قدمت هزار ساله تعزیه خوانی در خراسان رضوی

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما، مرکز خراسان رضوی، تعزیه به معنای متعارف، نمایش مذهبی و سنتی ایرانی-شیعی است که در آن واقعهٔ کربلا، با نقش آفرینی افرادی به عنوان شخصیت‌ های اصلی این قیام نشان داده می‌ شود و بیشتر دربارهٔ شهادت حضرت حسین بن علی(ع) و مصائب اهل بیت علیهم السلام است.

به روایت ابن‌ کثیر -تفسیرگر و حدیث‌نگار مشهور شافعی-تعزیه برای نخستین بار در زمان حکمرانی دودمان ایرانی شیعه‌ مذهب آل بویه صورت گرفت و از این دوره دسته‌ های عزاداری و نوحه‌ خوانی رایج و  نمایش شبیه‌ گردانی ایران پایه‌ گذاری شد.

خراسان رضوی از جمله مکانهای مطرح در زمینهٔ اجرای تعزیه در ایران است و اجرای این هنر مذهبی در این استان به ویژه منطقه غرب آن قدمت دیرینه دارد. 

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی سبزوار می گوید: منطقه غرب خراسان رضوی خاستگاه تعزیه ایران است و تعزیه خوانی در این منطقه بیش از هزار سال قدمت دارد.

 محمد علی آبادی می افزاید: سبزوار از کانون های اصلی تشیع در ایران است که تعزیه در آن جایگاه خاصی دارد و کتاب "روضه الشهدا"اثر ملاحسین واعظ سبزواری که پایه اصلی اشعار تعزیه کشور به شمار می رود، بیانگر این موضوع است.

 او می گوید: طرح ثبت سبزوار به عنوان پایتخت تعزیه ایران تدوین و به اداره کل فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی ارسال شده است.

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی سبزوار می گوید: همزمان با دهه نخست ماه محرم 300 مجلس تعزیه با هدف ترویج فرهنگ حسینی در شهرستان‌های سبزوار، خوشاب و داورزن برپا می‌ شود و بیش از هزار و 700 تعزیه خوان، طبل نواز  و نوازنده نی در برپایی مجالس تعزیه نقش ایفا می کنند.

علی آبادی می افزاید: اجرای تعزیه مسلم بن عقیل و طفلان مسلم، حضرت قاسم بن الحسن(ع)، حضرت علی اکبر(ع)، قمر بنی هاشم ابوالفضل العباس(ع)، شهادت امام حسین(ع)، حضرت زینب(س) و آتش زدن خیمه ها از مهمترین مجالس تعزیه در این منطقه است.

نیشابور نیز از شهرهای خراسان رضوی است که هنر تعزیه خوانی در آن قدمت بسیار دارد بطوری که "پیتربروک" نمایشنامه نویس جهان در دیدار از گروههای تعزیه نیشابور آن را در دنیا منحصر به فرد توصیف کرده است.

در روستای فدیشه که اکنون به یکی از مراکز مهم شبیه خوانی تبدیل شده است مراسم تعزیه خوانی روز عاشورا برگزار و حوادث خونبار و اندوهگین واقعه کربلا بازسازی می شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیشابور می گوید: مراسم تعزیه خوانی در روستای فدیشه قدمت بیش از 300 سال دارد که از صبح روز عاشورا آغاز می شود و تا عصر آن روز ادامه دارد.

هادی شریفان می افزاید: در این مراسم که با حضور 50 هیات از روستاهای مجاور برگزار می شود هرسال حدود 70 هزار عزادار حسینی از سراسر ایران و کشورهای خارجی از کشورهای آمریکا، اسپانیا، آلمان، عراق و پاکستان حضور دارند.

