چکیده نشست پژوهشی:

ـ زنان سرپرست خانوار از جمله گروه های آسیب پذیر جامعه هستند.

ـ طلاق، فوت یا اعتیاد همسر، از کار افتادگی و رها شدن توسط مردان موجب آسیب پذیر شدن این طیف زنان در جامعه می شود.

ـ بر مبنای تعریف سازمان بهزیستی زنان سرپرست خانوار زنانی هستند که عهده دار تامین معاش مادی و معنوی خود و اعضای خانوار می باشد.

ـ تصویب بسته‌های حمایتی ویژه خانوارهای زن سرپرست در شورای اجتماعی کشور تدوین شد و با عنوان «اقدام و عمل؛ ویژه زنان سرپرست خانوار» در مجلس تصویب شد.

ـ‌ در طرح «اقدام و عمل؛ ویژه زنان سرپرست خانوار» نگاه صرف حمایت مادی از این قشر برداشته شده و با نگاه حمایتی به این قشر تکمیل می‌شود.

ـ‌ براساس تقسیم کار ملی، بهزیستی به عنوان "متولی ملی زنان سرپرست خانوار" تعیین شده است.

ـ‌ زنان سرپرست خانوار در 4 گروه به لحاظ علت سرپرستی از جمله فوت همسر، دارای همسر، طلاق و زنان مجرد تقسیم‌بندی شده‌اند.

پژوهش خبری صدا وسیما:خانواده‌هایی که در آن زن سرپرست خانوار است، به دلایل مختلف در جهان رو به افزایش است. کشور ما نیز از این مسئله مستثنی نیست و به‌خصوص در طی چند دهه­ اخیر با سیر رو به بالای آمار این دست از خانواده‌ها مواجه شده است. زنانی که سرپرست خانواده می‌شوند، با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. درصورتی‌ که جامعه و فرد به شناسایی و مدیریت این مشکلات نپردازند، به‌طورقطع معضلات بزرگ‌تری گریبان­گیر هردوی آن‌ها خواهد شد. از این رو با دکتر عبدالرحیم تاج الدین، مشاور وزیر و ‌مدیرکل سابق دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره زنان سرپرست خانوار و اقدامات انجام شده با نگاهی به برنامه های مختلف توسعه گفتگو کردیم.

نگاهی به زنان سرپرست خانوار در برنامه‌های سوم تا ششم توسعه

برنامه ­ریزان و مسئولین در برنامه‌های اول و دوم توسعه، برای زنان سرپرست خانوار برنامه ­ای نداشتند. برنامه ­ریزی برای این قشر جامعه از برنامه سوم توسعه شروع شده ­است. که در ادامه به آن اشاره می­ شود.

در برنامه سوم توسعه مواد (56 و 158) برای توانمند سازی این قشر جامعه اختصاص دادند.

ماده 56 - در اجرای بند (2) اصل چهل و سوم (43) قانون اساسی، نظام بانکی کشور موظف است در طول سال‎های برنامه سوم به نحوی برنامه‎ریزی و اقدام نماید که ..... بیکاران ساکن در روستاها و زنان بیکار سرپرست خانوار و .... مبلغ وام برای هر متقاضی حداکثر ده میلیون ده میلیون ریال معین می‎شود و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است ...... بازپرداخت وجوه وام داده‌شده را به‎نحوی معین کند که واقع‌بینانه و مطابق با شرایط اقتصادی وام‌گیرنده باشد.

*ماده 158 - مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری موظف است در جهت زمینه‎سازی برای ایفای نقش مناسب زنان در توسعه کشور و تقویت نهاد خانواده، ضمن انجام مطالعات لازم با همکاری دستگاه‎های اجرایی ذی‌ربط اقدامات ذیل را به عمل آورد:

د- برای بهره‎گیری از خدمات مختلف اجتماعی زنان در زمینه‎های مالی، حقوقی، مشاوره­ای، آموزشی و ورزشی، طرح‎های لازم با اولویت قایل شدن برای زنان خود سرپرست و بی‎سرپرست مناطق توسعه‌نیافته یا کمتر توسعه‌ یافته و گروه‎های محروم جامعه در زمینه حمایت از تشکیل سازمان‎های غیردولتی، تهیه و برحسب مورد به دستگاه‎های اجرایی یا دولت منعکس کند تا پس از تصویب از طریق دستگاه‎های ذی‌ربط اجرا شوند.

