بلندمدت برای صنعت سیمان گفت.
عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران گفت: نسخه کوتاه‌مدت باید مبتنی بر حمایت‌های مقطعی و درست باشد که بتواند به خروج این صنعت از رکود بینجامد اما در نهایت به یک نسخه بلندمدت برای بهبود کیفیت و بهره‌وری و برنامه‌ریزی بدون حمایت‌های دولتی برای این صنعت نیاز داریم. این صنعت باید در بلندمدت حتما خودش را اصلاح کند، کیفیت تولید را بالا ببرد و بازارهای آتی را بشناسد.
بهرامن همچنین با اشاره به وضع نسبتا مناسب واحدهایی که سیمان باکیفیت تولید می‌کنند ، کمتر دچار مشکل هستند و صادرات‌شان برقرار است ، تاکید کرد باید به سمت تولید سیمان باکیفیت‌تر حرکت کنیم.
واحدهای مقروضی که پول قبض گاز و برق هم ندارند
در ادامه سید محمد اتابک به سابقه مشکلات ایجادشده برای صنعت سیمان مانند افزایش بیش از اندازه ظرفیت تولید، سرکوب قیمت و لغو کردن توافق دولت و بخش خصوصی در طرح جامع سیمان در دولت نهم گفت و افزود: این مشکلات کار را به جایی رساند که اکنون بسیاری از واحدهای تولیدی سیمان مقروض و بدهکار هستند و حتی توانایی پرداخت قبوض برق و گاز خود را ندارند.
رئیس انجمن صنفی کارفرمایان سیمان کشور ادامه داد: در دنیا در بهترین سال‌های رونق صنعت سیمان هفت درصد تولید آن صادر می‌شده است که این رقم اکنون به چهار درصد رسیده است.
او همچنین به مشکل حمل‌ونقل این کالا اشاره کرد و گفت: در دنیا 76 درصد سیمان صادراتی با کشتی حمل‌ونقل می‌شود اما در کشور ما هنوز باید تمام محصول را با کامیون حمل و صادر کنیم.
عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران گفت که با توجه به شرایط موجود دو صنعت سیمان و نساجی خواستار باز کردن سرفصل جداگانه‌ای برای آنها هست.
وی گفت : در صنعتی مانند فولاد دچار مشکل نیستیم چون می‌توانیم به راحتی آن را صادر کنیم. اما برای سیمان باید مشوق بگذاریم. واقعیت این است که دیپلماسی سیاسی هم ما را حمایت نکرده است. همین بازار عراق پیشنهادهای خوبی از ترکیه و عربستان دارد.
سیدمحمد اتابک گفت: بازارها طوری نیست که ما اراده کنیم و وارد شویم. بازارها در اختیار دیگرانی هستند که سهم‌شان را محکم گرفته‌اند. ما برای ورود به بازار نیجریه تلاش زیادی کردیم اما این بازار حاکمان خاصی دارد که اجازه ورود به دیگران نمی‌دهند. ما حتی برای نفوذ در این بازار و گرفتن سهم از آن در غنا تیم درست کردیم که بتوانیم از طریق غنا وارد بازار سیمان نیجریه شویم و از این طریق برنامه‌ریزی می‌کنیم.
اتابک با تاکید بر تحریک تقاضای داخلی از اجرای ساختمان‌های اسکلت فلزی انتقاد کرد و گفت: در هیچ جای دنیا تا این اندازه ساختمان با اسکلت فلزی ساخته نمی‌شود و اکنون سازه‌ها بتنی است ما باید تولید و مصرف را در داخل کشور هماهنگ کنیم.
ظرفیت تکمیل است
پس از این سخنان، عبدالرضا شیخان گفت : از خواسته فعالان عرصه تولید سیمان برای ورود این کالا به بورس خبر داد.
وی گفت : بعد از 83 سال که از آغاز به کار صنعت سیمان در کشور می‌گذرد اکنون زمان خروج از تولید و تجارت سنتی این کالاست.
دلالی در تجارت سیمان بسیار فعال است و این کالا باید به بورس وارد شود تا مکانیزم تعیین قیمت و خرید و فروش آن شفاف شود.
وی همچنین توضیح داد که اگر این صنعت دوباره رونق بگیرد ظرفیت موجود کنونی تا تولید 110 میلیون تن سیمان را جوابگوست و نیازی به ایجاد ظرفیت بیشتر وجود ندارد و حداقل تا سال 1410 نیازهای داخلی و صادراتی با همین ظرفیت پاسخ داده می‌شود.
شعاع تجارت سیمان 300 کیلومتر است
در پایان این نشست، مرتضی لطفی با اشاره به پروژه‌هایی که کشورهای همسایه برای افزایش تولید سیمان در دست اجرا دارند ، گفت: کشورهای همسایه 80 درصد سیمان صادراتی ما را جذب می‌کنند و با تکمیل پروژه‌هایشان نیازی به سیمان ما ندارند.
در داخل کشور نیز در بهترین حالت سرانه مصرف ما 800 کیلوگرم بوده است یعنی ما با تولید حدود 56 میلیون تن در سال حداکثر نیاز داخلی را پاسخ می‌دهیم.
نایب رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران افزود: مشکلات صنعت سیمان مشخص است.
شعاع تجارت سیمان تا 300 کیلومتر بیشتر نیست.
چین بیشترین تولید سیمان را در جهان دارد اما صادراتش از ما کمتر است. باید بپذیریم که سیمان یک کالای محلی است
لطفی با تاکید بر پیگیری مشکلات این صنعت گفت : از طریق کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران و با کمک انجمن صنفی کارفرمایان سیمان باید با نهادهایی چون بانک توسعه صادرات، سازمان توسعه تجارت، سازمان امور مالیاتی، سازمان بنادر و ... وارد مذاکره شد تا برخی تسهیلات را برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان فراهم شود. او گفت: همچنین باید ضعف کلی کشور در دیپلماسی تجاری را نیز برطرف کنیم.