با همت و همکاری اداره پژوهش خبری و مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما نشست «خبر و فضای مجازی، بررسی تحولات صنعت خبر» با حضور کارشناسان و پژوهشگران رسانه ملی برگزار شد.
پژوهش خبری صدا و سیما: نشست «خبر و فضای مجازی، بررسی تحولات صنعت خبر» روز سه شنبه 12 مردادماه در سالن نشست های معاونت خبر با همکاری گروه رسانه اداره پژوهش های خبری و گروه آینده پژوهی مرکز پژوهش و سنجش افکار برگزار شد. در ابتدای این نشست دکتر امیدجهانشاهی، مدیرگروه آینده پژوهی به سخنرانی در خصوص تحولات صنعت خبر پرداخت و در ادامه حاضرین نشست به بحث و تبادل نظر در خصوص موضوع پرداختند.
مهم ترین محورهای این نشست به شرح زیر است :
تحول صنعت رسانه پس از ظهور اینترنت
اینترنت آنچنان همه حوزه ها را از خود متاثر کرده است که برخی محققین معتقدند، جهان به دوران قبل از اینترنت و بعد از اینترنت قابل تقسیم بندی است. اینترنت همه چیز را تحت تاثیر قرار داده است، به ارتباط معنای تازه ای بخشیده، به ارتباط انسانی لایه های جدیدی اضافه کرده و همه حوزه ها از روانشناسی گرفته تا بازاریابی را با ابعاد تازه ای مواجه کرده است. اینترنت مدل های کسب و کار را تغییر داده و در مدیریت پنجره های جدیدی گشوده است. اینترنت همه صنایع را متحول ساخته است. اینترنت جهانی شدن را تسریع و جهان را تسطیح می کند. اینترنت به اقتصاد مختصات تازه ای داده است. درآمد گوگل حدود 68 میلیارد دلار است که در مقایسه درآمد کشور ما از نفت حدود 18 میلیارد دلار است. با اینترنت صنایع وارد فضا و بستر تازه ای شده اند. صنعت رسانه نیز وارد مختصات تازه ای شده است. به تعبیر آلوز با ظهور پلتفورم های دیجیتال صنعت رسانه دچار انقلابی بزرگ شده است که می توان آن را با انقلابی که گوتنبرگ با صنعت چاپ ایجاد کرد مقایسه نمود.
رسانه در بستری تازه با توسعه اینترنت
با توسعه رسانه های جدید و اجتماعی معنای سازمان رسانه ای در حال تغییر است. سابقاً سازمان های رسانه ای مبتنی بر یک رسانه بودند. مثلاً یک برند رسانه ای روزنامه منتشر می کرد و یا در صنعت پخش تلویزیونی فعال بود. اما به تدریج سازمان های رسانه ای به سازمان هایی برای مدیریت محتوا بر پلتفرم های مختلف تبدیل شدند. در اوایل شکل گیری مطبوعات عمدتاً مدیریت ها خانوادگی بودند. بعداً مدیریت رسانه به یک حرفه برای مدیریت یک روزنامه تبدیل شد. امروز ما داریم وارد فضایی می شویم که مدیریت رسانه یعنی مدیریت محتوا بر همه پلتفورم های مختلف. سازمان رسانه ای که تنها مبتنی بر یک پلتفورم باشد دیگر جایی در بازار پیچیده و متحول رسانه ای نخواهد داشت. اساسا معنا و مفهوم خبر هم تغییر کرده است. خبر شخصی و اجتماعی شده است. با دامن گستری بیش از پیش رسانه های اجتماعی، خبر ما را همچون هوایی که تنفس می کنیم در بر خواهد گرفت. و این همان چیزی است که «هرمیدا» از آن تعبیر به خبرنگاری فراگیر کرده است. چیزی که با رشد چشمگیر توئیتر ایجاد شده و رو به تزاید است، تا آنجا که گفته می شود خبر همان چیزی است که توئیت می شود. در زمان تولد توئیتر یکی از ستون نویسان بزرگ مطبوعات گفته بود این ابزار سرگرمی افراد بیکار است، اما امروز شاهدیم که اکثر برندهای بزرگ رسانه ای اعم از پخش تلویزیونی و روزنامه های بزرگ اکانت توئیتر دارند. جالب اینکه در این عرصه همواره بزرگترها بزرگتر نیستند. اکانت نیویورک تایمز برتر از سی ان ان است. حالا توئیتر بخشی از سازمان های رسانه ای است چون به شدت خبری است. کاربران توئیتر مصرف کنندگان خبری جدی تری هستند و تحقیقات نشان داده خبرازاولویت های آنها برای حضور درتوئیتر است. البته بقیه رسانه های اجتماعی نیز اگرچه نه مانند توئیتر اما در عرصه خبر نقش آفرین هستند.