در برنامه چهارم توسعه مواد (30؛69؛79) به منظور توانمند سازی این قشر جامعه اختصاص دادند: دادن تسهیلات مسکن؛ تامین بیمه خاص و افزایش مستمری ماهیانه آنان.

ماده 30: دادن یارانه کارمزد تسهیلات مسکن به ...... کارگران، کارمندان و زنان سرپرست خانوار.

ماده 69: تــأمین بیمــه خــاص (در قالــب فعالیت‎هــای حمــایتی)، بــرای حمایــت از زنــان سرپرســت خــانوار و افــراد بی سرپرست با اولویت کودکان بی‌سرپرست

ماده 79: تهیـه و تـدوین طـرح جـامع توانمنـدسـازی زنـان خـود سرپرسـت خـانوار بـا همکـاری سـایر سـازمان‎ها و نهادهای ذی‌ربط ....

- افزایش مستمری ماهیانه خانواده‎های نیازمند و بی‌سرپرست و زنان سرپرست خانواده ....

در برنامه پنجم توسعه در فصل امور اقتصادی و نیز مواد (230؛39؛) به منظور توانمند سازی این قشر جامعه اختصاص دادند:

35-7- حمایت از اقشار محروم و زنان سرپرست خانوار

*ماده 230

دولت با همکاری سازمان‌ها و دستگاه‌های ذیربط از جمله مرکز امور زنان و خانواده ... معیشتی با اولویت ساماندهی مشاغل خانگی برای زنان سرپرست خانوار و زنان بدسرپرست، ..... تعمیق باورهای دینی و اصلاح ساختار اداری تشکیلاتی زنان و خانواده اقدام قانونی نماید.

*ماده 39 برنامه پنجم توسعه

به منظور توانمندسازی افراد و گروه‌های نیازمند به‌ویژه زنان سرپرست خانوار و معلولان نیازمند با تأکید بر برنامه‌های اجتماع‌محور و خانواده‌محور، با استفاده از منابع بودجه عمومی دولت و کمک‌های مردمی اقدامات زیر توسط دولت انجام می‌شود:

ج - تأمین حق سرانه بیمه اجتماعی زنان سرپرست خانوار نیازمند، افراد بی‌سرپرست و معلولین نیازمند در طول سال‌های اجرای برنامه

ماده 95 برنامه ششم توسعه و طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار

در بخش چهارم، ذیل عنوان«حمایت از زنان سرپرست خانوار»آمده است:

"تهیه و اجرای کامل طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار توسط دولت تا پایان برنامه. معاونت امور زنان ریاست جمهوری با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سایر نهادهای ذی‌ربط تهیه و تصویب برنامه مذکور در هیئت وزیران و نظارت بر اجرایی شدن آن را برعهده دارد".

ت- موضوعات خاص کلان فرابخشی در مورد ...... توانمندسازی محرومان و فقرا (با اولویت زنان سرپرست خانوار)

 - حمایت از زنان سرپرست خانوار

تهیه و اجرای کامل طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار طبق قوانین و مصوبات شورای اجتماعی ......

نگاهی به وضعیت موجود رفاه در کشور/ مقایسه ایران و سایر کشورها

دکتر عبدالرحیم تاج الدین، مشاور وزیر و ‌مدیرکل سابق دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی : شاید تعجب کنید ما جزء 40-30 کشور جهانیم که برای رفاه مردم کشورمان پول می‌گذاریم. سالی 200 هزار میلیارد تومان؛ ضمن اینکه ما در نیکوکاری و خیریه در جهان اول هستیم اگر نه دوم هستیم. مردم ما واقعا بزرگوار و نیکوکارند. حتی یک فقیر شما نمی­ بینید که فامیل و بستگان و همسایه ­اش از او غافل باشند. چون هم آموزه‌های دینی و هم آموزه‌های ملی ما را به نیکوکاری سفارش کرده­ اند و سالها در نسل­ های مختلف این خصلت در جسم و جان مردم نشسته و همه مردم این روحیه را دارند. ما نیروی انسانی کم نداریم تنها در کمیته امداد و بهزیستی 48 هزار و پانصد نفر کارمندند . کل پرونده کشور ما در بخش­ های رفاهی یعنی دهک­ های پایین یعنی مستمری بگیران نیازمند 60 میلیون نفر است. مکزیک چند برابر ما پرونده دارند کل کارمندانش 6 هزار نفرند. خیلی عجیب است، هزار و اندی هم شرکت­ های مردم نهاد دارد یعنی بین 5 تا 30 نفر آدم آنجا هستند، ولی ما لشکری از آدم داریم، بنابراین پول داریم، خیر داریم، لجستیک داریم، ماشین، لوازم تحریر، ساختمان، جزو معدود کشورهایی هستیم که ما در هر کوچه‌ای هستیم، یا مسجد داریم، یا مرکز بهداشت یا مهد کودک یا بسیج، خلاصه ساختمانی است که دولت و حاکمیت آنجا مستقر است، چشم داشته باشد، جا کم نداریم... ما درباره رفاه اجتماعی حدود 80 کشور را تحقیق کردیم به چند تا دستاورد خوب رسیدیم.

