· وابستگی کشاورزی به کودهای وارداتی، به معنی قطع زنجیره خودکفایی در این بخش است.

· با توجه به خصوصیات منحصربه فرد کود سوپرفسفات ساده تولید داخل، پیشنهاد اساتید این حوزه جایگزین کردن آن با کود سوپر فسفات تریپل وارداتی است.

· آلودگی خاک، گیاه و انسان به کادمیوم، اثرات منفی زیست محیطی و همچنین خروج ارز از کشور از جمله اثرات واردات کود سوپر فسفات تریپل به کشور است.

· کود سوپرفسفات ساده، با عنایت به آهکی بودن خاک­ های زراعی کشور، علمی­ تر، ارزان­تر و سالم­تر است.

پژوهش خبری صدا وسیما: بیش از 60 سال است که مصرف کودهای فسفاتی کشاورزی، در جهان، افزایش یافته و زمین ­های کشاورزی را احیا می ­کند، اما در کنار آن تاثیرات نامطلوب غیرقابل انکاری بر آب، خاک و در نهایت مواد غذایی داشته است. پژوهش ­ها نشان می ­دهد، در میان انواع کودهای شیمیایی، کودهای شیمیایی فسفاتی، بیشترین مقدار فلزات سنگین ( کادمیوم، سرب، ...) را به خاک انتقال می­ دهند که در ادامه سبب بالا رفتن غلظت فلزات سنگین در محصولات غذایی می ­شود. در این پژوهش برخی کودهای شیمیایی فسفاتی تولید داخل و وارداتی، مورد بررسی قرار گرفته است. دکتر محمدجعفر ملکوتی، چهره ماندگار بخش کشاورزی و خاک شناسی و برنده جایزه آکادمی علوم جهان سوم (TWAS) و همچنین محسن سیروس، دبیر و عضو هیات ­مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان کودهای کشاورزی، به ما در تهیه این پژوهش یاری رساندند.

تایید علمی ارجحیت استفاده از کود سوپر فسفات ساده داخلی بر سوپر فسفات تریپل وارداتی

سال­هاست که از کود سوپرفسفات تریپل و کود اوره برای تغذیه خاک­ های کشاورزی استفاده شده است و پسماندهایی در خاک به جا گذاشته است که هم خاک را دچار فرسایش می­ کند و هم باکتری ­های زنده آن­ را از بین می ­برد و کم­ کم خاک، غیرقابل کشت می­ شود و رو به زوال می ­نهد.

تحقیقات بسیار زیادی در موسسه آب‌وخاک و دانشگاه تربیت مدرس صورت گرفته که نشان می ­دهد کود سوپرفسفات ساده، هم فسفر خاک را تأمین می‌کند و هم فسفات را احیا می‌کند، اما از طرفی وزارت جهاد کشاورزی به جای مصرف این نوع کود،‌ هنوز کود سوپرفسفات تریپل وارد می‌کند.

· علمی­ تر بودن استفاده از کود تولید داخل

در کشور ما به علت مصرف همیشگی کودهای فسفاتی، انباشتگی فسفر به صورت رسوب فسفات کلیسیم، در خاک ­های زراعی کشور یک امر طبیعی است. از طرف دیگر آزاد شدن فسفر در خاک ­های آهکی به مراتب آسان­تر از خاک­ های اسیدی است.

در خاک ­هایی که غلظت فسفر قابل استفاده در آن­ها بیشتر از 5 میلی­گرم بر کیلوگرم می­ باشد. با عنایت به تجمع فسفر به شکل فسفات کلسیم در خاک ­های زراعی کشور ، دیگر نیازی به مصرف همه ساله سوپر فسفات تریپل وارداتی نخواهد بود.

با توجه به خصوصیات منحصر به فرد کود سوپر فسفات ساده پیشنهاد من(دکتر ملکوتی)، استفاده از آن به جای سوپرفسفات تریپل است زیرا صد در صد مواد اولیه آن در داخل کشور موجود بوده و امکان تولید انبوه فراهم است و مورد تایید موسسه تحقیقات خاک و آب و دیگر مراجع علمی نیز می ­باشد و به مراتب سالم­تر از سوپرفسفات تریپل است.

در کشورهایی نظیر استرالیا، برزیل، هندوستان و ... کشاورزان کود سوپرفسفات ساده را در سطح وسیع استفاده می­ کنند.  

جدول 1- مقایسه خصوصیات کود سوپرفسفات ساده تولید داخل، با سوپرفسفات تریپل وارداتی

میزان بالای سرب و کادمیوم کود وارداتی در جدول کاملا قابل مشاهده است.