سرعت و نوآوری دو کلید واژه محوری در توصیف محیط امروز رسانه ای
با وجود این رسانه ها محیط رسانه ای به شدت «متحول» و «پیچیده» شده است. این تعابیر به عمد بکار می رود چون واژگان شناخته شده در توصیف محیط امروز رسانه ای هستند. لذا مدیریت رسانه نیز در این محیط نوظهور باید متفاوت باشد. از این رو کلمات کلیدی در مدیریت رسانه های امروز سرعت و نوآوری هستند. بدون پاسخ به سرعت تحولات و جدی گرفتن نوآوری رقابت دشوار است.
تحول در خبر تلویزیونی
رسانه تلویزیون هنوز در جهان قدرتمندترین رسانه است. تحقیق گسترده ای درسال 2006 که از سوی موسسات گلوباسکن،بی‌بی‌سی،رویترز و مدیا سنتر انجام شده نشان داده است که اخبار تلویزیون مورد اعتمادترین منبع خبری در ده کشور بوده است. درتحقیقی که نیلسون درسال 2015 انجام داده است. نیز بر نقش محوری تلویزیون درمصرف خبری تاکید شده است. اما این جایگاه حاکی از محبوبیت همه برنامه های تلویزیونی نیست. تحقیقات نشان داده برنامه های سرگرمی فیلم و ورزشی از اقبال عمومی برخوردارند اما در زمینه خبر تلویزیونی شاهد یک روند کاهشی هستیم. البته به طور کلی رسانه تلویزیون دچار کاهش محسوس مخاطب شده است اما این کاهش در بخش خبر بسیار عمده است. تحقیقی درسال گذشته(2015) نشان دادکه آمریکایی های زیر 34 سال عمدتاً برای فیلم وسرگرمی از تلویزیو ن استفاده می کنند و خیلی کم برای خبر. تحقیقات در کشورهای مختلف نشان داده در اکثر کشورها الگوی مشابهی وجود دارد:خبرتلویزیونی هنوز متداولترین منابع خبری است با یک روندکاهشی،روزنامه هابا افول جدی مواجه هستند و رسانه های اجتماعی رشدی خیره کننده دارند و مدام سهم شان از مصرف خبری بیشتر می شود.
تغییر الگوی مصرف خبری و تبدیل شدن رسانه های اجتماعی به منبع خبری
مصرف خبری مخاطبان به سمت اجتماعی شدن حرکت می کند. تحقیقات درکشورهای مختلف نشان داده است که با رشدی قابل توجه رسانه های اجتماعی در حال تبدیل شدن به منبع خبری هستند. گزارش سالانه(2016) مصرف خبری انگلیس نشان می دهدکه رسانه های اجتماعی جایگاه بسیاراساسی ومرکزی درمصرف خبر پیدا کرده اند. درگزارش سال گذشته (2015) موسسه رویترز که مبتنی برتحقیقی از 30 هزارنفردر 18 کشوراروپایی بود نشان داده است که رسانه های اجتماعی و فناوری های موبایلی مصرف خبری مردم اروپارا به نفع خود تغییرداده اند.
لزوم تدوین استراتژی رسانه های اجتماعی برای سازمان های خبری
در حال حاضر با نسلی مواجه هستیم که دوران نوجوانی خود را با رسانه های جدید آغاز کرده است و با ویدیوهای دیجیتال،مبتنی بر تقاضا و اجتماعی بزرگ می شود نمی توان توقع داشت که منتظر پخش بخش های خبری تلویزیون باشند. پس سوال اصلی این نیست که چرا خبر تلویزیون نمی بینند بلکه سوال اصلی این است که استراتژی رسانه های اجتماعی ما برای پاسخ به نیازهای خبری آنها چیست. همه سازمان های مطرح خبری دارای استراتژی رسانه های اجتماعی هستند. تدوین یک استراتژی بسیار مهم است. ما تجربه دیگر کشورها را در اختیار داریم اما لازم است متناسب با فرهنگ مصرف خبری کشور خودمان استراتژی رسانه های اجتماعی تدوین کنیم.
پژوهش خبری صدا و سیما// مهدی ناجی