او می گوید: این تعزیه خوانی آمیخته با هنرهایی همچون موسیقی، تئاتر و شعر بسیار مورد توجه و علاقه مردم قرار گرفته است و  در اجرای این مراسم ابتدا آیین "عَلَم سلام" و در ادامه مراسم تعزیه خوانی و شبیه گردانی با هنرنمایی 25 تعزیه خوان که از بهترین تعزیه خوانان مناطق مختلف نیشابور هستند؛ برگزار می شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی نیشابور می گوید: در مراسم "علم سلام "یا "علم خبری" عزاداران روستای میزبان با آذین علم خود در ورودی روستا به استقبال عزاداران روستاهای همجوار که به فدیشه آمده اند، می روند؛ دسته های عزاداری روستاهای میهمان نیز با مواجه شدن با دسته عزاداری روستای میزبان علم خود را به پایین خم می کنند و به اصطلاح سلام می دهند که با اشعار و مرثیه سرایی مداحان همراه است.

شریفان می افزاید: پس از مرثیه سرایی دسته های عزاداری با هم به میدان اصلی روستا می روند و در آن محل مراسم تعزیه خوانی برگزار می کنند.

روستای عبدالله آباد نیشابور(20 کیلومتری نیشابور) هم در اجرای مراسم تعزیه خوانی عاشورا قدمت 200 ساله دارد و مردم نیشابور این روستا را با نام شبیه خوان ها می شناسند.

مشهد مقدس نیز در سابقه تعزیه خوانی سابقه 150 ساله دارد.

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد می گوید: این شهر یکی از قویترین گروههای تعزیه خوان محرم را در کشور دارد زیرا سابقه تعزیه خوانی در مشهد به 150 سال پیش باز می گردد.

محمدکاظم دبیری می افزاید: سالهاست که تعزیه خوانی در مشهد به شکل نمایشی اجرا می شود و هر سال گروه های قویتری به صورت سازمان یافته و علمی در این زمینه فعالیت می کنند بگونه ای که برخی گروهها موسسه ای نیز برای فعالیتهای خود تشکیل داده اند و به شیوه سنتی تعزیه امام حسین(ع) را اجرا می کنند.

او می گوید: به علت معرفی مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام امسال، تعزیه خوانی امام حسین(ع) در قالب سوگواره عاشورایی همزمان با ایام ماه صفر با همکاری دبیرخانه ستاد مشهد 2017، کشورهای همسایه و شیعه نشین برگزار می شود.

رئیس اداره ارشاد اسلامی مشهد می گوید: سوگواره عاشورایی 10 سال پیش هم  در مشهد برگزار شده بود.

روستای بیلند گناباد هم از دیگر روستاهایی است که تعزیه خوانی درآن بیش از 100 سال قدمت دارد.

حمید مهدوی مقدم رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی گناباد می گوید: مراسم تعزیه خوانی صحنه کربلا در روستای بیلند هر سال در نخستین جمعه پس از عاشورا برگزار می شود و ذاکران اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام با هدف زنده نگه داشتن یاد و خاطره رشادت های امام حسین(ع) و یاران باوفایش تعزیه خوانی می کنند.

یکی از کهنسال ترین تعزیه خوانان کشور نیز در بردسکن تعزیه خوانی می کند.

علی محمد کاظمی که در محرم هرسال در روستای هدک از توابع بخش مرکزی بردسکن، در نمایش های تعزیه ایفای نقش می کند، 120 سال سن دارد.

این تعزیه خوان می گوید: از 10سالگی تعزیه خوانی را آغاز کرده و از آن زمان نسخه ها و سبک‌ های مختلف تعزیه‌ خوانی را نوشته و اجرا کرده است و بیش از 100 نسخه از مجالس تعزیه خوانی اهل بیت(ع) دارد.

علی محمد کاظمی که برکت عمر 120 ساله اش را از تعزیه داری اهل بیت علیهم السلام و امام حسین(ع) می داند، می افزاید: برخی افراد بدون هیچ‌ گونه سندی نقش‌ هایی را ایفا می‌کنند که هیچ گونه سنخیتی با وقایع تاریخی ندارد، در حالی که تعزیه خوانان باید براساس تاریخ و نسخه‌ های معتبر تعزیه خوانی را اجرا کنند.

نهضت بزرگ عاشورا سراسر برای بشر درس است و استفاده از زبان هنر و برگزاری برنامه های آیینی از بهترین ابزارها برای حفظ و اشاعه فرهنگ ناب عاشورا است.