آمار دقیقی از تعداد کل سایت های خبری فعال وجود ندارد اما پیش از این در سال 1392، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ؛ تعداد کل سایت های خبری را ۷۲ هزار اعلام کرده بود. بر اساس اطلاعات سامانه جامع رسانههای کشور؛ هماکنون 1402 پایگاه (سایت) خبری در کشور، در حال فعالیتِ با مجوز هستند.
نکات برجسته
*راه اندازی و ادامه فعالیت در عرصه پایگاه های خبری نیازمند کسب مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
*اطلاعات به دست آمده از این سامانه در روز 28/ 2/ 95 نشان می دهد که در مجموع 1402 پایگاه خبری و خبرگزاری برخط دارای مجوز هستند که 1359 مورد آن پایگاه های خبری و 43 مورد نیز خبرگزاری های برخط می باشند.
*آمار دقیقی از تعداد کل سایت های خبری فعال وجود ندارد اما پیش از این در سال 1392، معاونت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تهران؛ تعداد کل سایت های خبری را ۷۲ هزار اعلام کرده بود.
* بر اساس اطلاعات سامانه جامع رسانههای کشور؛ هماکنون 1402 پایگاه (سایت) خبری در کشور، در حال فعالیتِ با مجوز هستند.
* در مجموع 302 مورد درخواست برای اخذ مجوز انجام شده که شامل 15خبرگزاری برخط و 287 پایگاه خبری است که در نوبت نظارت هستند.
* نهادهای نظارتی برای ایفای وظیفه قانونی خود سامانه پیامکی 500020202 را در نظر گرفته اند تا عموم مردم بتوانند نشانی اینترنتی سایت های فاقد مجوز را به سامانه جامع رسانههای کشور ارسال کنند.
* با توچه به همه این موارد به نظر می رسد بهترین راه آن است که سواد امنیتی مردم و سواد اجتماعی دیجیتال را بالا ببریم. به ویژه آن که ارزیابی ها نشان داده است که کار بخش مثبت بهمراتب از بخش مخرب امنیتی بیشتر بوده است و خانوادگی شدن شبکههای موبایلی تلطیف شده و فعالانه باید برخورد شود و سواد سایبری را بالا ببریم تا مشکل حل شود و رسانه به کمک بیاید و نحوه استفاده توسط مردم آموزش داده شود.
پژوهش خبری صدا و سیما: با گسترش ارتباطات برخط و فضای مجازی به سبب سهولت، سرعت، فراگیری و کاهش هزینه ها، استقبال عمومی برای استفاده از این فضا برای کسب اخبار و اطلاعات روز به روز افزایش می یابد و می توان گفت که اگر پایگاه های اینترنتی به سرعت توانستند فعالان عرصه خبر و اطلاع رسانی به شیوه سنتی و نشریات کاغذی را عقب برانند و آنها را به فکر استفاده از این فضا بیندازند، اکنون با گسترش روز افزون تعداد کاربران شبکه های اجتماعی موبایلی این فرصت از سایت های خبری اینترنتی نیز به تدریج گرفته می شود.
کانال های خبری تلگرامی به ویژه به رقیب جدی برای سایت های خبری اینترنتی تبدیل شده اند. بسیاری از سایت های خبری و خبرگزاری ها چاره کار را در ورود به این عرصه در کنار فعالیت در اینترنت و حتی کوچ کردن به فضای تلگرامی دیده اند. در این میان و در نبود قوانین مدون برای کسب مجوز و راه اندازی کانال های تلگرامی، روز به روز نیز بر تعداد کانال های خبری تلگرامی افزوده می شود که البته به همین دلیل علاوه بر مزایای فراوان آن( از قبیل سرعت، سهولت و فراگیری و ...)، فضا برای جنبه های منفی آن نیز بیشتر فراهم آمده است. به سبب سرعت بالا در کپی برداری و انتقال به مخاطبین مختلف، در صورت ارایه محتوای نامناسب از لحاظ موارد اخلاقی، مذهبی یا سیاسی و یا ارایه اطلاعاتی که با قوانین کشور تضاد دارد، احتمال گسترش و نشر شایعات و اخبار کذب در فضای تلگرام که موارد متعددی از آن در ماه های اخیر مشاهده شده (از جمله انتشار خبر کذب اعدام دو دختر یزدی و یا شایعه اسیدپاشی در مازندران در اسقندماه گذشته که موجبات تشویش اذهان عمومی را فراهم کرد، و اخیرا نیزانتشار تصاویری خارج از عرف با ادعای دلیل ردصلاحیت نماینده اصفهان دریکی از کانالهای تلگرامی) این سوالات را پیش می آورد که:
1- آیا مرجعی در ایران به نحوه تولید محتوای پایگاه های خبری اینترنتی و تلگرامی رسیدگی می کند؟
2-آیا کانال های خبری تلگرامی برای فعالیت نیاز به مجوز دارند؟
پایگاه های خبری اینترنتی و مرجع رسیدگی به آن ها
راه اندازی و ادامه فعالیت در عرصه پایگاه های خبری نیازمند کسب مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. یکی از سیاستهایی که امور مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد به شکل جدی دنبال میکند این است که سایتهای خبری بتوانند به شکل قانونی فعالیت کنند و مجوز بگیرند. لذا در هیئت نظارت بر مطبوعات تمهیداتی برای مجوز دادن به سایتهای خبری شکل گرفته است تا از طریق سیستم الکترونیکی بتوانند درخواست ها برای اخذ مجوز را ثبت و مراحل قانونی را طی کنند.
