رحیم محمدیان عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند در مصاحبه با رادیو اقتصاد با اشار به اینکه مقدار بهره وری آب در کشور بسیار کمتر از دیگر مناطق تولید چغندرقند در جهان است، گفت: دلیل عمده پائین بودن بهره وری آب آبیاری زراعت چغندرقند ایران در مقایسه با سایر کشورهای جهان به این دلیل است که در ایران برخلاف بسیاری از مناطق کشت چغندر نیاز آبی این زراعت از طریق آب آبیاری تامین می شود.
محمدیان افزود : به منظور افزایش بهره وری آب در زراعت چغندر قند راهکارهای متعددی از قبیل کشت زودهنگام، تغییر آرایش کاشت، کم آبیاری چغندرقند در مراحل خاص رشد، استفاده از آبیاری موجی، کنترل علف های هرز، افزایش ماده آلی خاک، استفاده از سیستم های آبیاری تحت فشار، توسعه کشت پائیزه چغندر قند، استفاده از ارقام های مقاوم به خشکی، کشت انتظاری چغندرقند، کاشت نشایی چغندر قند پس از آبگیری از غلات و استفاده از ارقام با دوره رشد کوتاه پیشنهاد شده است.
وی بیان داشت: برای بهبود کارآیی مصرف آب بکارگیری سیستم های نوین آبیاری، مدیریت آبیاری به خصوص در مرحله جوانه زنی و اواخر دوره رشد گیاه و استفاده بموقع از سایر نهاده ها ضروری است.
محمدیان گفت : باتوجه به اینکه آب مهمترین نهاده کشاورزی کشور است افزایش کارآیی این نهاده با استفاده از موارد گوناگون به زراعی و به نژادی، راهکاری مناسب در جهت افزایش سطح زیر کشت و راندمان تولید است.
وی همچنین به بحث تناوب زراعی اشاره کرد و گفت: کاشت، داشت و برداشت گیاهان با نظم و ترتیب خاصی که پس از چند دوره چرخش زراعی و برداشت محصول اقتصادی حداقل حاصلخیزی خاک حفظ یا افزایش یابد زیرا حاصلخیزی خاک رابطه مستقیم با مقدار درصد مواد آلی یا هوموس خاک دارد.
محمدیان با اعلام اینکه رعایت تناوب زراعی با قراردادن گیاهان علوفه ای بخصوص لگوم ها می تواند به افزایش ماده آلی کمک کند و حاصلخیزی خاک را افزایش دهد، افزود: افزایش ماده آلی در خاک موجب افزایش ظرفیت نگهداری آب، جلوگیری از فرسایش خاک و افزایش عناصر غذایی موجود در اراضی سبک و همچنین وجود مقادیر مناسب مواد آلی در اراضی سنگین موجب فراهم آمدن امکان آماده شدن زودتر زمین در بهار و بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی این نوع خاک ها می شود.
وی ادامه داد : همچنین یکی از روش های مبارزه علیه آفات و علف های هرز استفاده از تناوب زراعی مناسب در تولید محصولات کشاورزی است زیرا استفاده مداوم از سموم جهت کنترل علف های هرز باعث تخریب محیط زیست خواهد شد.
محمدیان با بیان اینکه خاک منبع تامین غذای انسان ها است ، گفت : حفظ و افزایش حاصلخیزی خاک نه تنها برای نسل حاضر بلکه برای نسل های آینده از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، بنابراین انتخاب تناوب مناسب موجب استفاده بهینه از نهاده ها و افزایش درآمد می شود.
وی همچنین کشت انتظاری چغندرقند را به عنوان یک راهکار جدید برای دستیابی به عملکرد مطلوب در بعضی از مناطق کشور یاد کرد و گفت: این سیستم کاشت می تواند در بسیاری از مناطق شور و دارای محدودیت آب موثر واقع شود.
در اراضی با محدودیت آب قسمتی از ابتدای دوره رشد چغندرقند با قسمت انتهایی دوره رشد غلات ادغام می شود و زارعان ترجیح می دهند که آب موجود را در دسترس غلات قرار دهند و بدین ترتیب زراعت چغندرقند در این برهه حساس تحت تنش خشکی قرار می گیرد از طرف دیگر در اراضی لب شور کشور، شوری خاک در ماه های اردیبهشت و خرداد به تدریج افزایش یافته و عملیات آماده سازی زمین به دلیل وجود ساختمان خاص خاک دیرتر انجام می شود به همین دلیل دوره ابتدای رشد چغندرقند با دوره افزایش غلظت املاح در خاک منطبق و خسارت زیادی به محصول وارد می آید.
