فرش ایران؛ هنر- صنعت اشتغالزا که باید به بازار اندیشید

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ حمید کارگر رئیس مرکز ملی فرش ایران؛ در نشست بررسی وضعیت فرش کاشمر با بیان مطلب فوق اظهار کرد: براساس ابلاغ دولت، 20 هزار شغل برای حوزه فرش دستباف پیش بینی شده که با توجه به ظرفیت تولید و عنایت ویژه به موضوع صادرات و البته با درنظر گرفتن پیش شرطها و الزامات آن، برای ایجاد 40 هزار شغل نیز در این حوزه آمادگی داریم.

وی گفت: براساس تقسیمات استانی، هزار و 360 نفر شغل جدید امسال در حوزه فرش دستباف خراسان رضوى پیش بینى شده است.

وی ایجاد اشتغال و تولید بدون توجه به بازار و صادرات را کافى ندانست و بر لزوم صادراتگرا بودن تولیدات براى پرهیز از عدم فروش فرش ها تاکید کرد. 

کارگر با بیان اینکه فرش کاشمر صاحب اصالت، پیشینه و هویت است و در سال 94 در سازمان جهانی مالکیت معنوى در ژنو ثبت جهانی شده گفت: مرکز ملی فرش ایران، به فرش این منطقه بی توجه نبوده و نخواهد بود اما جاى گلایه وجود دارد که فرش تولیدى امروز در این منطقه چقدر با اصالتهاى پیشین قرابت دارد؟!

رییس مرکز ملی فرش ایران با نامناسب خواندن شیوه پرداخت مستقیم تسهیلات به قالیبافان و مشاغل خانگی، اظهار کرد: پرداخت مستقیم نقدینگی به قالیباف موجب خروج از دایره تولید و خریدن کالاهایی دیگری می شود، از این رو تسهیلات باید به تولید کننده پرداخت شود تا حفظ اشتغال در این بخش تداوم یابد. 

رییس مرکز ملی فرش ایران با بیان اینکه برای دوام قالیبافان باید تلاش کرد، افزود: پروژه اشتغالزایى و تولید صادراتگرا در همین استان و در منطقه صالح آباد با ارایه یک میلیارد تومان تسهیلات نمونه عینى و موفق از سیاست وزارت صنعت، معدن و تجارت است. 

وی گفت: در حوزه فرش دستباف تثبیت اشتغال و توسعه کارگاههای موجود نیز بسیار مورد اهمیت است و نباید صرفا به دنبال اشتغال جدید بود. 

کارگر درباره ایجاد شهرک تخصصی فرش گفت: بنا به شرایط بومی منطقه باید نسخه های متفاوتی برای رونق فرش دستباف تجویز کرد که شاید در این منطقه تولید غیر متمرکز در منازل با مدیریت متمرکز نسخه بهتری باشد. 

وی افزود: برخی برای کاهش قیمت تمام شده از کیفیت فرش می کاهند که این امر شایسته فرش ایرانی نیست.

کارگر با اعلام اینکه مرکز ملی فرش ایران به دنبال آموزش هاى تخصصى است، افزود: آموزش ها فقط برای قالیبافان نیست بلکه به دنبال ارائه آموزش های تخصصی از جمله آشنایی با حقوق گمرکی، قوانین و مقررات بازارهای هدف، چگونگی حضور در نمایشگاهها و نحوه مذاکره تجاری هستیم.

در این همایش رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان خراسان رضوی نیز گفت: کارگاههای تولید فرش دستباف مورد حمایت قرار می گیرند. 

راضیه علیرضایی افزود: براساس سیاستگذاری انجام شده در چارچوب نیازسنجی های آموزشی به تولیدکنندگان فرش دستباف خدمات ارائه می شود و به کسانی که کارگاه دارند و نیازمند حمایتهایی در زمینه آموزش و صادرات هستند کمک می شود. 

وی با بیان اینکه باید به عنوان پشتیبان وضعیت کارگاههای خانگی را بهبود داد و به مقوله صادرات فرش توجه ویژه کرد،‌اظهار کرد: ایجاد حداقل یک پایگاه تولید فرش دستباف در کاشمر ضروری است. 

به گفته او هر طراح فرش که طرح جدیدی داشته باشد و آن را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه دهد ، با توجه به تفاهمنامه ای که بین مرکز ملی فرش آن وزارتخانه ‌منعقد شده ،‌ به عنوان طرح هنری به نام خود طراح ثبت می شود. 

وی افزود: برای واحدهای موجود فرش دستباف باید مرکزی متمرکز ایجاد شود تا در زمینه بهبود کیفیت و تعهد به نقشه های سنتی و نوآوری کار کند و در عرصه بین الملل توانایی رقابت داشته باشد تا فرش دستباف، سهم خود را در بازارهای بین المللی به دست آورد. 

