پژوهش خبری صدا وسیما: قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا در سال 74 تهیه و مصوب شد. اگرچه مشکلات زیست محیطی و آلودگی هوا که الان با آن مواجه هستیم، در آن زمان تا بدین اندازه نبود. به عنوان نمونه بحث گرد و غبار و تغییر اقلیم را به شکل امروزی نداشتیم، بحث امواج را به شکلی که در شهرهای امروزه وجود دارد نداشتیم؛ بحث این همه تولید خودرو را در کشور نداشتیم. در نتیجه قوانینی که آن موقع مصوب شد به خیلی از این موضوعات امروزی توجه نداشت و این امر طبیعی بود چون چنین چالش‌هایی نبود.بعد از گذشت سالیان متمادی؛ الان با مشکلات زیست محیطی بسیار زیادی مواجه هستیم. یک لایحه در سال های 92-91به مجلس ارائه شده بود که یک سری پیشنهادات برای مجلس داشتند. برای بهبود کیفی هوا، آن موقع بعد از بحثی که در کمیسیون کشاورزی شد به این نتیجه رسیدند که این طرح ها چاره ساز مشکلات آلودگی هوا نیست؛ بهتر است که ما در قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا بازنگری داشته باشیم و همانجا شروعی شد برای تهیه پیش نویس لایحه هوای پاک که بخشی از مواد این قانون هم از همان قانون قبلی گرفته شد. جلسات تخصصی زیادی تشکیل شد بین مرکز پژوهش های مجلس و کارشناسان دستگاه های ذیربط؛ لایحه بررسی، تنظیم و به مجلس رفت و در کمیسیون ها بحث شد، مجدداً به دولت برگشت داده شد و در قالب یک لایحه تهیه شده و به مجلس رفته و مجدداً در کمیسیون ها بررسی شد. در مجلس دهم با پیگیری ها و جدیتی که کمیسیون کشاورزی داشت، این لایحه نهایی را مجدداً بررسی کردند و کلیات لایحه تصویب شد. در کمیسیون ها و برای صحن علنی مجلس رفت. تقریبا در اواخر مهرماه 95 کلیات آن در مجلس تصویب شد و برای بررسی جزئیات مواد قانونی مجدداً به صحن برگشت که مورد ایراد قرارگرفت و مجدداً به کمسیون های کشاورزی برگشت و چند کمسیون دیگر که مجدداً بررسی شود. در این نوشتار مروری خواهیم داشت بر قانون یا لایحه هوای پاک که در قالب مصاحبه انجام شده است.مروری بر لایحه هوای پاک و مقایسه آن با لایحه هوای پاک دهه هفتاددر لایحه هوای پاک موضوعات متعددی دیده شده، جاهایی که ابهامات وجود داشت برنامه جدی در قوانین قبلی نبود، همه در لایحه هوای پاک دیده شد؛ به عنوان مثال: اینکه در شرایط اضطرار آلودگی هوا ما چکار کنیم؟ چه برنامه ای داشته باشیم؟ یکی از موضوعاتی که در قوانین قبلی نبود؛ در این قانون مورد تاکید قرار گرفت. بحث استانداردسازی سوخت در قانون مورد توجه بود که سوخت منطبق با استاندارد بایستی توزیع شود، بحث جرایم خیلی اهمیت دارد، جرایمی که در دهه هفتاد دیده بودند فوق العاده ناچیز بود. به عنوان یک عامل بازدارنده محسوب نمی شد؛ این جرایم بازنگری شد که بتواند جنبه جلوگیری از تخلف را ایجاد کند. بحث گرد و غبار را که در دهه هفتاد نداشتیم، الان 23 استان ما درگیر هستند؛ در این قانون دیده شده که مسئولیت دستگاه های مختلف را مشخص کرده است. شفاف سازی شده در تکالیف دستگاهها، در تکالیف وزارتخانه ها که هر کدام چه کار بایستی بکنند؛ در بحث پایش مواد در واقع امواج الکترومغناطیس در قوانین قبلی دیده نشده بود، الان محیط زیست و سازمان انرژی اتمی را مکلف کردند که سیستم های پایش را راه اندازی کنند، شبکه های پایش داشته باشیم که بتوانند پایش کنند، رصد کنند و اگر جایی انتشار امواج بیشتر از حد مجاز دارند با اینها برخورد کنند که مشمول جرایم شوند.