وظیفه سنگین و گاهی خطرناک محیطبانان با حوادث دلخراشی در سال‌های اخیر روبرو بوده است. به‌طوری که مسئولان و نمایندگان مجلس به این اتفاق‌ها واکنش نشان دادند و تصویب قانونی برای بهبود وضع معیشتی و کاری محیط بانان ضروری دانستند.
زمین به عنوان سرمایه مشترک بشر برای نسل حاضر و نسل‌های آینده است؛ به همین دلیلی تمامی تلاش‌هایی که برای حفاظت محیط زیست انجام میشود در حقیقت گام برداشتن در مسیر حفظ نسل بشر است. طبق استاندارهای جهانی به ازای هر4هراز هکتار در عرصه طبیعی یک محیط بان برای حفاظت از آن تعیین میشود. این در حالی است که ایران چندین برابر کمتر از استاندارد جهانی محیط بان دارد که این امر وضعیت را دشوار کرده است. تعداد محیط بانان در کشور با وجود مسئولیت های فراوانی که این دوستداران طبیعت دارند، کافی نیست.
از سوی دیگر وظیفه سنگین و گاهی خطرناک محیطبانان با حوادث دلخراشی در سال‌های اخیر روبرو بوده است. به‌طوری که مسئولان و نمایندگان مجلس به این اتفاق‌ها واکنش نشان دادند و تصویب قانونی برای بهبود وضعیت معیشتی و کاری محیط بانان ضروری دانستند. در این نوشتار مروری خواهیم داشت بر وضعیت فعلی محیط بانان که در گفتگوی تلفنی با جناب آقای فلاحی، معاون یگان حفاظت سازمان محیط زیست، انجام شده است. همچنین نگاهی داریم بر لایحه بلاتکلیف حمایت دولت از محیطبانان؛ که در لابلای لوایح و قوانین در حال فراموشی است.
طبق قانون، محیطبان فردی است که مسئولیت اجرای قوانین و مقررات صید، شکار، حفاظت و بهسازی محیط زیست را در حوزه استحفاظی خویش به عهده دارد. تلاش آنان حفاظت از حیات‌وحش، اکوسیستم، جلوگیری از آلودگی محیط زیست و ممانعت از تجاوز به مناطق تحت کنترل سازمان‌های حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی است. محل خدمت این افراد نیز عرصه‌های تحت مدیریت حفاظت زیست از جمله پارک‌های ملی، مناطق حفاظت شده، پناهگاه حیات‌وحش، مناطق شکار ممنوع و تالاب‌های بین‌المللی است.
مروری بر لایحه قانونی حمایت از محیط بانان
گفتگو با منوچهر فلاحی، معاون یگان حفاظت سازمان محیط زیست و لایحه حمایتی دولت
لایحه حمایت از محیطبانان پس از کار کارشناسی در کمیسیون اجتماعی دولت و قبل از فرستادن به مجلس برای تصویب نهایی لایحه؛ به دلیل بندهای ذیل:
1- دادگاه‌ها و دادسراها مکلفند پرونده محیط بانانی که در حین خدمت به شهادت میرسند و یا دچار مصدومیت ، ضرب و جرح و یا تهدید به قتل می شوند، بدون نوبت رسیدگی کنند.
2- محیط بانان نیز می توانند از حمایت قانونی در خصوص حمل سلاح، همچنین قانون حمایت از کارکنان دولت بهره‌مند باشند لیکن به دلیل دشواری‌ها و پیچیدگی‌های موجود در شغل محیطبانی به ویژه در خصوص اثبات ادله، ضروری است ماده قانونی مشخصی برای حمایت بیشتر از محیط بانان در موارد قضایی وجود داشته باشد و نیز
3- مراجعی که مجوز حمل سلاح دارند، زمانی که سازمان محیط زیست اعلام کند مجوز حمل سلاح این اشخاص خلاف قوانین موضوعه است ابطال کند، باید بدون فوت وقت ابطال شود. که پس از کارشناسی در قوه قضاییه برای تصویب نهایی به مجلس فرستاده می شود.