نافرجامی در کارها؛ با وجود اقدامات انجام شده در کشور، مشکل کجاست؟

دکتر عبدالرحیم تاج الدین، مشاور وزیر و ‌مدیرکل سابق دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی : ما نباید این قدر فقیر داشته باشیم، مشکلات را آنالیز کردیم. بالای صد مشکل لیست کردیم، اولین مشکل ناهماهنگی است ما باهم هماهنگ نیستیم. در ایران حمله به فقر پارتیزانی است. هر کسی با سلیقه خودش یه کاری انجام می‌دهد. همه هم کارهای خوب انجام می‌دهند. با هم متحد و پیوسته نیستیم. جالب است بدانید ما برای معلولین به ده دستگاه بودجه می‌دهیم برای زنان به 15 مکان برای کودکان 17-18 محل بودجه می‌دهیم. الی آخر...

ما یه سیستمی داریم به نام کد ملی که با این کد ملی می­توانیم هماهنگی لازم را بوجود آوریم. ما از طریق کدملی مردم می‌توانیم به آنها متصل شویم. فقرای جامعه از طریق کدملی­ تشخیص داده می‌شوند و مستمری خود را فقط از یک مجرا دریافت کنند.

برای هماهنگی لازم بود سامان ه­ای باشد تا بتوانیم از طریق آن سامانه به اطلاعات مورد نیاز برای حل مسایل فقرا دست یابیم.

سه نوع هماهنگی درکشور است

1ـ ناهماهنگی عمودی: وزارت رفاه سیاستگذاری در حوزه‌های مختلف تدوین می کند این قانون یا بخشنامه از وزارتخانه تا به ادارات مختلف برسد به بندها و تبصره‌ها افزوده یا کاسته می‌شود و یا کلا تغییر می‌کند.

2ـ ناهماهنگی افقی، دستگاه‌هایی که باهم کار میکنند، هماهنگ نیستند به عنوان مثال فرم پذیرش زنان سرپرست خانوار در کمیته امداد و بهزیستی که دو دستگاه مهم در این سیستم حمایتی ­اند؛ متفاوت است.

3ـ ناهماهنگی نهادی، بین دستگاه‌ حاکمیتی و دولتی و مردم ناهماهنگی است.

سامانه نظام جامع اجتماعی ایرانیان وسیله ­ای برای کاهش ناهماهنگی ها

دکتر عبدالرحیم تاج الدین، مشاور وزیر و ‌مدیرکل سابق دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی : متاسفانه سیستم کشور ما چانه زنی است. هر کسی خوب حرف بزند می تواند از اعتبارات رفاه اجتماعی استفاده کند. چاره این همه ناهماهنگی تدوین برنامه ­ای جامع است. بنابراین با کمک IT سامانه نظام جامع اجتماعی ایرانیان را طراحی کردیم. هر کسی هر چیزی می‌گیرد در این سامانه ثبت می‌شود.

کشورهایی که این سامانه را راه‌اندازی کردند از این مرحله براحتی عبور کردند. محصول این سامانه از اتلاف اعتبارات رفاهی اجتماعی کشور ممانعت می‌کند یعنی اعتبارات در محل درست قرار می‌گیرد و خرج می‌شود. و اعتبارات و پول‌ها مؤثر واقع می‌شود. الان می‌دانند کجا پول بدهند و به چه کسی پول بدهند.

