تغییر رویکرد محافل آمریکایی در قبال عربستان؛ چرا

محافل سیاسی و رسانه‌ای غربی، بویژه آمریکایی، چندی است به صورت بی سابقه به افشاءگری درباره تحولات سیاسی و اجتماعی عربستان می‌پردازند و به نقد ساختار غیر دموکراتیک، نقض حقوق بشر، ترویج آموزه‌های تروریسم و تجهیز تروریست‌ها، افراط‌گرایی، فرقه گرایی و ... می‌نشینند و حتی از لزوم اصلاحات سیاسی، اجتماعی و آموزشی در این کشور سخن می‌گویند.
به عنوان مثال پایگاه اینترنتی- خبری بلومبرگ تصریح می‌کند که عربستان سعودی مروج دیدگاه‌هایی است که خصومت میان مذاهب را ترویج کرده و آنها را کافر معرفی می‌کند.
الی لیک خبرنگار آمریکایی و ستون‌نویس «بلومبرگ» طی آخرین یادداشت خود ‌نوشت: این روزها، برای اینکه آدم دیپلمات سعودی در واشنگتن باشد، زمان مناسبی نیست چون انتظار می‌رود جامعه اطلاعاتی آمریکا به زودی 28 صفحه گزارشی از کنگره مربوط به سال 2003 را منتشر کند که به گفته یک سناتور سابق، نقش این کشور پادشاهی در حملات تروریستی 11 سپتامبر را نشان می‌دهد.
به نوشته خبرنگار بلومبرگ حکومت مستقر در ریاض، نماینده توافقی بین خاندان آل سعود و گروهی از ساختارهای مذهبی است که مروج دیدگاه‌های افراطی و واپس‌گرایانه هستند ... امروزه این کشور همچنان مروج دیدگاه‌هایی است که خصومت میان مذاهب را ترویج کرده و آنها را کافر معرفی می‌کند و شواهد مربوط به این امر زیاد هستند چون متونی که عربستانی‌ها در کلاس‌های درسی خودشان آموزش، می‌دهند، گواه این امر است. علاوه‌براین، تلویزیون عربستان سعودی ماه گذشته در برنامه چهار ساعته‌ای با حضور یک مبلغ مذهبی این کشور نمایش داد که در آن وی از خدا می‌خواست شیعیان، علوی‌ها، یهودی‌ها و مسیحی‌ها را مجازات کند.
و به همین دلیل به نوشته ستون‌نویس بلومبرگ،  دیوید وینبرگ از اعضای ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی در واشنگتن می‌گوید که سعودی‌ها از این لحاظ به بیانیه سال 2014 خود در برابر آمریکا مبنی بر تلاش برای مقابله با ایدئولوژی‌های افراط‌گرایانه پایبند نبوده‌اند.
این افشاءگری‌ها در حالی صورت می‌گیرد که نه حادثه 11 سپتامبر (در سال 2001) حادثه امروز و دیروز است و نه نظام آموزشی عربستان نظامی تازه تاسیس و نوبنیاد می‌باشد و سکوت محافل سیاسی و رسانه‌ای غربی در گذشته در قبال تحولات سیاسی اجتماعی و ... عربستان و دیگر کشور‌های متحد در منطقه و متقابل در بوق و کرنا کردن کوچکترین مسائل در کشور‌های رقیب از جمله در کشور‌های مقاومت اسلامی و طرح‌ ادعاهایی در زمینه نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم و ساخت سلا‌ح‌های کشتار جمعی و ... در این کشور‌ها سبب شده بود که بار‌ها سیاست کشور‌های غربی بویژه آمریکا دوگانه قلمداد گردد.
به همین دلیل این پرسش مطرح می‌شود که «واقعا انگیزه کشور‌های غربی از تغییر رویکرد در قبال عربستان چیست؟»
روزنامه نیویورک تایمز نیز در مقاله‌ای با عنوان «اوباما در عربستان سعودی، صادر کننده نفت و تعصب»، نوشت: بهترین دلیل برای نگران بودن از عربستان سعودی این است که آل سعود ترویج کننده افراط گرایی، تنفر، تفرقه میان سنی و شیعه هستند که منجر به جنگ های داخلی کنونی در خاورمیانه شده است و تاکید می کند که نام عربستان سعودی باید به «پادشاهی عقب افتادگی» تغییر کند.
بر اساس این مقاله، ممنوعیت زنان برای رانندگی، تعطیلی کلیساها و یا سرکوب کردن اقلیت شیعه در عربستان تنها چیزهایی نیستند که برای متهم کردن آل سعود در دست باشند؛ آل سعود با تامین بودجه مدارس ویژه در کشورهای فقیر دیدگاه افراطی خود را در خصوص اسلام ترویج می دهد. از پاکستان گرفته تا مالی، هر روز مدارسی سر بر می آورند که عربستان آنها را تامین بودجه می کند و وظیفه اصلی آنها اشاعه افراط گرایی مذهبی است.
بر اساس یکی از اسناد منتشر شده از طریق ویکی لیکس، مدرسه های مروج افراط گرایی در پاکستان به خانواده های فقیر شش هزار و 500 دلار پول می دهند تا فرزندان خود را برای گرفتن آموزش های افراطی به آنها تحویل دهند.
پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چرا شاهد تغییر رویکرد محافل سیاسی و رسانه‌ای بیگانه در زمینه عربستان هستیم؟
در وهله نخست به نظر می‌رسد اختلاف نظر‌ها و تفاوت رویه‌ها در زمینه تحولات سوریه، یمن و برنامه هسته‌ای ایران و ... سبب شده واشنگتن از ریاض فاصله بگیرد. بنابراین انتقادات محافل سیاسی و رسانه‌ای آمریکایی و اروپایی به نوعی تشدید فشار بر سعودی‌ها برای تغییر رویه است. 

اما از سوی دیگر ممکن است اختلاف نظر‌ها و رویه‌ها بین دو طرف آنقدر زیاد نباشد که آمریکا بخواهد با اعمال فشار بر ریاض مقامات سعودی را وادار به تغییر رویه کند. بر این اساس، به نظر می‌رسد سیاست‌ها و اقدامات عربستان در منطقه بخشی از سیاست‌ آمریکا در منطقه است. اما آمریکا وانمود می‌کند سیاست‌های داخلی و خارجی عربستان به کاخ سفید ارتباطی ندارد تا اولا، هزینه این سیاست‌ها - از جمله بدنامی ناشی از آن - متوجه آمریکا نشود؛ ثانیا، زمینه برای اخلال در مناسبات واشنگتن با رقبای عربستان- از جمله ایران-  فراهم نشود تا روند تعامل و گفتگو‌های آغاز شده با تهران با مشکل روبرو نشود. البته هر دو گزینه ‌هم ممکن است مد نظر باشد.

----------------------------------
بررسی و تحلیل/ عبدالرضا خلیلی