مرمت تپه نادری شیروان خراسان شمالی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی،‌ صنایع دستی و گردشگری؛ نشست گزارش به همکار فصل اول مطالعات مشترک ایران و چین (دانشگاه نانجینگ) در تپه نادری شیروان (خراسان شمالی) به همت پژوهشکده باستان شناسی و با همکاری اداره میراث فرهنگی خراسان شمالی در محل پژوهشگاه برگزار شد.

علی اکبر وحدتی در این نشست گفت: هدف اصلی از این همکاری درک بهتر روابط ایران و شرق دور به ویژه چین است.

وی با بیان اینکه در دوره های تاریخی، رابطه ایران و چین به عنوان مرکز فرهنگی مهم، نقش اساسی در تحول و شکل گیری فرهنگ های دنیای باستان داشته است افزود: تلاش می کنیم تحولات فرهنگی در دوره های مختلف را بررسی و یک توالی منطقه ای برای دره اترک تعیین کنیم.

وحدتی با اشاره به اینکه اینجا بین چند حوزه فرهنگی مهم از جمله حوزه های فرهنگی آسیای میانه، دشت گرگان و فلات مرکزی ایران قرار دارد گفت: نقطه مورد نظر ما در شمال خراسان، یک منطقه فرهنگی بینابینی است که تأثیر هر سه حوزه فرهنگی را می توان در دوره های مختلف این منطقه مشاهده کرد. 

این باستان شناس با تأکید بر اینکه نخستین کار باستان شناسی در خراسان در دهه 40 انجام شد گفت: این در حالی است که همچنان خراسان روی نقشه باستان شناسی در گروه مناطق کمتر شناخته شده قرار دارد. 

وحدتی ادامه داد: به رغم اهمیت خراسان به عنوان دروازه ورود فرهنگ های شرق به فلات ایران و با همه ارتباطی که ایران با مناطق شمال شرقی خود داشته اما هنوز به طور دقیق نمی دانیم که ارتباطات ایران با مناطق شرقی از کی شروع شد و چه عناصر فرهنگی از ایران به این مناطق و چه عناصر فرهنگی از این مناطق به ایران وارد شد. 

وی با بیان اینکه ارتباط خراسان با مناطق دوردستی چون چین از طریق آسیای مرکزی و از راه ابریشم ، به وجود نام بازرگانان ایرانی در منابع و گاهنامه های چینی اشاره کرد و گفت: ما می دانیم که خیلی از اشیا از خراسان به خاور دور فرستاده شده اند اما جزئیات ساز و کارهای فرهنگی در این دوره ها از نظر میراث فرهنگی هنوز برایمان ناشناخته است و یکی از اهداف این طرح بررسی جزئیات این دوره است. 

وی با اشاره به اینکه تپه نادری شیروان در دهه 40 توسط دکتر رضا نگهبان ثبت و در فهرست آثار ملی قرار گرفت  افزود: متأسفانه بعد از آن کار ویژه ای در این تپه انجام نشده و حدود 40 سال پیش قسمت بالایی تپه برای ایجاد پارک شهر تخریب شد. 

وحدتی گفت: با توجه به نوشته های صنیع الدوله و برخی از گردشگران خارجی ما امروز اطلاعات کاملی از جزئیات دقیق تپه نادری در دوره قاجار در دست داریم. 

وی با بیان این که در این تپه مانند بسیاری از سایت های باستان شناسی که در دشت هستند خوانین محلی در دوره قاجار در بلندترین نطقه قلعه ای ساختند تا کنترل بیشتری بر دشت داشته باشند افزود: ناصرالدین شاه در سال 1311 به مشهد سفر کرد و همراهان ناصرالدین شاه اطلاعات دقیقی از قلعه و نوع معماری آن دادند که ما سعی کردیم براساس این اطلاعات قلعه را بازسازی کنیم.

وحدتی با اشاره به اینکه تپه نادری مانند بسیاری از تپه های واقع در فضای شهری، در بافت فرسوده با جمعیتی کم بضاعت قرار دارد گفت: یکی از اهداف این طرح را ساماندهی محیطی برای تپه اعلام کرد. 

سرپرست ایرانی طرح تپه نادری افزود: همکاران ما در اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی طرح مرمتی آماده کرده اند و ما تلاش می کنیم در سال های آینده مناطقی را کاوش کنیم که علاوه بر اهداف علمی و پژوهشی، اهداف نمایشی را هم تا حدی دنبال کنیم تا سایت را از وضع فعلی بیرون آوریم. 

وی راه اندازی سایت موزه را یکی دیگر از اهداف این طرح عنوان کرد و گفت: با راه اندازی سایت قادر خواهیم بود، تاریخ شهر شیروان را به گردشگران معرفی کنیم.

این باستان شناس از نقشه برداری و تصویربرداری هوایی به عنوان مهمترین فعالیت ها در این فصل یاد کرد و افزود: با کمک آنها یک طرح سه بعدی از سایت طراحی کرده و ضمن انجام مته زنی، تلاش کردیم با مغزه گیری از لایه ها محدوده سایت باستانی را تشخیص بدهیم.

وحدتی ادامه داد: ما کاوشی را برای شناخت بیشتر برهم کنش محیطی رودخانه و روستا انجام دادیم و بعد برنامه حفاظتی و آموزشی را داشتیم. در همین راستا چند نفر از دانشجویان ایرانی  را برای تعیین حدود و نیز بازسازی دقیق تر روند شکل گیری و توسعه سایت با کمک روش مته زنی آموزش دادیم.

وی گفت: برای تعیین عمق لایه‌های باستانی و تأثیر عوامل طبیعی در گسترش و پسرفت استقرار در این منطقه از روش مته زنی استفاده کردیم. 

وحدتی به میسر نبودن مته زنی در ضلع شرقی اشاره کرد و افزود: بخشی از ضلع شرقی داخل خانه هاست یا زمین سنگی دارد و به همین دلیل امکان مته زنی وجود نداشت. 

لیانگرن ژانگ با اشاره به این که تپه نادری بین دو رودخانه و در معرض سیلاب‌های مکرر قرار داشته، گفت: یکی از اهداف ما این بود که مشخص کنیم چرا مردم اصرار داشتند در این نقطه زندگی کنند و چرا بعد از سیل نقل مکان نمی کردند و در همین راستا تأثیر سیل بر استقرار مردم را بررسی کردیم.

ژانگ با بیان اینکه هنوز نمی‌توان مطمئن بود که آیا سیلاب‌ها باعث شکل گیری تپه‌ها شده اند یا یک انتخاب فرهنگی، گفت: با توجه به موقعیت و نوع قرارگیری لایه‌های مسکونی و لایه‌های رسوب گذاری، احتمال این که شکل گیری تپه‌ها به خاطر تأثیرگذاری مکرر رودخانه‌ها و جریان‌های آبی بر استقرار بوده باشد وجود دارد اما هنوز برای اعلام نظر قطعی، به کاوش های بیشتر نیاز است.