آسیب شناسی خدمات به نیازمندان و دلایل مشکلات موجود

دکتر عبدالرحیم تاج الدین، مشاور وزیر و ‌مدیرکل سابق دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی

1- ناکارآمدی سیستم حمایتی به اسم خدمت رسانی موجب آزار دریافت کنندگان خدمات می شود، به عنوان مثال اگر بخواهیم به سالمند یا معلول عصا بدهیم بجای آنکه آنها به اداره بیایند پول آن را به کارت مستمری شان واریز کنیم تا خودشان بروند تهیه کنند؛ امکان دارد این مبلغ کمتر از قیمت آن وسیله باشد ولی بهتر از این است که آنها اذیت شوند. بنابراین باید IT را به خدمات بگیریم. چون IT شعورمند نیست. بدون IT توانمندسازی با تاخیر انجام می‌شود. خدمات رسانی مثلثی است که متشکل است از دولت - IT و مددجو است و با کمک این سه ضلع خدمات رسانی بهتر انجام می­ شود.

2- ما باید پرداخت مشروط در سیستم داشته باشیم. کل دنیا پرداخت انجام نمی شود مگر مشروط. مستمری و یارانه باید مشروط باشد. شرط پرداخت مستمری آنها تغییر سبک زندگی است و برای این منظور لازم است مثلا برای زنان سرپرست خانوار، کلاس ­های آموزشی بگذاریم و آنها را ملزم به شرکت در این کلاس­ ها کنیم؛ تا تغییر نگرش را در آنها بوجود آوریم به عنوان مثال اگر برای بار دوم آنها ازدواج ‌کردند با شخص معتاد ازدواج نکنند. او نیاز به پول دارد و ما نیاز به تغییر نگرش آنها و همین تغییر نگرش باعث کم شدن آسیب‌ها می ­شود.

از سوی دیگر مشکلات موجود در کشور به دلایل مختلفی است که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود.

1- مسایلی که از حیطه اختیارات ما خارج است و کشورمان را بحران زده کرده است یعنی جبری است؛ که یا خارج از مرزهاست؛ مثل ترانزیت مواد مخدر از افغانستان. یا طبیعی است مثل کمی بارش.

2ـ مسایل مربوط به دولت

3ـ سبک زندگی مردم (بخشی از دغدغه های مقام معظم رهبری) که نه دولتی است و نه دول کشورهای خارجی دخیل­اند، خود مردم با سبک زندگی­ اشتباه­شان در بوجود آوردن مشکلاتشان مؤثرند. چرا ما بایدسالی 40 هزار معلول داشته باشیم؛ دلایل مختلفی دارد که یکی از آنها رانندگی ماست (البته 30 هزار معلول ژنتیکی است). .... هستند.

گونه شناسی زنان سرپرست خانوار از نگاه وزارت رفاه

دکتر عبدالرحیم تاج الدین، مشاور وزیر و ‌مدیرکل سابق دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی :

وزارت تعاون زنان سرپرست خانوار را در 4 گروه قرار داده است. زنان بیوه، زنان بدسرپرست (همسر زندانی است یا معتاد یا فراری- ازدواج موقت داشته یا کلا نیست.)، زنان اصلا ازدواج نکرده، زنان مطلقه. باید خدماتی که می خواهیم به این چهار گروه بدهیم دسته بندی کنیم. مثال: به خانمی که اصلا ازدواج نکرده و استطاعت مالی دارد حضانت بچه بدهیم و اسمش را دردستگاه حمایتی ننویسیم یا به شخصی که مسکن ندارد وعده مسکن بدهیم و دیگر اسمش را در لیست مددجو نگذاریم. و برچسب تحت پوشش، مددجو، بچه سرراهی نزنیم؛ این برچسب‌ها آزاردهنده است یا کارهایی انجام داد که از تعداد مستمری‌بگیران کم شود. 

کارآفرینی برای زنان سرپرست خانوار و توانمند سازی آنان

دکتر عبدالرحیم تاج الدین، مشاور وزیر و ‌مدیرکل سابق دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی :

*مراقبت در منزل: می شود از بیکاران و زنان سرپرست خانوار به عنوان مراقبت از سالمندان استفاده کرد که هم آنها شاغل شوند و هم از سالمندان مراقبت شود. البته باید از قبل دوره ببینند که این را هم از طرف خود بهزیستی دوره می­بینند و کارت فنی و حرفه‌ای هم دریافت می‌کنند یا آقایان برای آقایان استفاده کرد. الحمدالله تصمیم گرفتیم مرکز شبانه روی سالمند را کمتر مجوز بدهیم و مراکز روزانه و نگهداری از سالمندان در منزل را بیشتر.

