این کار هم از دیگر اقدامات صورت پذیرفته، تدوین بسته‌های حمایتی به ویژه حمایت از تولید کالا در کشور و صادرات است.
گمرک پس از بازنگری سند راهبردی و تبیین شاخصها و اهداف کمی، هر ساله اقدام به تدوین برنامه عملیاتی سالانه متناظر با اولویتهای ابلاغی وزارت امور اقتصادی و دارائی و سپس تعریف فعالیت‌های اجرایی آنها نمود. مهمترین پروژه مربوط به سال 1395، که جزء پروژه‌های اولویتدار تعریف شده اقتصاد مقاومتی است، پروژه «استقرار گمرک الکترونیک و یکپارچه» است.
به جز پروژه‌های متناسب با اهداف سند راهبردی گمرک، پروژههایی نیز براساس اهداف تعیین شده در تحول نظام اداری و دولت الکترونیک و نیز پروژههایی براساس برنامههای تبیین شده از طرف ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تعریف شده است.
لازم به ذکر است پیشرفت برنامهها در گزارشات دورهای ارائه شده به وزارت امور اقتصادی و دارایی تحت سامانه سما قابل رصد است.
4.
مبارزه با قاچاق کالا، مواد مخدر و پیشسازهایکی از اقدامات موثر صورت پذیرفته، مبارزه با قاچاق کالا و مواد مخدر می‌باشد. اعمال مدیریت ریسک،
بهره گیری از تجهیزات کنترلی پیشرفته، تقاطع گیری اطلاعاتی و همچنین استفاده از سگهای موادیاب و... منجر به کشفات قابل توجهی در زمینه قاچاق کالا و مواد مخدر و همچنین قاچاق انسان گردیده است. همچنین به منظور اقدامات پیشگیرانه با صدور بخشنامههای متعدد در ارتباط با اجرا صحیح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، آموزش مداوم کارکنان و راه‌اندازی و بهره‌برداری از سامانه جعل و سایر اقدامات مقتضی، سعی در کاهش قاچاق کالا و تخلفات مربوطه شده است. در زیر آمارهای مربوط به کشفیات قاچاق کالا و مواد مخدر ذکر شده است.
تعداد پروندههای متشکله قاچاق کالا (کاشف گمرک) و ارزش آنها در 10 ماهه اول 1395 به ترتیب برابر 1467 فقره و 2011 میلیارد ریال است که نسبت به مدت مشابه سال 1394 به ترتیب در حدود 78/4 و 47/121 درصد افزایش داشته است.
5.
عملکرد گمرک در بهبود شاخص لجستیکبراساس تعریف بانک جهانی، لجستیک تجاری دامنهای از فعالیت‌های ضروری تجاری همچون حمل‌ونقل، انبارداری، یکپارچه‌سازی بارهای تجاری، امور گمرکی و تبادلات مرزی تا سیستمهای توزیع بین‌المللی و درون کشوری را شامل می‌شود و به طور کلی لجستیک را میتوان اسکلت تجارت توصیف کرد.
طبق مطالعات بانک جهانی، بهبود و ارتقای عملکرد لجستیک به عنوان یکی از اهداف مهم توسعه کشورها، طی سالیان اخیر مطرح شده است. مشاهدات بانک جهانی بیانگر این است که کشورهایی که عملکرد لجستیکی بهتری داشتهاند شاهد یک درصد رشد بیشتر در تولید ناخالص داخلی و دو درصد رشد بیشتر در تجارت بودهاند.
شاخص لجستیک عملکرد 6 حوزه مختلف را به شرح زیر مورد ارزیابی قرار می‌دهد:
1 – کارایی فرایندهای ترخیص کالا
2 – کیفیت زیرساختهای تجاری و جابجایی
3 – سهولت دسترسی به حمل‌ونقل بین‌المللی با قیمت رقابتی
4 – شایستگی و کیفیت خدمات لجستیکی
5 – توانایی در تعقیب و ردیابی کالاهای ارسالی
6 – مناسب بودن زمان تحویل محموله‌ها به مشتری در زمان برنامه‌ریزی شده یا زمان مورد انتظار.
