پیشرفت هایی که در سایه تحریم های ظالمانه دشمنان انقلاب اسلامی و با اتکاء به خودباوری، ایمان، خلاقیت جوانان و دارای همان ویژگی های برشمرده شده از سوی رهبری مبنی بر اتکاء بر مدیریت جهادی و انقلابی، هویت و استقلال کشور حاصل شده است.
چکیده پژوهش:
- از نکات مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره چگونگی پیشرفت واقعی کشور معتقدند که پیشرفت حقیقی بایستی دارای مولفه هایی همچون حفظ خصوصیّات انقلابی، حفظ حرکت جهادی، حفظ عزّت و هویّت ملّی و همچنین تضمین کننده استقلال کشور باشد.
- پیشرفت ها و دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی درحوزه سلول های بنیادی از جمله مصادیقی است که با اتکاء بر مدیریت جهادی و انقلابی، هویت و استقلال کشور حاصل شده است.
- در مرکز هماتولوژی و مدیکال آنکولوژی سلولهای بنیادی دانشگاه علوم پزشکی تهران سالانه ۴۰۰ پیوند سلولهای بنیادی انجام می‌گیرد و تنها مرکز سیاتل در آمریکا میتواند با این مرکز در این زمینه رقابت کند.
- طبق آمار جهانی اسکوپوس در سال ۲۰۱۵، ایران رتبه ۱۵ را در زمینه تولید علم سلول های بنیادی در دنیا به خود اختصاص داده است.
- با توجه به آهنگ رشد خیلی سریع ایران نسبت به سایر کشورها ، ایران میتواند در مدت زمان ۵ الی۱۰ ساله به رتبه زیر۱۰ در تولید علم حوزه سلول های بنیادی برسد.
1- پیشرفت حقیقی سه مولفه دارد:
الف) حفظ خصوصیّات انقلابی
ب) حفظ حرکت جهادی
ج) حفظ عزّت و هویّت ملّی
2- دنبال کردن الگوی پیشرفت ایرانی - اسلامی، پیشرفت واقعی
3- پیشرفت همه جانبه دو بخش دارد:
الف) بخش ابزاری (علم، اختراع، صنعت، سیاست، اقتصاد، اقتدار سیاسی و نظامی، اعتبار بین‌المللی، تبلیغ و ابزارهای آن و ...)
ب) بخش حقیقی که همان سبک زندگی است.
4- دوری از فردمحوری و اباحیگری
5- تقویت زبان ملی، هویت اسلامی و مدل سازی
6- عمومی بودن و تضمین استقلال کشور
7- بحث نظری لازمه تدوین نسخه درست پیشرفت
8- عشق به معنویت، تضمین کننده پیشرفت واقعی
9- عدالت، یکی از ارکان اصلی الگوی پیشرفت اسلامی
10- پیشرفت در عرصه اندیشه ورزی، در درجه اول اهمیت
11- لزوم رعایت جدا نبودن دنیا و آخرت از هم، در الگوی پیشرفت
در این نوشتار سعی می شود مصادیقی در چارچوب مولفه های ذکر شده فوق از بیانات رهبری معظم انقلاب بپردازیم.
سلول های بنیادی مصداقی از پیشرفت درون زا
از نکات مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره چگونگی پیشرفت واقعی کشور معتقدند که پیشرفت حقیقی بایستی دارای مولفه هایی همچون حفظ خصوصیّات انقلابی، حفظ حرکت جهادی، حفظ عزّت و هویّت ملّی باشد.علاوه بر این، ایشان معتقدند هر الگوی پیشرفتی بایستی تضمین کننده استقلال کشور باشد؛ این باید به عنوان یک شاخص به حساب بیاید.بنابراین، از جمله مصادیق در این خصوص می توان به پیشرفت ها و دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی درحوزه سلولهای بنیادی اشاره کرد.
چیستی سلول های بنیادی
همیشه ایده ترمیم بافت های مختلف بدن به وسیله سلول های خود بدن رویای انسان ها بوده و برای قرن ها دستمایه بسیاری از داستان ها، فیلم ها و تحقیقات مختلف علمی قرار گرفته است.
سرانجام در قرن گذشته وجود سلول هایی که توانایی ساخت هر بافتی از بدن را داشتند سمبل شد و این سلول ها، سلول های بنیادی Stem Cells نامیده شدند. سلولهای بنیادی هم در جنین و هم در افراد بالغ یافت می شوند.