*توانمند کردن یک خانم در استانی با استان دیگر متفاوت است. قوانین – عرف- آداب و سنن مسایلی است که در یک استان با استانی دیگر فرق می‌کند. بنابراین باید شاخص­ های استانها را رصد کنیم که برنامه خاص خود استان را برای توانمندی زنان سرپرست خانوار طراحی کنیم.

*توانمندسازی زنی با زن دیگر که هر دو سرپرست خانوار هستند متفاوت است هم در شیوه و هم در زمان توانمند شدنشان. مانند نمودار رشد کودک. حمایت زنان سرپرست خانوار را تا زمانی که کاملا بتوانند و مطمئن شویم که می­توانند از چرخه حمایت خارج شوند باید ادامه داد.

*در بحث زنان بهبود یافته از اعتیاد ما حدود 6 استان را پایلوت می­کنیم. (مصرف مواد مخدر از سنتی به صنعتی تبدیل شده است؛ مواد مخدر صنعتی، سیستم‌های عصبی را دستکاری می کند که این مسئله باعث می ­شود این معتادان را دو سه ماهی تحت روان درمانی و دارو درمانی قرار دهیم تا بتوانند پیش یک مددکار یا روانشناس بنشینند و تعامل و ارتباط برقرار کنند و توانمندسازی در او ایجاد شود و همین کار را سخت می کند بنابراین یک فایلی باز کردیم به نام آماده سازی شغلی زنان معتاد که پس از آن آمادگی رفتن به کلاس ها را بیایند. با آنها صحبت می­ شود تا یکسری چارچوب ­ها را بدانند و رعایت کنند و برایشان نهادینه شود سپس آنها را وارد بازار اشتغال کنیم.

مثلا زن سرپرست خانواری که هم معتاد است و هم فرزند معلول دارد با زنی که مشکلی به مراتب کمتر از اولی دارد از نظر زمان حمایتی و توانمندسازی متفاوت است.

و نیز مسئله اختیارات سازمان های حمایتی:‌ برای توانمندسازی خانمی که می خواهد و مسایل کارآفرینی را تهیه کند مثل چرخ خیاطی و شاگردی هم داشته باشد حداقل به 30 میلیون تومان نیاز دارد وقتی از طرف دستگاه دولتی نصف مبلغی که نیاز است به او داده می شود مسلما سال توانمندی وی طولانی­تر می­شود و باید به تعداد همان سالها حمایت شود.

یکسری کارها خیلی شایسته دارد انجام می شود مثل بهزیستی تحت عنوان اعتبارات مالی خرد است. با توجه به وضعیت زندگی آن خانواده در فلان روستا و فلان شهر یک وام‌های کوچک با بازپرداخت بسیار اندک داده می­شود و ضمن اینکه آن خانم در همان محل زندگی خودش به زندگی خودش می‌رسد به تولید و یا یک اشتغال را هم انجام می‌دهد هم از نظر ارتقاء وضعیت روانی اش مهم است احساس شیرینی می کند و هم یک درآمد شیرینی به هر حال کسب می کند. گروه‌های همیار داریم ما حدود 900 گروه همیار داریم که بین 6-5 الی 13-12 نفر عضو دارند سرپرست خانوار که خانم هستند توی محله‌ها با هم جمع می‌شوند کلاس‌های آموزشی که خیلی ایاب و ذهاب شان مشکل نباشد نزدیک هم باشند یک کار اشتراکی انجام بدهند و به تولید برسانند و درآمدی برای خودشان کسب کنند. گروه‌های همیار از سال های 73 یا 74 دارد انجام می شود ولی دائم دارد افزایش پیدا می کند.

و در نهایت افزایش مستمری بود (20ماه پیش به ثمر رسید): یک زن سرپرست خانوار مستمری دریافتیش از دستگاه‌های دولتی 53 هزار تومان بود و الان بیش از 3 برابر است. همانطور که اعضای خانواده افزایش می ­یابد به مبلغ مستمری هم افزوده می­شود. هر چند که نباید زمینه‌ را برای افزایش تعداد مستمری بگیران مساعد کنیم. ما باید آینده­نگر باشیم با این حال باید با توجه به نرخ تورم این کار را انجام می‌دادیم؛ بعلاوه اینکه مستمری و یارانه مراکز را هم افزایش دادیم.