همچنین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جهت اجرای ماده ٧ قانون مطبوعات موظف به جلوگیری از انتشار رسانه های فاقد مجوز است و با هدف جلوگیری از رفتار غیرقانونی، غیراخلاقی، غیر حرفه ای و غیر شفاف، صیانت از حقوق شهروندی، حمایت از رسانه های قانونی و محدود کردن شب نامه های الکترونیک از انتشار رسانه ها و سایت های خبری فاقد مجوز جلوگیری می کند.
تعداد کل پایگاه های خبری الکترونیکی چقدر است؟ چه تعداد از پایگاه های اینترنتی خبری در کشور دارای مجوز هستند ؟ چه تعداد پایگاه خبری اینترنتی غیر مجاز(بدون مجوز) داریم؟
آمار دقیقی از تعداد کل سایت های خبری فعال وجود ندارد اما پیش از این در سال 1392، معاونت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تهران؛ تعداد کل سایت های خبری را ۷۲ هزار اعلام کرده بود. بر اساس اطلاعات سامانه جامع رسانههای کشور؛ هماکنون 1402 پایگاه (سایت) خبری در کشور، در حال فعالیتِ با مجوز هستند.
در این گزارش تلاش داریم از دید آماری، نگاهی به سایتهای خبری ایران داشته باشیم. اطلاعات به دست آمده از این سامانه در روز 28/ 2/ 95 نشان می دهد که در مجموع 1402 پایگاه خبری و خبرگزاری برخط دارای مجوز هستند که 1359 مورد آن پایگاه های خبری و 43 مورد نیز خبرگزاری های برخط می باشند. همچنین در مجموع 302 مورد درخواست برای اخذ مجوز انجام شده که شامل 15خبرگزاری برخط و 287 پایگاه خبری است که در نوبت نظارت هستند.
به این ترتیب به رغم دنبال کردن روند نظارت و ثبت مجوز برای پایگاه های خبری اینترنتی هنوز هم صدها سایت خبری فاقد مجوز از هیأت نظارت بر مطبوعات وجود دارد که شناسایی همه آنها مقدور نیست. لذا نهادهای نظارتی برای ایفای وظیفه قانونی خود سامانه پیامکی 500020202 را برای این امر در نظر گرفته اند تا عموم مردم بتوانند نشانی اینترنتی سایت های فاقد مجوز را به سامانه جامع رسانههای کشور ارسال کنند.
البته تاکنون تعداد زیادی از این سایتهای خبری با چالشی به نام کانالهای خبری تلگرامی روبهرو شدهاند و روزبهروز از میزان کلیکهایشان کاسته میشود.
ب)کانالهای خبری تلگرامی و کم و کیف نظارت بر آنها
رشد روز افزون کانالهای خبری در تلگرام نشان از توجه عمومی و ظرفیت بالای این فضا برای ایجاد و انتقال محتواهای خبری و اطلاع رسانی با سرعت متناسب با اقتضائات دوران کنونی است. بسیاری از جریان سازی های خبری مثبت و منفی در حوزه های مختلف اجتماعی فرهنگی هنری سیاسی و ... در این فضا صورت می گیرد و بر اساس این اطلاعات افکار عمومی تحت تاثیر قرار می گیرد و گاه مخاطبان در کسری از ثانیه به واکنش های جمعی در خصوص رویدادها فراخوانده می شوند و این در حالی است که در نبود منبع موثقی برای بسیاری از این محتواها، صدق و کذب اخبار در بسیاری از موارد در هاله ای از ابهام قرار دارد به رغم آن که به دلیل سرعت بالای انتشار، از قدرت تهییج کنندگی بالایی نیز برخوردارند. یکی از نکات قابلتوجه در خصوص کانال های تلگرامی، تعداد کاربرانی است که در آن حضور دارند تا جایی که برخی فکر می کنند بالا بودن تعداد اعضای یک کانال خبری بیانگر اعتبار و اهمیت بالا و صحت اخبار کانال مورد نظر است.