براساس گزارش سال 2016 بانک جهانی، رتبه ایران در مجموع 6 حوزه مذکور با صعودی 18 پلهای به رتبه 96 ارتقا یافته است، که نه تنها فضای تعامل مثبت در مناسبات بین‌المللی دولت و فضای بهبود یافته وجهه
بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در پسابرجام در این بهبود تاثیر بسزایی داشته است، بلکه اقدامات صورت گرفته توسط گمرک درخصوص بهبود فرآیندهای گمرکی و ارائه خدمات الکترونیکی نیز نقش مهمی ایفا نموده است. هر چند گمرک در بین 6 حوزه شاخص لجستیک در حوزه «کارایی فرایندهای ترخیص کالا» نقش اصلی را ایفا می‌کند، اما در سه حوزه دیگر یعنی «شایستگی و کیفیت خدمات لجستیکی»، «توانایی در تعقیب و ردیابی کالاهای ارسالی» و «مناسب بودن زمان تحویل محموله‌ها به مشتری» نیز نقش موثری دارد.
در ادامه فهرستی از اقدامات گمرک در چارچوب بهبود عملکرد لجستیک ذکر می شود:
تسهیل فرایند ارسال برخط اظهارنامه‌های واردات و صادرات با بهره‌گیری از زیر سامانه اظهار از راه دور در رویه‌های واردات، صادرات و ترانزیت.
کاهش ایستگاه‌های کاری در روند تشریفات گمرکی از 7 عدد به 3 عدد.
کاهش تعداد اسناد گمرکی از 10 فقره به 5 فقره برای رویه واردات و از 7 فقره به 3 فقره برای رویه صادرات.
6.
یکپارچه‌سازی گمرکات کشور با بهره‌گیری از تکنولوژی و فناوری اطلاعات :
با توجه به پراکندگی جغرافیایی گمرکات کشور و تنوع و فراوانی مرزهای ورودی، گمرک به منظور یکپارچه‌سازی انجام وظایف و جلوگیری از اعمال سلیقههای متعدد در روشهای اجرایی، یکپارچه نمودن گمرکات کشور را به‌عنوان مبادی رسمی ورود کالا و مسافر مدنظر قرار داده و بدین منظور در راستای پیاده‌سازی دولت الکترونیک، هم راستا با برنامههای توسعهای کشور و توصیههای سازمان جهانی گمرک، با بهره‌گیری موثر از فناوری‌های نوین بومی و شرکت‌های دانش‌بنیان، اجرای پروژه ملی «گمرک الکترونیک و یکپارچه» را به منظور بهبود و تسهیل فضای کسب‌وکار، کاهش موانع تجاری و گمرکی و افزایش شفافیت نظام تجارت خارجی کشور در دستور کار خود قرار داد.
این پروژه ملی متناسب با زمانبندی انجام شده از سال 1393 آغاز و در طی سال‌های 1394 و 1395 به تکامل قابل توجهی نایل آمده است. با توجه به دستاوردهای این پروژه که تاثیرات بسزایی در وضعیت تجارت خارجی کشور منجمله یکسان‌سازی روشهای انجام کار، تسهیل امور، کاهش زمان و هزینه، در دسترس بودن بسیاری از اطلاعات برای ذینفعان، کنترل‌های مدیریتی، بهرهبرداریهای آماری به همراه داشت، هم‌اینک به‌عنوان یک پروژه ملی اولویتدار اقتصاد مقاومتی در نظر گرفته شده که تکمیل و نهایی‌سازی آن افتخار تبدیل گمرک به سازمانی یکپارچه و الکترونیکی را به‌همراه داشته است. دو فاز «طراحی و بهره‌برداری سامانه یکپارچه گمرکی» و «پنجره واحد تجاری فرامرزی» از چهار فاز این پروژه به‌عنوان اقدامات موثر در به دست آوردن این نیتجه می‌باشد که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.
الف) سامانه یکپارچه امور گمرکی
سامانه یکپارچه امورگمرکی به‌عنوان راه حلی جامع، کلیه رویه‌های گمرکی را پوشش داده و به عنوان قلب تجارت خارجی عمل می‌نماید. خروجیهای ملموس این سامانه مکانیزاسیون کلیه رویه‌های گمرکی از جمله واردات، صادرات، ترانزیت و کارنه‌تیر، بازبینی، مسافری، پرداخت الکترونیک و پیاده‌سازی داشبورد مدیریتی و... می‌باشد. این سامانه در کلیه گمرکات مهم و فعال راه‌اندازی شده است.
