در اسلام زنان و دختران از جایگاه خاصّی برخوردارند. تعابیر زیبایی که برای دختران به کارگرفته شده، نشان از امتیاز و ویژگی خاصّ دختران دارد. واژه هایی چون: ریحانه (گل)، قواریر (بلورها)، و حسنه (نیکی). اسلام دینی است که به زنان و دختران و حقوق آنها ارزش و اهمیت زیادی ‌داده است. در عصر کنونی که جامعه غربی در اوج بهره کشی از زنان و دختران تلاش می کند با قانونمند کردن ضدّ ارزش های خود برای دیگر جوامع و فرهنگ ها، فشارهای فراوانی را خصوصاَ بر مسلمانان وارد سازد توجّه به جایگاه دختران در سخن و سیره معصومان بسیار با اهمیت به نظر می رسد.

خداوند در آیه 49 سوره شوری از دختر به عنوان هدیه استفاده می کند و انسان ها باید از این هدیه خداوند خوشحال شوند. این تعبیر بهترین تعبیر ممکن برای دختر است، همچنانکه برای پسر چنین تعبیری بکار نرفته است. با این حال نقش تعیین کننده زن در بقاء و رشد جامعه بشری همیشه مورد توجّه بوده است. تاریخ این حقیقت را در سینه خود ثبت کرده که پیامبران در احقاق حقوق و نقش سالم و سازنده زنان، برترین جریان سازی و هدایت را داشته که بارزترین آن شرع مقدس اسلام است.

جایگاه دختران پیش از ظهور اسلام

- در دوران جاهلیت عرب قبل از اسلام، زنده به گور کردن دختران و نادیده گرفتن احساسات مادری؛ و در برخی قبایل پی ­در پی زاییدن دختر، مادر را با نوزاد زنده به گور می­ کردند و این شدت جهالت آن دوران را می ­رساند.

- زن در پیش از اسلام و دوره جاهلی، خوار و فرومایه بود. عرب زن را منشأ ذلت و ننگ می ­شمرد و وقتی خبر از ولادت فرزند دختری می­ یافتند، چهره شان به شدت می گرفت و سرگردان می ­ماندند که آن را با خواری نگه دارند یا در خاک پنهان سازند.

- زن در میان عرب جاهلیت به عنوان اموال به ارث می ­رسید.

- در فرهنگ عرب جاهلی، زنان از همه حقوق اجتماعی محروم بودند.

 جایگاه دختران پس از ظهور اسلام

در اندیشه اسلامی دختر از آنچنان جایگاهی برخوردار است که پیامبر اسلام در مهم ترین مسائل اجتماعی آنان را وارد می سازد. در قضیه مباهله دختر خویش را همراه خود برد در حالی که در آن زمان اعراب دختران را زنده به گور می کردند.

در سیره امامان معصوم (ع) نیز اگر کسی از داشتن فرزند دختر احساس ناخشنودی می کرد، آن بزرگواران با آنان برخورد می کردند و سعی داشتند تا رسوبات جاهلی را از ذهن آنان پاک کنند.

اهمیت پیامبر(ص) به دختران

در تعبیر بسیار جالب دیگری خداوند در آیه ۴۹ سوره شوری از دختر به عنوان هدیه استفاده می کند و انسانها باید از این هدیه خداوند خوشحال شوند. بدیهی است این تعبیر بهترین تعبیر ممکن برای دختر است، همچنانکه برای پسر چنین تعبیری بکار نرفته است. در ادبیات معصومین (ع) هم چنین ادبیاتی متداول است. هم چنانکه پیامبر اسلام (ص) در تعبیری از دختران به باقیات صالحات تعبیر می شود.