وی گفت: باحفظ اصالت فرش دستباف نوآوری در تولید بایدصورت گیرد. 

فرماندار کاشمر نیز در این همایش گفت: در راستای فروش فرش های دستباف هم بازار داخلی باید کاربردی شود و هم در بازارهای جهانی حضور پر رنگ تری داشته باشیم.

محمد حسن فرهادی با اعلام اینکه رونق فرش ایرانی را با برگزاری نمایشگاه و ارتباط با کشورهای آسیای میانه و همسایگان باید به دست اوریم، اظهارکرد: انتظار می رود مسئولان ذیربط جهت رونق این بازار که دارای برند جهانی است، تلاش کنند. 

فرماندار کاشمر ایجاد مراکز تجمیعی تولید و حمایت از آنها را مدلی راهگشا دانست و گفت: فعالان این حوزه در شهرستان برای رفع مشکلات خود نیازمند توجه ویژه مسئولان هستند

اکنون در کاشمر دو هزار و 500 دار قالی کوچک و بزرگ با میانگین تولید شش متر مربع در سال فعالیت دارند، که در مجموع سالیانه حدود 30 هزار مترمربع فرش در این شهرستان بافته می‌شود.

کاشمر یکى از شهرستان های 28 گانه خراسان رضوی است که مرکز آن در فاصله 228 کیلومتری مشهد قرار دارد.

رییس مرکز ملى فرش ایران در این دیدار یک روزه به همراه نماینده مردم کاشمر در مجلس شوراى اسلامى و رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوى از کارگاه هاى بافت فرش در کاشمر نیز بازدید کرد.

معاون بازاریابی مرکز ملی فرش ایران گفت: صادرات فرش دستباف در سال 95 نسبت به 94 بیش از 13 درصد به لحاظ وزنی و بیش از 23 درصد به لحاظ ارزشی رشد داشته است. 

محمد مهدی فرشچی موحد در آیین افتتاح پنجمین جشنواره فرش دستباف استان بوشهر افزود: تولید و صادرات فرش به عنوان یکی از حوزه های مهم برای ایجاد تولید و اشتغال است که روی آن تمرکز ویژه ای داریم.

وی بیان کرد: در فصل هشتم سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی مقوله پرداختن به فرش ایرانی مورد توجه قرار گرفت که همین امر پراختن به مقوله فرش را بیش از پیش ضرورت بخشیده است.

فرشچی موحد گفت: استان بوشهر یکی از استانهای پیشگام در عرصه تولید فرش است که صادرات فرش آن به کشورهای سخت پسندی همچون سوئیس، ژاپن و آلمان نشان از توانمندی های بافندگان این استان است.

وی ادامه داد: در استان بوشهر 2 هزار و 900 بافنده فرش برای قرار گرفتن زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی معرفی شدند که از این شمار یکهزار و 400 نفر بیمه هستند.

وی افزود: با بازرسی های صورت گرفته 409 نفر از بیمه شدگان زیر پوشش بیمه خارج شدند که باید برای جایگزینی افراد چاره اندیشی شود.

فرشچی موحد بیان کرد: در استان بوشهر باید با کمک استانداری مرکز و یا پایگاهی با عنوان خانه فرش ایجاد شود که در صورت تحقق این مهم آماده هر گونه همکاری برای امور آموزشی و حمایتی آن هستیم.

وی یادآور شد: افرادی که در حلقه نهایی فرش قرارگرفته و برای صادرات تلاش می کنند اعتبار مورد نیاز آنها برای حضور در نمایشگاه های خارجی تامین می شود.

فرشچی موحد گفت: ایجاد خوشه صنعتی فرش نیز از جمله راهکارهایی است که می تواند به رونق فعالیت های فرش از طریق کمک های شرکت شهرک های صنعتی فراهم شود.

وی افزود: در طرح مطالعات فرش ایرانی در زمینه مواد اولیه، چله دوانی، چله کشی و رنگ در سه استان کشور از جمله بوشهر اجرا می شود که این امر به رونق بازار فروش فرش های تولیدی و همچنین صادرات آنها به خارج از کشور کمک شایانی می کند.

معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر گفت: سالانه به ارزش هفت میلیون دلار فرش دستباف از این استان به کشورهای آسیایی و اروپایی صادر می شود.

ابوالقاسم محمدزاده افزود: در استان بوشهر هفت هزار و 190 بافنده فرش اعم از گلیم، گبه و قالی وجود دارد که بر اساس سفارش صادرکنندگان و عرضه‌کنندگان این نوع فرش‌ها اقدام به تولید می‌کنند.