سلولهای بنیادی جنین ساده تر به بافت ها و اعضای مختلف تبدیل می شوند. اما در افراد بالغ این سلول ها برای تبدیل به سلول های دیگر نیازمند محرک های قویتر هستند.
سلول های بنیادی فرد بالغ عمدتا در مغز استخوان و بافت چربی یافت می شوند که غلظت آنها در بافت چربی خیلی بیشتر است، به این معنی که تعداد سلول های بنیادی هر سانتیمتر مکعب مغز استخوان یک هزار عدد و تعداد سلول های بنیادی هر سانتیمتر مکعب بافت چربی یکصد هزار عدد می باشد.
سلولهای جنینی که از تخم لقاح‌یافته انسان مشتق می‌شوند، سلول‌هایی پرتوان هستند و تحت شرایط ویژه می‌توانند به 200 نوع سلول دیگری که در بدن یک انسان بالغ وجود دارد، تبدیل شوند. همچنین تحت شرایط ویژه، آنها می‌توانند تا ابد به همانندسازی ادامه دهند. ویژگی‌های منحصر به‌فرد یاد شده، این سلول‌ها را نه‌تنها در عرصه تحقیقات ارزشمند می‌سازد، بلکه امکان استفاده از آنها به عنوان هسته مرکزی بسیاری از روش‌های درمانی دلیل دیگری بر ارزش آنها است. پرورش بافت‌های جایگزین شونده و درمان بیماری‌های ژنتیکی تنها نمونه‌ای از کاربرد درمانی این سلول‌ها است. در هرصورت، اهمیت سلول های بنیادی در این است که توانایی تشکیل یک انسان کامل را دارد؛ کشف سلول های بنیادی همانند کشف ژن یا دی ان ای توانست تحول عظیمی در دنیا ایجاد کند.
قدمت کشف سلول های بنیادی
قدمت کشف سلول های بنیادی در دنیا برابر با ۴۵ سال است. سلولهای بنیادی برای اولین بار در ۱۹۷۰ میلادی از سلول های سرطان خون و در سال ۱۹۹۸ از سلول های جنینی از انسان جداسازی شد
جالب آنکه، با توجه به اینکه استخراج سلولهای بنیادی به معنی زائل کردن حیات یک جنین، ولو در مراحل آغازین زندگی‌اش است، سبب برانگیختن مجادلات طولانی در جهان غرب شده است. هنگامی که دولت بوش در سال 2001 میلادی محدودیت منابع مالی را بر تحقیقات سلولهای بنیادی اعمال کرد، پژوهشگران خود را در حصاری از محدودیت‌های مالی، قانونی و مذهبی یافتند. به‌مدت چندین سال سیاستمداران، وکلا و مدافعان حقوق بشر دست به کار نامه‌نگاری و عریضه‌نویسی‌های بی‌شمار در حمایت و یا ضدیت با تحقیقات شدند. لایحه‌های محدود کننده‌ای در کنگره آمریکا تصویب و به امضای رئیس‌جمهور بوش رسید. این روند تا سال 2009 که اوباما محدودیت‌های اعمال شده را منتفی اعلام کرد، ادامه داشت.
دانش و سیاست‌گذاری سلولهای بنیادی در ایران
در جمهوری اسلامی ایران چون بنا بر قوانین اسلامی، زندگی جنین با لقاح آغاز نمی‌شود بلکه شروع حیات از لحظه تپش قلب جنین در نظر گرفته می‌شود، لذا کار روی سلولهای بنیادی با مشکلی روبرو نشد. از اینرو، تقریبا از سال۱۳۷۷ به طور همزمان در ۴ مرکز به موضوع سلولهای بنیادی پرداخته شد. دانشگاه تربیت مدرس، پژوهشگاه رویان، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه تهران از جمله مراکزی بودند که از همان دهه۷۰ در زمینه سلول های بنیادی مطالعه و تحقیق خود را آغاز کردند. این باعث شد که همزمان با کشورهای دیگر گام به گام پیشرفت کنیم.