از قابلیت‌های سامانه یکپارچه امور گمرکی میتوان به این موارد اشاره کرد :
حذف مراحل زاید اداری و کنترل فعالیت‌ها به صورت الکترونیکی
دریافت الکترونیک قبض انبار و مدیریت آن
پرداخت الکترونیک از طریق اینترنت (صندوق الکترونیکی)
سامانه برخط ارزش(TSC)
صدور پروانه (برگ سند) الکترونیکی
توزین هوشمند
دریافت حواله یا بیجک الکترونیک از انبارها
حق گزینش در درب خروج
سامانه جامع بازبینی
پلمب الکترونیکی
ارسال و دریافت اطلاعات به صورت الکترونیکی بین گمرک مبداء و مقصد در رویه ترانزیت
تیر الکترونیکی (E-TIR)
سامانه بایگانی دیجیتال اسناد
کارت الکترونیکی مربوط به راننده و کامیون
کیف پول الکترونیکی
کنترل ورود و خروج خودروها به صورت هوشمند
گزارشات برخط مدیریتی
اعمال بخشنامه‌ها و مقررات به صورت الکترونیکی.
ب) پنجره واحد تجارت فرامرزی
پنجره واحد تجارت فرامرزی به عنوان یکی از فازهای پروژه اولویتدار گمرک در اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از سال 94 به صورت جدی در دستور کار این سازمان قرار گرفته و اقدامات فوری برای بهره‌برداری سریع از این ابزار مهم به انجام رسید.
سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی، که مطابق با استانداردهای جهانی طراحی و اجرا شده، در چارچوب سیاست‌های ارائه تسهیلات به تجار و فعالان اقتصادی و با ایجاد اعتماد برای فعالان اقتصادی این امکان را برای صاحبان کالا، تجار و سایر ذینفعان تجارت مهیا می کند که همه فعالیت‌های تجاری خود را اجراء، پیگیری و مشاهده کنند. در حال حاضر بیش از 22 سازمانمجوز دهنده از طریق پنجره واحد تجاری به سامانه جامع امور گمرکی متصل و تبادل اسناد، مدارک و مجوزها به‌صورت الکترونیکی از این طریق صورت می‌پذیرد.
سرویس تبادل الکترونیکی میان پنجره واحد تجارت فرامرزی و سامانههای مکانیزه سازمان‌های همجوار از جمله بانک مرکزی، سازمان استاندارد، ثبت احوال، امور مالیاتی، غذا و دارو، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی، وزارت راه و شهرسازی و... از طریق مرکز تبادل اطلاعات (IX) وزارت امور اقتصادی و دارایی به عنوان اولین سازمان راه‌اندازی شده است.
با اجرای این سامانه دیگر نیازی به حضور در گمرکات کشور و نیز سایر سازمان‌های مرتبط با گمرک جهت پیگیری امور نبوده و کلیه فرآیندها به صورت الکترونیکی و خودکار اجرا و کنترل می‌شوند.
این اطلاعات بر بستر اینترنت، موبایل و نیز پیامک در اختیار تجار بوده و کلیه مراحل انجام فرآیندهای گمرکی به‌صورت پیامک به تجار و بازرگانان اطلاع‌رسانی می‌شود به گونه‌ای که صاحب کالا می‌تواند در هر لحظه‌ای از وضعیت کالای خود در زمان حمل‌ونقل، انبارش کالا در اماکن گمرکی و فرآیند ترخیص کالا اطلاع حاصل کند.
شرکت‌های حمل‌ونقل جهت ارسال اظهارنامه قبل از ورود کالا به کشوراز طریق پنجره واحد اقدام کرده است و انبارهای سازمان بنادر در بنادر کشور به این سامانه متصل بوده و امکان مشاهده وضعیت بارنامههای یک اظهارنامه و تسویه خودکار محمولههای یک کشتی در سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی مقدور است.
اعتبارسنجی شرکت‌های حمل‌ونقل ترانزیتی و تبادل الکترونیکی داده با شرکت‌های بیمه نیز از این طریق صورت می‌پذیرد.