وی با اشاره به فعال بودن اتحادیه صنفی فرش دستباف در شهرستان‌های استان بوشهر اضافه کرد: اتحادیه صنفی بافندگان فرش دستباف در شهرستان‌های بوشهر، دشتستان، دشتی، تنگستان، گناوه و کنگان فعال است و خدمات لازم را به بافندگان ارائه می‌دهند.

محمد زاده با تاکید بر افزایش پوشش بیمه تامین اجتماعی بافندگان فرش دستباف استان بوشهر افزود: اکنون یکهزار و 700 نفر از بافندگان فرش دستباف این استان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار دارند که بافندگان انتظار دارند پوشش بیمه‌ای، فعالان این عرصه افزایش یابد.

محمدزاده بیان کرد: توجه به ظرفیت اشتغال در عرصه تولید فرش دستباف در استان بوشهر، انتظار می‌رود تسهیلات ارزان قیمت توسط بانک‌ها و صندوق کارآفرینی امید به این بخش پرداخت شود.

وی افزود: همچنین حمایت از ایجاد مجتمع‌های متمرکز فرش دستباف و قالی‌‌بافی در مناطق روستایی از ضروریات است که نسبت به تحقق آن اهتمام ویژه داریم.

فرش دستباف ورامین به همت مرکز ملی فرش ایران و همراهی و همکاری اداره کل حمایت از مالکیت صنعتی در قالب ثبت نشانه های جغرافیایی در سازمان جهانی مالکیت فکری ثبت جهانی شد. 

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی فرش ایران؛ همایش رونمایى از لوح ثبت جهانی فرش ورامین با هدف شناساندن پیشینه تاریخی و ابعاد و ویژگی های منحصر به فرد فرش دستباف در مجموعه فرهنگی- تاریخی نیاوران برگزار شد. 

محمود نوابی در مراسم رونمایی از لوح ثبت جهانی فرش دستباف ورامین با تاکید بر اینکه فرش دستباف ایرانی باید با محوریت صادرات تولید شود، تصریح کرد: یکی از مشکلات اساسی که گریبانگیر همه حوزه‌های صادراتی از جمله صادرات فرش دستباف ایرانی است، بحث نبود شرکت‌های تخصصی صادراتی است. 

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به تبعات نبود شرکت‌های تخصصی صادراتی گفت: ما مشاهده کردیم که در ایام گذشته فرصت‌های مناسبی مانند به دست آوردن بازار صادرات قطر و روسیه پیش پای ما قرار گرفت که یکی از عواملی که باعث شد نتوانیم از این فرصت‌های ناب به خوبی استفاده کنیم، همین بحث غیبت شرکت‌های تخصصی صادراتی از فضای اقتصادی کشور بود. 

وی با اشاره به اهمیت فرش در حوزه اقتصادی نیز افزود: حوزه فرش دستباف یک حوزه با اشتغال پایدار و محصول ماندگار است که باید جایگاه خود را در اقتصاد مقاومتی به دست بیاورد و با طرحی که اکنون در مجلس در این حوزه مطرح شده است، بسیاری از مشکلات بافندگان فرش دستی رفع خواهد شد و فضای کار برایشان مهیاتر می‌شود. 

محمدرضا مس‌فروش، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران نیز در این مراسم، فرش ایرانی را هویت اقتصاد ایران دانست و گفت: موضوعی که باید به آن در حوزه فرش توجه کرد صادرات است. به گونه‌ای که پیش از این نیز به طور سنتی وقتی صحبت از صادرات محصولات ایرانی می‌شد، چند محصول مانند پسته و فرش در صدر لیست صادرات قرار داشتند اما امروز شاهد هستیم که به خاطر شرایط خاص سیاسی و اقتصادی حاکم بر سال‌های اخیر فرش دستباف ایرانی در بازارهای جهانی از جایگاه اصلی خود فاصله گرفته که باید این امر به طور ویژه مورد توجه قرار بگیرد تا این محصول به جایگاه واقعی خود دست یابد. 

وی همچنین با اشاره به دو تفاهمنامه در حوزه فرش با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: در حال حاضر دو تفاهمنامه در حوزه فرش به امضا رسیده که یکی در خصوص تشکیل انجمن طراحان فرش دستباف است که در وزارت ارشاد ثبت شده و به زودی دارای ساختار منظم و مکان فیزیکی خواهد شد و دیگری موضوع احداث مرکز نوآوری و شکوفایی در حوزه فرش است که در آن موضوع رنگ و تولید و ترمیم و مدیریت فرش در فضای خلاقانه مورد بررسی قرار می‌گیرد که منجر به تولیداتی باکیفیت و فرآیند ترمیم و نگهداری دقیق و کم‌هزینه شود. 