اقدامات انجام شده در وزارت رفاه در یکی دو سال اخیر عبارتند از:

راه اندازی سامانه نظام رفاه، تشکیل کارگروه توانمندی زنان؛ حضانت فرزندان، ساماندهی کودکان بازمانده از تحصیل، بیمه همگانی، افزایش مستمری افراد و امنیت قضایی. طرح‌های دیگری داریم که باید با دستگاه‌های دیگر نشست داشته باشیم مثل کمیته امداد بهزیستی، شرکت‌های مردم نهاد(ثمن‌ها)

ما پول و نیرو و دستگاه‌کم نداریم میتوانیم با اتصال و هماهنگی‌های سیستم با یکدیگر بهتر کار انجام دهیم. مهمترین نقطه ضعف ما ناهماهنگی‌هاوجزیره‌ای عمل کردن است. می توانیم وضعیت رفاهی جامعه و کشور را ساماندهی کنیم. 

زنان سرپرست خانوار و برنامه ­های توسعه

در برنامه های سوم تا ششم توسعه بر توانمند سازی و توجه به زنان سرپرست خانوار تاکید شده است. تا چه اندازه این برنامه ها عملیاتی شده است. دکتر عبدالرحیم تاج الدین: برای موضوع زنان سرپرست خانوار کم کار نشده است ولی از برنامه‌های توسعه عقب هستیم. همین برنامه ششم که سال آخر دولت یازدهم تصویب شد، باید تا نیمه دوم سال برنامه ­ها را تدوین کنیم و به مجلس بدهیم برای اینکه اعتبارات سال97 را بگیریم. عملا یکسال از برنامه ششم را از دست داده­ایم.

در برنامه پنجم توسعه قرار بر این بود که 10% از زنان سرپرست خانوار از حوزه حمایتی خارج شوند که خوشبختانه این عدد بیشتر بوده است. در بهزیستی اهداف ما در بحث توانمندسازی زنان محقق شده است. کمیته امداد حتی بیشتر بوده است. چون بحث اشتغال در کمیته امداد خیلی پررنگ تر است. (به دلیل بخشی از جمعیت زنان سرپرست خانوار بهزیستی قابل بازتوان نیستند مثل ضایع نخاعی – بیماری روانی – معلول شدید ذهنی. خوب اینها فقط حمایتی هستند و نیاز به نگهداری دارند.) با این حال به لطف خدا هم کمیته امداد و هم بهزیستی مجموعا بالای 15% به جای 10% توانمندسازی زنان را دارند. ما با کمک نظام جامع می‌توانیم زنانی که وام خوداشتغالی یا کارآفرینی گرفته‌اند رصد کنیم. 

سامانه نظام رفاه تامین اجتماعی ایرانیان(جمهوری اسلامی ایران)

دکتر عبدالرحیم تاج الدین، مشاور وزیر و ‌مدیرکل سابق دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی :

دفتر زنان بهزیستی با سامانه نظام رفاه کار می ­کنند و خیلی بهتر می توانند فرد نیازمند را رصد کنند. سامانه نظام رفاه برای تمام مردم شریف ایران است ولی چون برنامه ­ها و شیب اعتبارات ما، به طرف نیازمندان می­رود به هر حال اولویت با معلولان، زنان سرپرست خانوار و بیماران است.

این سامانه با هدف شناسایی افراد نیازمند از طریق کد ملی قادر است از بسیاری تخلفات که ناشی از استفاده از مزایای مثلا مالی بهزیستی؛ کمیته امداد و یا سایر مراکز حمایتی پیشگیری کند. این سامانه قصد دارد کلیه افراد در کشور را به تفکیک استان ها تحت پوشش قرار دهد.

زمانی که شخص نیازمند حمایت، در این سامانه ثبت­ نام کند، توانمندسازی از سوی بهزیستی کلید می­ خورد سامانه از وقتی کلید می­ خورد. مثلا خدای نکرده شخصی تصادف می ­کند و ولیچر می ­خواهد، ‌تقاضای ویلچر باید در سامانه ثبت شود، و حمایت­ ها شروع شود.