در خصوص جذب نیرو و تبدیل وضعیت نیروها به نکات زیر اشاره کردند:
4- در خصوص تبدیل وضعیت که از سال 1392 شروع شد و 450 نفر از وضعیت پیمانی و قراردادی به استخدام رسمی تبدیل شدند.
5 - طی سال گذشته بین 250 تا 300 نفر که عمدتا از خانواده محترم شهدا و جانبازان بودند از طریق آزمون و گزینش جذب شدند و در استانها مشغول بکار هستند.
6- یکسری هم موردی در برخی استان ها که شرایط داشتند تبدیل وضعیت صورت گرفت.
بر اساس قانون خدمات کشوری نیروهای محیطبان جزء کارکنان دولت محسوب می شوند؛ حق و حقوق آنها طبق دستورالعمل خدمات کشوری پرداخت می شود. ترفیع و طبقه بندی شان نیز برهمین اساس است.
اشکالی که در این قانون وجود دارد این است: حقوق کارکنان دولت به ازای 671 ساعت پرداخت میشود حال آنکه محیطبانان عزیز در ماه 81 شبانه روز سر کار هستند و 21 شبانه روز زمان استراحتشان است؛ یعنی آنها در ماه 652 ساعت بیشتر از بقیه کارکنان دولت ساعت کاری دارند؛ که هیچ اشل اضافه حقوق برای این مدت اضافه کاری تدوین نشده است؛ شاید بتوان در قالب ماموریت حق این عزیزان را پرداخت که آن هم در آیین نامه ماموریت اداری به مانع برخورد می کنیم و حق ماموریت به شکلی که قانون گفته برای آنان اعمال نمی شود. ما (مسئولین و رییس سازمان حفاظت از محیط زیست) فوق العاده نوبت کاری را برای این عزیزان طرح کردیم. آیین نامه نوبت کاری طبق قوانین خدمات کشوری در احکام این عزیزان لحاظ شده بود که طی نامه ای به کمیسیون اجتماعی دولت(آقای اشتریان) فرستادیم.
نیروهای نظامی یکسری امتیازات دارند از جمله حمل سلاح که اعمال این امتیازات برای آنها حمایت مالی و قانونی می‌طلبد.
کارهای مثبتی که سازمان توانسته برای این عزیزان انجام بدهد عبارتند از:
متحدالشکل کردن لباس های محیطبانان در سراسر کشور
آموزش بالغ بر 850 نفر از محیط بانان بر اساس آخرین استانداردها
مجهز کردن این عزیزان چه به صورت گروهی و یا انفرادی
تبدیل وضعیت گروه کثیری از آنها در سال‌های گذشته
مقایسه حقوق محیط بانان ایران با چند کشور
وضع محیط بانان در ایران
هر فرد داوطلب محیطبانی علاوه بر دارا بودن خصوصیات ظاهری مثل قد و وزن، پس از تست وضعیت آمادگی جسمانی، مجوز ورود به دوره یک هفته ای محیط بانی می گیرند. در این دوره فرد به مناطق مختلف مانند مناطق بیابانی برده میشود و اگر از این دوره موفق بیرون بیاید تبدیل به یک محیطبان می شود. نظام درجه‌بندی هم برای محیطبانان ایران ابلاغ شده است که در آن محیط بانان بر اساس سابقه، تخصص، مدرک تحصیلی و ... درجه بندی می شوند. محیط بان ها در ایران به طور ماهیانه میانگین 1 میلیون و 400 هزار تومان یعنی سالانه 61 میلیون و 800 هزار تومان حقوق می‌گیرند.