حضرت در برخورد با دخترش فاطمه (س) همگان را به حیرت وا می داشت. دست دخترش فاطمه (س) را می بوسید و می فرمود: «پدرش فدای او باد.» و زمانی که حضرت عازم سفر بود فاطمه (س) آخرین کسی بود که پیامبر از او خداحافظی می کرد و در بازگشت نیز زودتر از هر کسی به دیدن وی می رفت و می­فرمود: «بوی بهشت را از دخترم فاطمه استشمام می کنم.» رسول مکرّم اسلام (س) با این سخنان و برخورد عملی با دختر خود، علاوه بر شناساندن مقام و عظمت اهل بیت (س) و تأکید بر ادامه سلسله ولایت و امامت از طریق دختر خود، می ­خواستند به تمامی انسان ها ثابت کنند که در آخرین دین الهی، «دختران و زنان» از کرامت و جایگاه خاصّی برخوردارند. و به حق می ­توان پیامبر اسلام (ص) را بنیانگذار تکریم دختران و زنان دانست.

مروری بر روایات مختلف درباره دختران

رسول حق (ص) فرمود: دختران چه خوبند، مهربان و نرمخو، مددکار و آماده به کار، انیس انسان، بابرکت، و علاقه مند به پاکیزگى.

امام صادق (ع) فرمودند: کسى که دو دختر، یا دو خواهر، یا دو عمه، یا دو خاله را سرپرستى کند، سرپرستى آن دو او را از آتش جهنم حفظ مى کند.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: دختران حسناتند، پسران نعمت حقند، بر حسنات بهره مى دهند، و از نعمت بازپرسى مى کنند.

-رسول خدا(ص) فرمودند: خداوند به دختر مهربانتر از پسر است، کسى که باعث خوشحالى دخترش شود، خداوند روز قیامت او را خوشحال مى کند.

-رسول حق (صلى الله علیه وآله وسلم) درباره ارزش دختر داشتن فرمودند: بهترین فرزندان شما دختران هستند. 

جایگاه زنان در جوامع دیگر

- در سرزمین بابل، مرکز تمدن کلدانیان و آشوریان، سالی یکبار دخترانی را که پا به سن زناشویی گذاشته بودند در یک جا جمع می کردند و هر یک را بر حسب زیبایی، به نرخی می فروختند.

- در سراسر آفریقا، خرید و فروش زن رایج و با دادن حداکثر چهار گاو و حداقل دو مرغ او را می‌خریدند و در زمان قحطی قربانی می کردند. ارزش زن از یک تخم مرغ کمتر بود، زیرا اگر تخم مرغها در دست زنی می‌شکست، به اعدام محکوم می شد.

- در استرالیا، زن حکم حیوانی اهلی را داشت که فقط برای شهوت رانی، حمل بار و تولید نسل به کار می رفت و در دوران قحطی او را می کشتند تا گوشتش را بخورند.

- در اسپارت، برای اصلاح نژاد، شوهران را تشویق می کردند زنان خود را در اختیار مردان نیرومند قرار دهند و وقتی از پسر زائیدن زن مأیوس می شدند؛ او را به مرگ محکوم می کردند.

 جایگاه زن در آیین بودا

در این مسلک اگر چه زن موجودی است با ظاهر فرشتگان اما در اعماق عمیق قلبش روح شیطانی و دام خطرناک شیطان نهفته و گسترده است. از این رو تا مدتی هیچ زنی را به کیش خود نمی‌پذیرفتند و اظهار می‌داشتند: خدایا ما را از شر شیطان و نفس لئیم و زن، حفظ کن. و شعار آنان این بود: نجات، در مصاحبت با زن تحصیل نمی‌شود!

دیدگاه های یهودیان به زن

1. زن از دنده مرد آفریده شده است !2. زن موجودی نفرین شده است و درد زایمان را به همین منظور خداوند برای وی قرار داده !3 . این حوا بوده است که آدم را فریفته است !4. زن، حیوانی است که شباهت زیادی به انسان دارد!

دیدگاه ­هایی که حضرت موسی(ع) به عنوان آورنده شریعت بنی­اسرائیل این احکام را قبول نداشته است و بعدها توسط برخی از علمای یهود تحریف شده است.

پژوهش خبری صدا و سیما // پژوهشگر : مریم عابدی