از قابلیت‌های پنجره واحد تجارت فرامرزی میتوان به این موارد اشاره کرد:
- ارائه اظهارنامه یا مانیفست الکترونیکی
- دوراظهاری صادرات و واردات و ترانزیت
- دریافت اطلاعات گواهی بازرسی
- دریافت اطلاعات بارنامه به صورت الکترونیک و جلوگیری از جعل این اسناد
- از بین رفتن صف ورود اطلاعات اظهارنامه‌ها و ایجاد سیستم اظهار از راه دور
- پیگیری فعالیت‌ها توسط صاحبان کالا از طریق پنجره واحد و عدم نیاز به مراجعه حضوری
- ایجاد پرونده الکترونیک اظهارنامه‌ها و عدم نیاز به اسناد فیزیکی
- کنترل بدهی ماده 7 قانون امور گمرکی به صورت سیستمی و بدون دخالت نیروی انسانی ، انتخاب هوشمند و اتوماتیک کارشناس و ارزیاب گمرک بدون دخالت نیروی انسانی و جلوگیری از تبانی
-تعیین مجوزهای مورد نیاز اظهارنامه به صورت اتوماتیک در پنجره واحد تجاری
- دریافت مجوزهای مورد نیاز جهت ترخیص از سازمان‌های همجوار به صورت الکترونیکی
- جلوگیری از جعل مجوزهای ترخیص
- اتصال به بانک و دریافت الکترونیک اطلاعات پرداخت حساب‌های گمرکی و حذف فیش فیزیکی
- جلوگیری کامل از جعل فیش‌های بانکی و استفاده مکرر از این اسناد
- اتصال به انبارهای سازمان بنادر و سایر انبارها و دریافت الکترونیک بیجک خروج کالا
- حذف پروانه کاغذی و قابلیت استعلام اطلاعات پروانه گمرک از طریق پنجره واحد تجاری فرامرزی
- صدور پروانه عبوری الکترونیک درخصوص تمامی کامیون‌های حامل کالا ورودی به کشور
- امکان کنترل سیستمی و پیامکی اطلاعات پته عبور قابل استفاده در ایست‌های بازرسی پلیس
- نصب GPS بر روی خودروهای ترانزیتی و اتصال سامانه و پروانه عبور الکترونیک
کنترل مسیر عبوری کامیون‌های ترانزیتی و کنترل انحراف از مسیر به صورت سیستمی
دریافت الکترونیک بیمه‌های ترانزیتی از شرکت‌های بیمه
- اصالت‌سنجی بیمه‌ها به‌صورت الکترونیک و اعمال در فرآیند به صورت خودکار
- بکارگیریX-Ray جهت کامیون‌های ترانزیتی و وارداتی در مبدأ و مقصد
- اعلام وصول کالا به گمرک مقصد به صورت الکترونیک و تسویه تضمین مربوطه
- کنترل دقیق کامیون‌های نرسیده به گمرکات مقصد و گزارش‌های سیستمی
- دریافت الکترونیک نظر آزمایشگاه‌های تعیین ماهیت کالا از طریق پنجره واحد
- راه‌اندازی سامانه پیشخوان خدمات الکترونیکی
7.
کنترل‌های هوشمند با بهره‌گیری از سامانه‌ها و تجهیزات کنترلی پیشرفتهطراحی سامانه جامع امور گمرکی به نحوی انجام گردید که امکان بسیاری از کنترلها را به صورت هوشمند فراهم نموده است. همچنین بهره‌گیری از تجهیزات کنترلی پیشرفته مانند X-Ray در مبادی ورودی از دیگر اقدامات موثر گمرک در وظایف کنترلی محوله
است :
الف- استفاده از دستگاههای X-Ray برای کنترل کالا
هم‌اینک گمرکات مهم کشور مجهز به بیش از 70 دستگاه از انواع X-Ray کامیونی و پالتی و چمدانی هستند.
تجهیز گمرکات به این دستگاه‌ها این امکان را فراهم می‌سازد تا کنترل کالاها از حالت سنتی خارج شده و در نتیجه ارزیابی کالاها با سرعت و دقت بیشتری انجام میگیرد. جهت بررسی و تطبیق کالا با سند اظهاری موجود، ارزیاب درب خروج مبدأ علاوه بر مشاهده اسناد و روال طی شده در سامانه به صورت الکترونیکی، از طریق اتصال تجهیزات X-Ray به سامانه هوشمنداقدام می کند.
ب- توزین هوشمند
یکی از مراحل مهم در تشریفات گمرکی، توزین کالا بوده که قبل از سامانه یکپارچه امور گمرکی با حضور کاربر صورت می‌پذیرفت که موجب خطاهای کاربری و تخلفات احتمالی می‌شد که در این خصوص نیز با اجرای سامانه، پس از قرار گرفتن کامل کامیون بر روی باسکول، سامانه به‌صورت هوشمند کارت الکترونیک راننده را دریافت و توزین الکترونیکی را انجام می‌دهد.
همچنین در جهـت توزیـن صحیـح کالا و استفـاده از ظرفیـت‌های توزین در جهت کنترل خروج کالا و ایجاد گزارش‌های واقعی در موضوع ترانزیت کالا در کشور، سامانه توزین تولید و راه‌اندازی گردیده است.