وضعیت محیط بانان در ایالت متحده آمریکا
در ایالت متحده آمریکا محیط بان فردی است که از منابع ملی آمریکا (حیوانات، محیط زیست و ...) و مناطق محافظت شده این کشور ها حفاظت می کند. در امریکا مدرک دانشگاهی مرتبط با این شغل برای محیط بان شدن لازم است. حقوق سالیانه محیطبان امریکایی 53 هزار دلار است که با افزایش سابقه کار افزایش پیدا میکند. البته در مناطق مختلف حقوق آنها متفاوت است. تاکنون در پارک ملی آمریکا 33 نفر از محیط بانان در حین انجام وظیفه به علت های مختلف جانشان را از دست داده اند.
وضعیت محیطبانان در کانادا
محیط بانان در کانادا باید منابع طبیعی را مدیریت و امنیت عمومی را در پارک ها یا مناطق عمومی برقرار کنند. آنها باید فعالیت های دیگری هم چون کمک به دانشمندان در انجام تحقیق، نظارت بر حیات وحش، جابجایی حیوانات در صورت لزوم و... را هم انجام دهند. همچنین باید جلوی شکار غیرقانونی را بگیرند و علیه اینگونه فعالیت‌ها مدرک جمع کنند. یک دانش آموز دبیرستان کانادایی برای تبدیل شدن به یک محیط بان باید نمره های بالایی در زیست شناسی، تربیت بدنی، جغرافیا و ریاضی داشته باشند. محیطبان در کانادا باید دارای مدرک کمک های اولیه از یک بیمارستان معتبر و مشخص، گواهی نامه رانندگی باشد و هیچ سابقه جنایی نداشته باشد. گفتنی است در این کشور محیط بانان همان قدرت بدنی را دارند که آتش نشان ها دارند. در کانادا در آمد محیط بانان متناسب با محل انجام کار به طور میانگین سالانه 52400 دلار است. در محیط زیست شهر گاتینیو کانادا تاکنون 9 محیط بان جان خود را از دست داده اند؛ 6 نفر به علت تصادف رانندگی، حمله حیوانات و فاجعه های طبیعی، 3 نفر هم به علت غرق شدن، برق گرفتگی و مرگ تصادفی.
وضعیت محیطبانان در استرالیا
محیط بانان استرالیایی وظیفه دارند تا فضای پارک های ملی را برای بازدیدکنندگان امن کنند، در شرایط اورژانس کمک کنند و به بازدید کننده های پارک های حفاظت شده، ارزش های محیط زیست را آموزش دهند. در این کشور بدون داشتن هیچگونه مدرک محیط بانی هم می توان این کار را انجام داد، اما با داشتن مدرک و تجربه راحت تر می توان در استرالیا یک محیط بان شد. و نیز با کارآموزی در حفاظت از زمین ها و مدیریت زمین هم می توان یک محیط بان شد. حداقل در آمد برای محیط بانان در این کشور14 هزار دلار است و حداکثر 27 هزار دلار. محیط بانان در این کشور به طور میانگین هفته ای 8/ 93 ساعت کار می کنند.
معمولا در کشور ما رسم بر این است که باید اتفاق و یا مشکلی پیش بیاید تا به فکر چاره بیفتیم. یا به اصطلاح عامه باید کارد به استخوان برسد؛ تا به فکر چاره بیفتیم. حادثه ای که چند ماه پیش برای دو نفر از محیط بانان زحمت کش کشور ما رخ داد؛ این فکر را در مسئولان ایجاد کرد که نیاز است نگاهی گذرا به قوانین مربوط به محیط زیست و محیط بانان و حمایت از این قشر زحمت کش داشته باشیم. لایحه ای که چند ماه است که ارائه شده اما به نظر می رسد در لابلای مدارک و پرونده های موجود در قوه قضائیه معطل مانده است. حال باید دید این لایحه چه وقت و زمانی به مجلس فرستاده خواهد شد تا محیط بانان خوشحال شوند از اینکه کسی هم هست که به موقعیت آنان اهمیت می دهد.
پیوست:
پژوهش خبری صدا و سیما//گروه اجتماعی