بحث بازنگری حدود مجاز آلاینده ها مورد توجه قرارگرفته بود، بحث صنایع و تمرکز بیشتر بر کنترل آلودگی ناشی از صنایع مورد تاکید بود؛ اینها مواردی بود که در قوانین قبلی دیده نشده بود؛ الان در این قانون دیده شده و ما اعتقاد داریم با اجرای دقیق این لایحه که با توجه به شفاف سازی که انجام شده، با توجه به اینکه به مواردی که قبلا نبود الان دیده شده است، با توجه به اینکه جرایم حالت بازدارندگی دارند وقتی که واقعی باشند و همین طور جرایم برای اینکه بیایند جبران تخلفاتی که انجام شده، جبران آلودگی که در محیط ایجاد شده، همگی اینها مشمول جریمه خواهد بود. بحث جرایم آلایندگی را سعی کردیم به این قضیه ببینیم. الان در حال حاضر جرایم آلایندگی به شهرداری ها، دراختیار شهرداری ها قرارگرفته که می شود رفع مشکلات زیست محیطی شود. متاسفانه این اتفاق نمی افتد. ما پیش بینی کردیم بخشی از این عوارض در صندوق ملی محیط زیست بیاید و از طریق صندوق ملی محیط زیست کمک شود برای رفع آلودگی، کمک شود به اقداماتی که می تواند بازدارنده باشد و می تواند کمک کند به بهبود کیفی هوا. اینها اصلی ترین مواردی است که در لایحه هوای پاک دیده شده و انشاالله با اجرایی شدن این قانون می تواند کمک کند برای اجرای بهتر برنامه ها و برای بهبود کیفی هوای کلان شهرها.منظور از جرایم آلایندگی چیست؟وقتی که یک واحد صنعتی آلودگی ها را کنترل نکند آن خروجی دودکش؛ منجر به تخریب محیط زیست می شود، سازمان محیط زیست آمده جرایمی را برای همین آلاینده ها در نظر گرفته است. اگر یک واحدی آن خروجی دودکش نتواند تطابق استاندارد داشته باشد، این به عنوان یک واحد آلاینده محسوب می شود و جرایم خاص هم برای این در نظر گرفته شده بعنوان مثال برای عوارض آلایندگی یک درصد فروش آن کارخانه بایستی به عنوان جریمه تلقی شود که می آید و به حساب شهرداری می رود و شهرداری هم موظف است در راستای مسائل زیست محیطی صرف کند. اینها به عنوان جرایم رفع آلایندگی تلقی می شوند که الان واقع بینانه تر شده. مثلا برای خودروها جرایمی که در نظر گرفته می شد برای کسی که تخلف رانندگی در حوزه محیط زیست می کند. الان جرایم واقعی دراین قوانین دیده شده است.چگونگی اجرای جرایم آلایندگیاجرای جرائم آلودگی هوا اختصاص به موقع خاصی از سال ندارد و و قاعدتاَ این موضوع در تمام اوقات سال قابلیت اجرایی دارد. همیشگی است. خوشبختانه در بحث صنعت قوانینی داشتیم با توجه به اینکه متولی و مدیر آن مشخص است. اهرم ها و قوانین خیلی خوبی داریم. از خروجی دودکش نمونه برداری به عمل می آید. اگر خارج از حد استاندارد باشد؛ جرم صورت گرفته و مرتکب آلایندگی است. این قانون از 20 سال پیش بوده تا الان نظارت در طی تمام این سال ها صورت گرفته است. به عنوان مثال در طی یکسال ممکن است 7000 واحد آلاینده داریم، وقتی که در یک سال 7 هزار واحد آلاینده معرفی می شود یعنی اینکه از همه این واحدهای صنعتی رفتند نمونه برداری کردند، بررسی کردند، پایش کردند و محرز شده این استانداردها را رعایت نکرده، این بحثی است که سازمان محیط زیست از طریق ادارات کل محیط زیست استانها دارد و به دقت آن را دنبال می کند. در این بخش ما خیلی مشکل نداریم ولی در بخش شهرها، بحث خودروها، با این حجم از مواردآلاینده که در حال تردد هستند مشکلات ما عمدتاً در حوزه حمل و نقل است، مشکل در بحث منابع ثابت به خصوص بخش صنعت قوانین خوبی داریم. اهرم های اجرایی خوبی داریم و خیلی با مشکل مواجه نیستیم ولی چرا بعضی از مناطق مثل عسلویه را داریم و نتوانستیم آن استانداردها را که باید و شاید اجرا کنیم، رعایت کنیم. در چنین مناطقی ما مشکل را داریم.