چگونگی هماهنگی بین سازمان­ های حمایتی

دکتر عبدالرحیم تاج الدین، مشاور وزیر و ‌مدیرکل سابق دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی :

اگر فرم­ های پذیرش یکسان، بین تمام سازمان های حمایتی وجود داشته باشد می­ توان از ناهماهنگ بودن جلوگیری کرد؛ وقتی فرم ­ها یکسان باشد سامانه نظام جامع هم دچار اشتباه و سردرگمی نمی­ شود و بهتر می­ توان به مددجویان کمک کرد و تعداد بیشتری را تحت پوشش درآورد.

یک میلیارد و ششصد میلیون تومان تخصیص داده شد برای کمیته امداد و بهزیستی کرمانشاه ، همه چیز هم خوب پیش رفت عزیزان ما واقعا نهایت همکاری را داشتند (کمیته امداد و بهزیستی) ما یازده جلسه گذاشتیم تا این فرم تدوین و تنظیم شد این فرم به گونه ­ای است که همه چیز خانواده را منعکس می کند، هم فقر درآمدی را، هم فقر قابلیتی را هم وضعیت اعضا خانواده را، سواد، حتی سقف خانه ­اش چیست آهن یا چوب است؟ حتی کنتورهای آب و برق و گازش را که دارد یا استقراض است همه را در فرم آوردیم. تغییراتی در کمیته امداد ایجاد شد که آقای فتاح تشریف آوردند به هر حال گفتند فکر کنیم ولی در نهایت بهزیستی را توانستیم تحت پوشش این فرم ها در آوریم در کرمانشاه و 600 میلیون آن اعتبار خرج شد و یک میلیاردش رفت برای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار که پیشنهاد ما و ما را دعا کردند. خیلی ها را از چرخه حمایت خارج کردند ولی عزیزان در کمیته اظهار آمادگی دارند؛ این فرم و این شیوه را پذیرفتند. ما سازمان مدیریت را توجیه کردیم خیلی جلسه گذاشتیم و اینها فوق العاده استقبال کردند چون همگی فنی ­اند. الان هم در حال جذب اعتبار هستیم که در 30 استان دیگر هم اعمال کنیم و حتی بهتر است بهزیستی را هم در این قضیه بیاوریم. واقعا 40 درصد کارها را جلو بردیم. ضمن اینکه آن عزیزان هم دست خالی نیستند، ما در کمیته امداد هم سامانه شان را دیده ایم و فوق العاده است بحث این نیست که چه کسی بهتر است؛ هرچه هستیم باید در این نظام اشتراک داشته باشیم که در اعتبارات نشستی نداشته باشیم و بدانیم چه کسی چه زمانی چقدر و چه چیزی دریافت کرده است؟

و فرقی نمی ­کند تحت سرپرستی کدام سازمان حمایتی است؟ بهزیستی، کمیته امداد یا ثمن­ ها (شرکت های خرید مردم نهاد) . من می­ گویم کشور ما یکی است اما دنبال این هستیم که انشاءا.. این محقق شود.

انشاءا... به جایی برسیم که ما دولت رفاهی شویم، مثل آلمان، فرانسه، البته با مدل اسلامی و ایرانی خودمان. یعنی رفاه برای همه؛ نه رفاه دولتی. دولت رفاهی یعنی رفاه برای همه که انشاءا.. به اینجا برسیم.

سخن آخر

با وجود سازو کارهای قانونی و سازمان ها و نهادهای حمایتی از زنان سرپرست خانوار همچنان این قشر از جامعه جایگاهی در طرح های حمایتی ندارند. آنچه مسلم است مهمترین علت این مشکلات ناهماهنگی بین دستگاه های مختلف است که امکان حل مشکلات مربوط به این قشر نیازمند حمایت در جامعه را با موانعی روبرو می کند.

از سوی دیگر در برنامه های مختلف توسعه بر توانمند سازی زنان بسیار تاکید شده که متاسفانه این برنامه ها به دلایلی اجرایی نشده است.

به نظر می رسد سازوکارهای حمایتی از زنان سرپرست خانوار یا بد سرپرست و .... در جامعه ما کم نیستند اما آن چه موجب باقی ماندن معضل شده است، بی توجهی برخی دستگاه ها در اجرای قوانینی است که برای دستگاه های مختلف تعیین شده است. امید است مسئولان مربوطه گام های بلند تری در جهت حل معضلات بردارند.

پژوهش خبری //مریم عابدی