محمدیان افزود: کشت انتظاری چغندرقند راهکار مناسبی در این سیستم است، زمین زراعت چغندرقند در پاییز بطور کامل آماده می شود و فقط عملیات کشت هنگامی که برودت هوا به اندازه کافی باشد ،صورت می گیرد. در این شرایط رطوبت خاک برای جوانه زنی در حد کافی است ولی به دلیل اینکه بذر چغندرقند جهت جوانه زنی علاوه بر وجود رطوبت به 100 واحد حرارتی نیاز دارد و برودت هوا در این هنگام زیاد بوده و قادر به تامین درجه حرارت مورد نیاز نیست بنابراین بذر قادر به جوانه زنی و خروج از خاک نبوده و جوانه زنی آن به اواخر زمستان و اوایل بهار که شرایط حرارتی محیط مناسب خواهد شد موکول می شود.
وی تصریح کرد: بدین ترتیب گیاه از تمام عوامل محیطی اول فصل استفاده می کند و به شرایط استقرار می رسد حال اگر مسائل کم آبی و یا تنش شوری حادث شود با توجه به گذر از مرحله حساس، گیاه تحمل بیشتری نشان داده و محصول مناسبتری را تولید می کند، نکته قابل توجه در این سیستم استفاده از ارقام مقاوم به سرما (بولت) است.
زیرا در بعضی از مناطق به دلیل وجود سرما در اول فصل بهار، احتمال به ساقه رفتن گیاه وجود دارد که برای جلوگیری از این حالت بایستی از کشت ارقام معمولی در این سیستم پرهیز کرد.
محمدیان بیان داشت: بنابراین در مناطق شور و خشک که احتمال افزایش دما در اواخر پائیز به هنگام کشت انتظاری کمتر است می توان از این نوع کشت جهت استفاده بهینه از منابع آب و خاک و رسیدن به عملکرد مطلوب استفاده کرد.
وی در پایان تاکید کرد: با کاربرد این روش می توان گیاه جدیدی را تناوب زراعی اراضی شور معرفی و در تولید قند از اراضی وسیع لب شور کشور استفاده مناسب برد.
محمدیان با بیان اینکه در چند سال اخیر سطح زیر کشت چغندر قندر در کشور کاهش یافته است، افزود: محدودیت منابع آبی یکی از علل کاهش سطح زیر کشت محصول چغندر قندر در ایران بوده است.
وی همچنین با بیان اینکه تنها یک پنجم از اراضی چغندرکاری سطح جهان آبیاری می شود، اظهارداشت: در حال حاضر 80 تا 100 درصد سطح زیر کشت محصول چغندرقند کشورهای آمریکا، مدیترانه شرقی، ایران و شیلی، 20 تا 80 درصد اراضی مدیترانه غربی و کمتر از 20 درصد اراضی اروپایی شمالی، کشورهای آسیایی میانه، چین و ژاپن ، آبیاری می شود.
محمدیان با اشاره به اینکه عمده نیاز آبی چغندرقند در کشور از طریق آب آبیاری تامین می شود ، گفت : در ایران نیاز آب آبیاری برای تولید محصول چغندرقند بطور میانگین در استان های مختلف کشور 9 هزار و 100 متر مکعب در هکتار است. در شرایط فعلی در بیشتر مناطق از سیستم آبیاری سطحی برای آبیاری استفاده می شود و با در نظر گرفتن راندمان آبیاری 40 درصد در هر هکتار دو هزار و 300 متر مکعب آب برای دستیابی به حداکثر محصول لازم است.
وی در ادامه با بیان اینکه متوسط عملکرد ریشه و شکر چغندر قند در ایران در سالهای 92 تا 94 به ترتیب 48 و 8.3 تن در هر هکتار بوده است، افزود: به ازای هر مترمکعب آب آبیاری در هر هکتار 2.1 کیلوگرم چغندرقند و 36 صدم کیلوگرم شکر تولید می شود.
محمدیان اظهار داشت : ظرفیت تولید چغندر قند در مناطق مختلف چغندرکاری در شرایط عدم محدودیت آبی بیشتر از متوسط عملکرد اعلام شده است، ایران به دلیل اینکه در منطقه خشک و نیمه خشک قرارگرفته و با توجه به اینکه کمبود آب در کاهش عملکرد نقش دارد بنابراین می توان مدعی بود که مقدار آب مصرفی در زراعت چغندرقند خیلی کمتر از آب مورد اشاره است.
وی