 برخی مزیت های تولیدات داخل به کود وارداتی

· یک آزمایش

به منظور مقایسه خـاک فـسفات داخلـی و سـوپر فـسفات تریپـل وارداتـی تیمارشـده بـا گـوگرد و تیوباسیلوس در انتقال سرب و کادمیوم به نهال­ های پسته ابتدا میزان آلودگی کادمیوم و سرب در کـود سـوپر فـسفات تریپل وارداتی و نمونه خاک فسفات داخلی مورد تجزیه قرار گرفت.

نتایج نشان داد سوپر فسفات تریپل وارداتی با غلظت 75/ 17 میلی­گرم کادمیوم در کیلوگرم کود، نزدیک به 5 برابر آلودگی کادمیومی بیشتری نسبت به خاک فسفات داخلی با غلظت کادمیوم 05/ 3 میلی­گرم در کیلوگرم داشت. غلظت سرب سوپر فسفات تریپل وارداتی و خاک فسفات داخلی به ترتیب 932/ 0 و 05/ 1 میلی­گرم سرب در کیلوگرم کود بود که اختلاف معنی داری بین این دو کود مشاهده نشد. بیشترین تأثیر بر غلظت کادمیوم انـدام هـوایی را کـاربرد سـوپرفسفات تریپل به میزان 5/ 10 %افزایش نسبت به خاک فسفات نشان داد.

کود سوپر فسفات تریپل وارداتی نیز به­دلیل آلـودگی کـادمیومی بـالا، باعـث افـزایش 5/ 10 درصـدی غلظـت کادمیوم اندام هوایی نسبت به خاک فسفات گردید. آلودگی کادمیوم بسیار کمی که در خاک فسفات داخلی نسبت بـه سوپر فسفات تریپل وارداتی مشاهده شد، می­ تواند بیانگر کیفیت مناسب منابع خاک فسفات کشور از این نظر باشد که البته در این زمینه مطالعات بیشتر، نتایج مشخص­تری را ارائه خواهد داد.

در واقع، آلودگی کادمیوم بسیار کمـی که در خاک فسفات داخلی نسبت بـه سـوپر فـسفات تریپل وارداتی مشاهده شد، مـی­توانـد بیـانگر کیفیـت مناسب منابع خاک فسفات کشور از این نظر باشد.

اصرار بر واردات، بدون توجیه در چارچوب منافع ملی

کود سوپرفسفات تریپل در اصطلاح علم اقتصاد کالای جایگزین کود سوپرفسفات ساده تولید داخل است که متاسفانه وزارت جهاد کشاورزی به آن بی­ توجه است و به­ شدت علاقمند است تا سوپرفسفات تریپل را وارد نماید و از سوپرفسفات ساده داخلی استفاده نکند. این درحالی است که متخصصان خاک شناسی کشور از جمله جناب آقای دکتر محمدجعفر ملکوتی چهره ماندگار بخش کشاورزی کشور، دانشگاه تربیت مدرس، موسسه خاک و آب کشور و دیگر مراکز معتبر علمی بر این موضوع صحه گذارده ­اند که کودهای سوپرفسفات تریپل وارداتی خاک زراعی کشور را با تهدید مواجه می کند و موجب مسمومیت فسفاته در خاک می شوند و توصیه نموده اند که خاک­های کشاورزی ایران باید برای تامین فسفر مورد نیاز خود از کودهای سوپرفسفات ساده تولید داخل استفاده نمایند.

لازم به ­ذکر است کود سوپرفسفات ساده تولید داخل، می تواند بافت خاک کشاورزی را نیز اصلاح نماید و مسمومیت فسفات و اشباع فسفات به ­همراه نداشته باشد. واردات کودهای کشاورزی می ­تواند در زمینه سلامت و مسائل بیولوژیک هم قابل تامل باشد..

در شرایطی که می توان با کود سوپر فسفات ساده تولید داخل، به سادگی تامین همه نیاز کشور را کرد، چه اصراری بر واردات کود جایگزین است؟ آیا این اقدام، توجیهی در چارچوب منافع ملی دارد؟

مصرف سالانه مورد نیاز کشور

انجمن صنفی تولیدکنندگان کودهای کشاورزی ، در حال حاضر یک میلیون تن، ظرفیت آماده تولید کود سوپر فسفات ساده داخلی، در کارخانجات عضو را دارد، که با حمایت و ظرفیت ­سازی می­ تواند ظرف یکسال همه کود فسفاتی مورد نیاز کشور را تامین کند و به صادارت نیز بیاندیشد.

کلام آخر

وابستگی بخش کشاورزی کشور به کودهای خارجی در واقع به معنی قطع ساخت درون زای محصول و در نهایت زنجیره خودکفایی است، به خصوص در تولید محصولات استراتژیک می ­تواند در صورت وضع تحریم­ های احتمالی، کشور را با بحران روبرو کند. وابستگی بیشتر موجب نابودی دستاوردهای این بخش خواهد شد.

پژوهش خبری صدا سیما//تینا صالحی