انتشار جدول «داده ـ ستانده» اقتصاد ایران در سال 1389

براین اساس و باتوجه به اهمیت موضوع علیرضا قائدی، معاون اداره حساب های اقتصادی بانک مرکزی درخصوص جداول «داده ـ ستانده» اقتصادی در نظام حساب های ملی و کارکرد گفت:یکی از ابزارهای مهم برای بررسی عوامل موثر برعملکرد برنامه‌های توسعه و تحلیل آثار کلان سیاست­ های مختلف اقتصادی، جداول «داده ـ ستانده» است. ساخت و به ­کارگیری جداول (عرضه ـ مصرف) و به تبع آن جدول متقارن «داده ـ ستانده» یکی از مراحل اصلی و تکمیلی نظام حساب­ های ملی است.

قائدی افزود: جداول «داده ـ ستانده» چارچوبی را ایجاد می­ کند که برمبنای آن می ­توان به تولید ناخالص داخلی از روش‌های مختلف تولید، هزینه و درآمد ملی و به صورت هم­زمان دست یافت. به بیان بهتر این جداول از یک سو تصویری واضح از عرضه کالاها و خدمات تولید شده و یا وارد شده به داخل کشور و از سوی دیگر مصرف کالاها و خدمات واسطه­ ای و نهایی را ارایه می­ کند.

وی گفت: درتحلیل­ های «داده ـ ستانده»، ارتباط بین داده ­ها و ستانده ­های یک اقتصاد به شکل آمار و اطلاعات مبسوط و نیز به تفکیک بخش ­ها و فعالیت­ های اقتصادی مشخص می‌شود.

قائدی افزود: جدول «داده ـ ستانده» اقتصادی در اصل یک تکنیک آماری قوی و موثر است که در قالب آن تحلیل اقتصادی متکی بر تئوری تعادل عمومی، مطرح می‌شود. جداول «داده ـ ستانده» به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های حسابداری اقتصادی، چگونگی ارتباط و تعامل متقابل میان رشته فعالیت‌های مختلف را در درون یک نظام اقتصادی نشان می دهد.

وی گفت: درگذر زمان روابط بین فعالیت‌های مختلف اقتصادی تحت تأثیر توسعه فن‌آوری، اعمال سیاست‌های جدید اقتصادی و تغییر در قیمت‌های نسبی دچار تغییراتی می‌شوند و روش «داده ـ ستانده» چارچوب تحلیلی مناسبی را برای مطالعه این تغییرات فراهم می‌آورد.

معاون اداره حساب های اقتصادی بانک مرکزی افزود: تهیه جداول «داده ـ ستانده» به دو روش آماری و نیمه آماری انجام می‌شود. منظور از جداول آماری، جداولی است که اطلاعات مندرج در آن مبتنی بر ارقام ثبتی، سرشماری ها، طرح‌های آماری و یا صورت های مالی است. به عبارت دیگر در جداول آماری از تمامی اطلاعات و ظرفیت های موجود در نظام آماری کشور استفاده می­ شود. امّا در جداول نیمه آماری، بخشی از اطلاعات جداول «داده ـ ستانده» بر اساس روش های تکنیکی و استفاده از ضرایب و اطلاعات جداول آماری سال پایه تهیه می شود.

وی گفت: اهمیت تدوین جداول‌ «داده­ ـ ستانده»، در ارایه تصویر روشن­ تر از سطح تفصیل بخش واقعی اقتصاد و بررسی روابط بین فعالیت­ ها و بخش­ های مختلف اقتصادی است که حسابداران ملی را به تدوین جداول فوق مبتنی بر پایه ­های آماری، در فاصله­ های زمانی مناسب مقید می­ کند. جداول «داده ـ ستانده» با نمایان‌کردن تعاملات میان بخش­ ها در تفصیلی‌ترین سطح ممکن، امکان تحلیل روابط بین بخشی و اتخاذ راهبردهای توسعه­ ای مناسب را فراهم می­ کند.

قائدی گفت: در دهه­ های اخیر کشورها به ­طور قابل ملاحظه­ ای وقفه زمانی انتشار جداول «داده ـ ستانده»‌ را کاهش داده‌اند. از آنجا که تهیه جداول «داده ـ ستانده» آماری مستلزم صرف زمان طولانی و نیز تخصیص منابع مالی و نیروی انسانی قابل توجهی است، از این رو عموماً پس از تهیه یک جدول جامع آماری می­توان با استفاده از تکنیک ­های نیمه آماری اقدام به به هنگام سازی جداول «داده ـ ستانده» کرد.