همچنین نماینده زنجان و طارم و رئیس فراکسیون فرش و صنایع دستی مجلس شورای اسلامی نیز در این همایش با اشاره به جایگاه فرش ایران در جهان و ضرورت احیا و تقویت فرش دستباف در کشور به عنوان تکلیف ملی، گفت: فرش دستباف بخشی از شناسنامه فرهنگی ایران زمین است. 

وقف‌چی با بیان اینکه نمایندگان زیادی برای تشکیل فراکسیون فرش و صنایع دستی استقبال کرده‌اند، خاطرنشان کرد: 212 نفر تشکیل فراکسیون فرش و صنایع دستی را امضا کرده‌اند و به نظرم بزرگ‌ترین فراکسیون مجلس خواهد بود. 

وی افزود: به موجب مصوبه مجلس، دولت مکلف شد در اجرای قانون بیمه اجتماعی، قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه‌دار (کددار) مصوب 18 مرداد سال 88 نسبت به ساماندهی و بیمه کردن کلیه واجدان شرایط اقدام کند. 

در این همایش سید‌حسین نقوی‌حسینی نماینده مردم ورامین در مجلس، فرماندار ورامین از دیگر سخنرانان بودند و تورج ژوله از پژوهشگران فرش دستباف در خصوص پیشینه فرش دستباف ورامین سخنرانی کرد. 

در این مراسم از لوح ثبت جهانی فرش دستباف ورامین رونمایی شد و بافندگان و طراحان برتر در استان تهران مورد تقدیر قرار گرفتند. 

گفتنی است تاکنون 29 منطقه جغرافیایى فرش دستباف ایران به همت مرکز ملى فرش ایران به ثبت جهانى رسیده اند

بنابر این گزارش ؛ فرش دستباف ایران که محصولی هنری و اقتصادی محسوب می شود به 80 کشور از جمله المان و ایتالیا از قاره اروپا ، لبنان و کویت و قطر از خاورمیانه ، ژاپن و چین از شرق اسیا صادر می شود و همچنان نقش راهبری در بازارهای بین المللی دارد. 

فرش دستباف ایرانی چون عصاره تمدن انسانی و هنری تاریخی است در منظر همه جهانیان فقط به نام ایران شناخته می شود و هیچ کس توان رقابت ندارد و حتی چین هم به مشتری خوب تبدیل شده است.

طبق روایات شاهنامة فردوسی، آغاز فرش­بافی، رشتن و بافتن به زمان تهمورث یعنی زمان پیشدادیان باز می­گردد. در تاریخ طبری از فرش­هایی که با مو و پشم حیوانات در این دوره بافته شده سخن رفته است.

قدیمی­ترین نشانه از هنر قالیبافی به عصر مفرغ باز می­گردد این نشانه یک کارد قالیبافی است که از گورهای عهد مفرغ ترکمنستان و شمال ایران یافت شده است. در شهر سوخته (دشت سیستان ـ جنوب شرقی ایران) نیز فرش­های حصیری و پارچه و ابزارهای بافندگی به دست آمده که متعلق به 2800-2500 پیش از میلاد است. در دورة هخامنشیان، به نقل از گزنفون، شهر کهن ساردیس به قالی­های گره­باف خود فخر می­کرده که به نقش­های حاشیه و هیکل­های مردان و شیردال­های افسانه­ای آراسته بوده است.

کهن­ترین قالی­ها به ترتیب: قالی کشف شده در نقش برجستة کاخ نینوا، فرش پازیریک از پنجمین گور اقوام سکایی، تکه فرش قومس (دوران ساسانیان)، فرش آناتولی (13-14م).

از دورة اشکانیان تنها می­توان به فرش مقبرة لوکان چین اشاره کرد که به عقیدة پژوهشگران پشم آن از قفقاز (که در ان زمان متعلق به ایران بود) است. از دورة ساسانیان نیز تکه فرش قومس و فرش تاریخی و جواهرنشان بهارستان که در تالار بار عام کاخ تیسفون گسترده بوده و پس از حملة اعراب به عنوان غنیمت تقسیم شده است.

در قرون اولیة هجری پس از نفوذ اسلام طرح فرش­ها، به سبب منع شبیه­سازی و زینت، تغییر کرد امّا در زمان خلفای عباسی که تجمل­گرایی و قصرهای پر زرق و برق رواج یافت بافت این­گونه فرش­ها نیز رونق گرفت. از دورة سلجوقی نیز تکه فرشی با نقوش هندسی در موزة اوقاف استانبول نگهداری می­شود.

سفرنامه ابن بطوطه از دورة ایلخانان به فرش­های عظیم و گرانبهای کاخ غازان­خان و فرش­های حرم امام رضا (ع) در مشهد اشاره کرده است. 

در دورة تیموریان از کارگاه­های بزرگ قالی­بافی سبزوار سخن رفته است و استفاده از مینیاتور در نقشة فرش­ها توسط نگارگران چیره­دست.