مسجد شیخ مظهر سقز با معماری کاملا سنتی و بومی کردستانات در اوایل دوره قاجاریه توسط چند نفر از اهالی محلی بنا شده است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز کردستان،این مسجد به شکل مربع و با ارتفاعی مشرف به محلات مجاور در
مرکز بافت قدیمی شهر سقز احداث شده است.
از لحاظ معماری بیرونی، ساختمان مسجد شیخ مظهر سقز دارای
سه نما است که این یکی از ویژگی ها و آراستگی های مسجد به شمار می رود.
نمای اصلی مسجد شامل ایوان و محرابی تابستانی است که در
پیشانی آن واقع شده و ضلع درب اصلی مسجد که مشرف به کوچه همجوار و وضوخانه است و
در مقابل آن بالکنی آفتاب گیر واقع شده است.
ضلع دیگر مسجد که
مشرف به کوچه ای دیگر است و در آن ساختمان خادم مسجد و اقامتگاه طلبه های دینی در
آن واقع شده است.
کل معماری مسجد از هنر آجر تراشی و چوب بهره می برد. اما
ارتفاع بلند و معظم ایوان تابستانی تا سطح زمین بوسیله سنگ چینی مستحکم و ضخیم بنا
شده که بار اصلی برپا شدن مسجد بر روی این سنگ چین قرار داده شده است.
به دلیل اینکه
این مسجد همانند اغلب خانه های این منطقه بر سطحی شیب دار ایجاد شده است، معماران
آن برای اینکه بتوانند مسجد را بر روی سطحی مسطح بنا کنند در جلوی مسجد سکویی از
سنگهای لاشه با ارتفاع ۴ تا ۵/۴ متر بنا کنند و سپس مسجد را بر روی این سکوی سنگی بنا کردند.
ایوان تابستانی مسجد بر روی این سکو سنگ چین ساخته شده
است.
در مجاورت سنگ چین ها تعدادی مغازه به قدمت عمر مسجد قرار
گرفته است.
شبستان مسجد در ضلع شرقی یک دالان قرار دارد که از طریق
درگاه جداگانه می توان به آن راه یافت. ابعاد این شبستان ۱۰ در
۱۲ متر است. سقف این شبستان با ارتفاع ۲
متر و ۸۰ سانت، همانند بیشتر مساجد محلی مناطق کردنشین بر روی چهار ستون چوبی
تقریبا مدور با سر ستونهای چوبی تکیه داده است.
قطر ستونهای این بنا در حدود ۳۵
سانتی متر است، که بر پایه ی ستونهای سنگی با همین قطر قرار دارند. در ضلع جنوبی
این شبستان و قبل از هر چیزی محراب مسجد جلب توجه می کند.
این محراب بافت
قدیمی خود را که همان طاق هلالی باشد حفظ کرده است. البته به دلیل اینکه در سال ۱۳۷۸
همه ی مسجد گچ کاری مجدد شد تغییراتی در تزئینات و مشخصه های آن به وجود آمد به
طوری که امروزه فقط محرابی هلالی مشاهده می شود که بر بالای آن بسم ا…الرحمن
الرحیم با گچ قالب گیری شده است.
در ضلع جنوبی شبستان علاوه بر محراب دو راه ارتباطی دیگر
که دقیقا شکل محراب را دارند برای راه یافتن به ایوان تابستانی جلوی مسجد تعبیه
شده است.
از ایوان تابستانی تقریبا تمام شهر با چشم اندازی دل نواز
مشاهده می شود. قطر دیوارهای این مسجد حدود یک متر و ۳۰
سانتی متر است که در ضلع جنوبی و داخل محراب به وضوح می توان آن را مشاهده کرد.
راز استحکام و پایداری بنا از دوره ی قاجاریه تا کنون
بدون تردید همین ضخامت و ستبری دیوارهای آن است.
در ضلع شرقی
شبستان تعدادی طاقچه با اندازه های متفاوت قرار گرفته است که برای نگه داری مصحف
ها و وسایل دیگر مربوط به مسجد استفاده می شود.
در ضلع غربی مسجد
علاوه بر دالان ارتباطی به شبستان اصلی مسجد دو اتاق دیگر نیز وجود دارد که در
ادوار پیشین محل درس خواندن طلاب بوده است.