وی افزود: به همین دلیل نیز سازمان‌های بین‌المللی، به هنگام سازی این جداول را در دستور کار خود قرار داده­ اند و تلاش­ های بسیاری برای بهبود این روش­ ها انجام داده‌اند. به منظور تهیه جداول مکمل «داده ـ ستانده» آماری بین سال های انتشار، انطباق ­پذیری‌آن با واقعیت‌های موجود اقتصادی و همچنین با استفاده ازآخرین ارقام حساب‌های ملی سالانه، روش­های مناسب برای به هنگام سازی به کار گرفته می شود.

قائدی گفت: استفاده از روش­ های نیمه آماری به­ منظور به هنگام سازی با این پیش‌فرض انجام می‌شود که ضرایب «داده - ‌ستانده» در طول زمان، حداقل در بازه زمانی دو تا پنج سال، ثابت هستند. لذا در هنگام استفاده از جداول به روز‌شده باید در نظرداشت که ضرایب «داده ـ ستانده» نسبت به سال پایه تا چه میزان تغییر یافته است و در صورت تغییر ضرایب فوق باید تعدیلات لازم در هنگام بکارگیری این روش‌ها لحاظ شود.

قائدی گفت: جداول به هنگام شده به هیچ عنوان نمی تواند جایگزینی برای جداول آماری باشند، بنابراین در شرایطی که جداول آماری موجود نیست، این روش­ ها کارآیی مناسبی برای تجزیه و تحلیل اقتصادی دارند. از این رو در بسیاری از کشورها تهیه جداول «داده ـ ستانده» آماری هر 5 یا 10 سال یک بار در دستور کار قرار گرفته و در فواصل زمانی بین انتشار این جداول، به تهیه جداول نیمه آماری و به روز شده مبادرت می‌شود.

وی گفت: کشورها در تلاشند در بین انواع مختلف روش­ های به هنگام سازی، روشی را برگزینند که به حجم کم­تری از اطلاعات آماری نیاز داشته و در عین حال دقت برآورد آن بالا باشد. در این میان روش راس (RAS) به­ دلیل سادگی محاسبات و نیاز به حداقل آمار و اطلاعات، بیش از سایر روش ­های به هنگام سازی مورد توجه و مقبولیت نهادهای بین­ المللی قرار گرفته است.

قائدی افزود: هدف از به‌کارگیری این روش، به روزرسانی ماتریس «داده ـ ستانده» یک کشور از سال پایه ( مبدا) به سال هدف (مقصد) بدون نیاز به تدوین مجموعه کاملی از آمارهاست.

وی گفت: جدول «داده ـ ستانده» آماری سال 1383 مبتنی بر آخرین دستورالعمل‌های استاندارد تهیه وتدوین این جداول از سوی سازمان ملل متحد(سال 1999) و نظام حساب های ملی (سال های1993و 2008)، پیش از این و ازجانب بانک مرکزی پردازش شده و در دی ماه سال 1393 انتشار یافته است.

قائدی افزود: جداول مذکور حاوی ماتریس عرضه و مصرف به ابعاد 108 محصول در 52 فعالیت و همچنین جدول متقارن «داده ـ ستانده» با فناوری فعالیت و به ابعاد 52 سطر و ستون است. براساس جدول آماری سال 1383 به قیمت‌های پایه، به هنگام سازی جدول «داده ­ـ ستانده» سال 1389 در دستور کار قرار گرفت. این جدول متقارن نیز با ابعاد 52 سطر و ستون و با فرض تکنولوژی فعالیت تهیه و تدوین شده است.

قائدی افزود: همانطورکه پیش از این نیز ذکر شد، روش های متنوعی برای به هنگام سازی جداول «داده ـ ستانده» وجود دارد. اما با توجه به استانداردها وتوصیه سازمان‌های بین‌المللی و با در نظر گرفتن تمامی وجوه و نقاط قوت و ضعف در هر یک از روش‌های مذکور و نیز جمع بندی‌های صورت گرفته؛ روش متعارف «راس» (RAS ) برای به هنگام سازی جدول نیمه آماری سال 1389 انتخاب شد.

وی افزود: براین اساس و با استفاده از نرم افزار Matlab و به روزرسانی آخرین آمار و اطلاعات در دسترس، جدول به هنگام شده سال 1389 تهیه و پردازش شده است.

قائدی گفت: استفاده از روش‌های نیمه آماری به ­منظور به هنگام ­سازی این جداول با پیش‌فرض ثابت بودن ضرایب «داده ـ ‌ستانده» در طول زمان و یا حداقل در بازه زمانی کوتاه مدت و میان مدت انجام می شود.