نگاهی گذرا به وضعیت گرد و غبار درجنوب و غرب کشوربحث گرد و غبار یک مسئولیت و دفتر مستقل جداگانه ای در حوزه محیط زیست دارد که موضوع را بررسی می کنند. منشاء اصلی گرد و غبار در خارج از مناطق مرزی کشور ماست. یک بخش در عراق است یک بخش در سوریه و بخشی دیگر درعربستان است و آن شرایط سیاسی حاکم بر منطقه است. بحث ناامنی که در منطقه وجود دارد. متاسفانه در داخل کشور هم گرد و غبار به دلیل خشکسالی در طی یک دهه اخیر منشأ تولید گرد و غبار توسعه پیدا کرده، به خصوص در مناطقی مثل استان خوزستان، ما این منشأ را داریم. کار مطالعاتی در مورد منشأیابی مناطق مولد گرد و غبار برای استان های مختلف انجام شده و دقیقا برنامه ها مشخص است از طرف منابع طبیعی، از طرف وزارت بهداشت، از طرف ارگان هایی که دخیل هستند، برنامه ها مشخص شده است. تامین اعتبارات مورد نیاز هم می تواند کمک کند. برای اینکه شرایط بهتر شود اینجا هم بحث اعتبارات همچنان به قوت خودش باقی است چون ارقام بالایی است. مثلا استانی مثل خوزستان مساحتی 500 هزار هکتار منشأ گرد و غبار داریم. برای تثبیت اراضی برای هر هکتار؛ حداقل 10 میلیون تومان بایستی هزینه شود. حالا به شیوه های فنی، مهندسی که برای این کار در نظر گرفته می شود به هر حال ارقام بالایی است که باید تامین اعتبار شود. مشکل اعتباری یکی از مشکلاتی است که محدودیت ایجاد کرده است. امیدوارم با رفع این مشکلات و تامین اعتبارات مورد نیاز بتوانیم کاری انجام دهیم.سخن آخرآن چه مسلم است تا دلتان بخواهد؛ در جامعه ما قوانین مختلفی وجود دارد. قوانینی که بعضاَ در اجرا؛ یا با موانع و محدودیت هایی روبرو می شود و یا اینکه آن قدر دست و پاگیرند که قابلیت اجرای آنها دست و پاگیرتر از اجرا نشدن آن است. روند در حال حرکت جامعه تا کنون نشان داده است؛ که همیشه در شرایط اضطراری باید قرار گیریم؛ تا به فکر چاره بیفتیم. تا جایی که در جلسه علنی امروز مجلس شورای اسلامی محمد دهقان نماینده مردم طرقبه و چناران با اشاره به عبور میزان آلودگی هوای تهران از مرز هشدار و افزایش 20 درصدی مرگ و میرها به واسطه آن اظهارداشت: لایحه هوای پاک به مجلس جدید هم آمد اما به علت برخی ایرادات به کمیسیون ارجاع شد. من از شما ـ رئیس مجلس ـ می‌خواهم که خود وارد شوید و این مسئله را حل کنید چرا که کشور به قدر کافی از این موضوع آسیب دیده است. وی در ادامه با انتقاد از دولت که اجازه می‌دهد وضعیت هوا به حالت هشدار برسد و سپس به فکر مسکن برای آن می‌افتد، اظهار می کند که: از ابتدا هم اعلام شده بود که بارندگی امسال 25 درصد نسبت به سال قبل کمتر خواهد بود، من از شما می‌خواهم به دولت تذکر دهید که قبل از اینکه کار به اینجا برسد به فکر چاره باشد. دولت باید نسبت به آلودگی هوا پیشگیری کند تا کار به تعطیلی مدارس نرسد .... رئیس مجلس شورای اسلامی هم در پاسخ با تائید اهمیت مسئله آلودگی هوا به اشکالات لایحه هوای پاک اشاره کرد و با درخواست از کمیسیون کشاورزی جهت اهتمام جدی برای اصلاح آن گفت: اشکال فقط از قانون نیست و از قوانین موجود نیز می‌توان برای مقابله با آلودگی هوا استفاده کرد ...... آنچه مسلم حکایت آلودگی هوا همچنان باقی است ......پژوهش خبری صداو سیما//پژوهشگر: نرگس شامحمدی