پ-پلمب الکترونیکی
از جمله موارد مهم در ترانزیت کالا در داخل کشور، پلمب محمولههای ترانزیت است که این موضوع صحت عبور کالا از کشور را تضمین می‌کند.
با فعالیت سامانه جامع امور گمرکی و نصب پلمبهای الکترونیکی بر روی محمولههای ترانزیتی و اتصال مستقیم آنها با سامانه، میتوان موقعیت هر محموله ترانزیتی را به صورت آنلاین مشاهده و رصد کرد. همچنین در صورت باز شدن یا تاخیر در وصول آن به مقصد، سامانه به صورت هوشمند هشدارهای لازم را به مدیران مربوطه ارائه می کند.
ت-کنترل ورود و خروج خودروها به صورت هوشمند
با راه‌اندازی سامانه جامع امورگمرکی، این سامانه به صورت هوشمند و با اتصال به دوربینهای پلاک خوان و تگهای هوشمند و همچنین راه‌بندهای متصل به سیستم، اقدام به کنترل ورود و خروج خودروها می کند.
ث- نوبت‌دهی هوشمند از طریق سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی
در جهت مدیریت فرایند کاری گمرکات اجرایی، سامانه به‌صورت هوشمند اقدام به نوبت‌دهی می کند.
از این‌رو براساس ضوابط و معیارهای مشخص، اظهارنامه در کارتابل مربوط به کارشناسان قرار خواهد گرفت. بدین منظور صاحب کالا با اطلاع از نوبت رسیدگی به اظهارنامه‌های خود، پس از انجام امور کارشناسی نتایج را در کارتابل مشاهده می کند.
8.
ایجاد دروازه مشترک الکترونیکیگمرک ایران پیاده‌سازی دروازه مشترک مرزی را مطابق توصیههای کنوانسیون بازنگری شده کیوتو و فصل 7 کنوانسیون بین‌المللی ملل متحد در زمینه هماهنگ‌سازی کنترل مرزی کالا در برنامه کاری خود قرار داده است و تاکنون موافقت‌نامه‌های دوجانبهای را در این زمینه با کشورهای همسایه از جمله ترکیه، آذربایجان، افغانستان، روسیه، ارمنستان و ترکمنستان با هدف تسهیل همکاری‌های گمرکی و روانسازی ترافیک بین‌المللی مسافر، کالا و وسایل نقلیه مبادله نموده است. یکی از مهمترین اهداف بکارگیری دروازه مشترک مرزی، پرهیز از انجام رویه‌های تکراری و یکسان در دو گمرک مرزی است .
پیاده‌سازی پنجره واحد مرزی مجازی در راستای جمع‌آوری دادههای تجاری بین‌المللی با قابلیت تبادل اطلاعات فی‌مابین سیستمهای فناوری اطلاعات گمرکات دو کشور و کاهش هزینههای اضافی کنترل و تسهیل تراکنش‌های کسب‌وکار می‌باشد. مدل دادهای مورد استفاده در این سامانه منطبق بر مدل داده WCO طراحی شده است.
براساس تفاهم‌نامه تبادل اطلاعات پیش اظهاری الکترونیکی(TIR-EPD) فی‌مابین گمرک و سازمان حمل‌ونقل بین‌المللی جادهای (IRU) و اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران از سال 1391، فرایند راه‌اندازی وب سرویس‌های تبادل اطلاعات آغاز گردید و در سال‌های 1392 و 1393 نسبت به توسعه سرویس فوق و راه‌اندازی سرویس [1]RTS از جانب گمرک ایران با همکاری سازمان IRU اقدام به عمل آمد.
با توجه به اجرای موفقیت‌آمیز پروژه‌های فوق، گمرکات کشورهای ایران و ترکیه به عنوان اولین گمرکات جهت راه‌اندازی آزمایشی پروژه E-TIR انتخاب شدند.
هدف از اجرای این پروژه تبادل الکترونیکی بر خط اطلاعات اظهارنامه‌های کارنه تیر
میان گمرک ایران و گمرک ترکیه و حذف کاغذ و تسریع در فرآیند است.
همچنین تبادل الکترونیکی اطلاعات اظهارنامه‌ها در رویه‌های واردات و صادرات با کشور جمهوری آذربایجان صورت پذیرفته است.
9.
تراز مثبت تجاری