اما خط عملیاتی در خصوص سلولهای بنیادی با فتوای رهبر معظم انقلاب در ایران از سال 1383 شروع بکار نموده و هم اکنون بیش از 40 خط گوناگون بالینی در جریان است. در سال 1385، گوسفندی که «رویانا» نام گرفت در موسسه رویان شبیه‌سازی شد. سال 1393 هم یک گونه در معرض خطر انقراض، قوچ کوهی اصفهان، با روش شبیه‌سازی فرصت حیات یافت. این عمل اخیر به اعتقاد کارشناسان شاهکار موسسه رویان است. زیرا سلول قوچ کوهی در شکم یک گوسفند پرورش یافته است.
همچنین در مرکز هماتولوژی و مدیکال آنکولوژی سلولهای بنیادی دانشگاه علوم پزشکی تهران سالانه ۴۰۰ پیوند سلول های بنیادی انجام می‌گیرد و تنها مرکز سیاتل در آمریکا میتواند با این مرکز در این زمینه رقابت کند. و امروز نیز با توجه به برخی کمبودها از نظر امکانات فیزیکی این مرکز سالانه ۴۰۰ پیوند انجام می‌دهد و مرکز در سیاتل آمریکا در حال رسیدن به ۶۰۰ پیوند در سال است، ولی در مجموع ایران یکی از یک درصد مراکز دنیا است که میتواند سالی ۴۰۰ پیوند سلول های بنیادی انجام دهد و در دنیا فقط حدود یک درصد مراکز می‌توانند این پیوندها را انجام دهند.
در هرحال، ایران در زمینه فناوری و تحقیقات سلولهای بنیادی جزء چند کشور بر‌تر جهان محسوب می‌شود و محققان ایرانی توانسته‌اند از سلولهای بنیادی حتی در پیوندهای مغز و استخوان، پوست و ترمیم بافت آسیب دیده قلب استفاده کنند و همچنین شبیه سازی سلولهای بنیادی در پژوهشکده رویان و اصفهان انجام شده است که در نوع خود بی‌نظیر است. علاوه بر این استفاده از سلولهای بنیادی در پیوند قرینه چشم، تزریق PRP، تکثیر سلولهای بنیادی بندناف به منظور درمان سرطان یا صدمات بافت قلب و عصب و سلولهای استخوانی، ترمیم ضایعات نخاعی، شبیه سازی و تولید سلولهای بنیادی جنین از جمله دستاوردهای بزرگ کشور ما در عرصه فناوری‌های نوین است. هم اکنون سلولهای بنیادین جنینی و علم شبیه سازی نیز در کشور به دانشی بومی تبدیل شده است و شبیه سازی حیواناتی چون بز، گوسفند و گوساله در سال‌های اخیر باعث شده ایران در زمینه سلولهای بنیادی در جمع کشورهای مطرح در این زمینه قرار گیرد. این در حالی است که امروزه محققان کشورمان از سلولهای بنیادی در رفع آسیب‌های نای، ترمیم نارسایی قلبی و کبدی و نارسایی عروق در دیابت استفاده می‌کنند. دستیابی ایران به فناوری فرآوری سلولهای جنینی با هدف درمان بیماری‌های صعب العلاج نیز یکی دیگر از دستاوردهای محققان ایرانی در حوزه پزشکی است.
در حال حاضر، طبق آمار جهانی اسکوپوس در سال ۲۰۱۵، ایران رتبه ۱۵ را در زمینه تولید علم سلول های بنیادی در دنیا به خود اختصاص داده است. ایران در سال ۲۰۱۲ رتبه ۲۳، در سال ۲۰۱۳ رتبه ۲۲، در سال ۲۰۱۴ رتبه ۱۷ و سال گذشته رتبه پانزدهم را کسب کرده است؛ با توجه به آهنگ رشد خیلی سریع ایران نسبت به سایر کشورها این نشان می دهد که ایران می تواند در مدت زمان ۵ الی۱۰ ساله به رتبه زیر۱۰ در تولید علم حوزه سلول های بنیادی برسد.
نتیجه گیری
آنچه که بیان شد گوش های از پیشرفت ها و دستاوردهای علمی جمهوری اسلامی ایران آن هم تنها در حوزه پزشکی است. پیشرفت هایی که در سایه تحریم های ظالمانه دشمنان انقلاب اسلامی و با اتکاء به خودباوری، ایمان، خلاقیت جوانان و دارای همان ویژگی های برشمرده شده از سوی رهبری مبنی بر اتکاء بر مدیریت جهادی و انقلابی، هویت و استقلال کشور حاصل شده است.
پژوهش خبری صدا و سیما//پژوهشگر: حسین رمضانی پور
* منابع در آرشیو موجود است.