برخی از گرداندگان کانالهای تلگرامی با درج اخبار ناصحیح و کذب سبب تشویش اذهان عمومی میشوند. روزانه اخبار زیادی بدون ذکر منبع در شبکههای اجتماعی دست به دست میشود، اخباری که احتمال کذب آن بسیار بیشتر از صحیح بودن آن است، اخباری که بهراحتی تکذیب میشود، اما وقتی گرداندگان این شبکههای اجتماعی درباره صحت و سقم خبر هم اطلاع کسب کردند، درج خبر صحیح را در برنامه کاری خویش قرار نمیدهند.
آیا مرجعی در ایران به تخلفات تلگرامی رسیدگی می کند؟
مردم از پلیس فتا توقع دارند که با انتشاردهندگان پیامهای کذب برخورد مناسبی داشته باشند تا زمینه تشویش اذهان عمومی را فراهم نکنند. این در حالی است که کنترل و نظارت کافی بر این فضا اعمال نمی شود.
به گفته برخی کارشناسان از نظر فنی تنها بر 5 درصد محتوای تلگرام قابلیت کنترل وجود دارد. سرورهای تلگرام در خارج است و امکان نظارت وجود ندارد و نمیشود پالایش کرد.
این در حالی است که مسئولان وزارت ارتباطات بر نظارت گروهها و کانالهای تلگرام تأکید کرده و حتی اضافه کردند ادمینهای کانالها قابل شناسایی هستند. محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات: سازمان تنظیم مقررات ارتباطات، نظارت کاملی بر همه شبکههای اجتماعی دارد و علاوه بر این سازمان، دستگاههای مرتبط دیگر نیز محتویات این شبکهها را از نظر امنیتی رصد میکنند و با منتشرکنندگان محتواهای ضداخلاقی در شبکههای اجتماعی یا مباحثی که مسائل امنیتی کشور را نشانه گرفته باشند، برخورد میشود.
البته ظرفیت شناسایی ادمین پیج ها و کانال های شبکه های اجتماعی از لحاظ فنی برای نهادهای نظارتی و مراجع قانونی وجود دارد، اما نیازمند شاکی خصوصی یا عمومی و اثبات جرم و انجام سایر فرایندهای قانونی است.
کلام آخر
شبکه تلگرام با تمام کاربردهای مثبت و منفی اش، در حال حاضر حدود 20 میلیون کاربر دارد و خود به تنهایی ابزاری مدرن است که همچون سایر وسایل ارتباطی مدرن از جنبه های مثبت و منفی بسیاری برخوردار است. از جنبه های مثبت آن می توان استفاده کرد و در خصوص جنبه های منفی آن نیز تجربه نشان داده که اقدامات سلبی نتیجه نخواهد داد. مثلا اگر دامنه شبکه مسدود شود بلافاصله شبکه دیگری ظهور پیدا میکند و مردم بیشتری به آنسو میروند. اشکال جدی این است که متأسفانه امکان استفاده درست از شبکهها فراهم نشده است. از سوی دیگر برخی شبکههای داخلی نیز طی این مدت فعال شده اند که توانمندی های بالایی هم دارند اما به درستی برای مردم اطلاعرسانی و اعتمادسازی نشده است. اعتماد کافی به شبکههای داخلی، به ویژه در بحث امنیت اطلاعات کاربران در سرورهای داخلی وجود ندارد.
با توچه به همه این موارد به نظر می رسد بهترین راه آن است که سواد امنیتی مردم و سواد اجتماعی دیجیتال را بالا ببریم. به ویژه آن که ارزیابی ها نشان داده است که کار بخش مثبت بهمراتب از بخش مخرب امنیتی بیشتر بوده است و خانوادگی شدن شبکههای موبایلی تلطیف شده است و فعالانه باید برخورد شود و سواد سایبری را بالا ببریم تا مشکل حل شود و رسانه به کمک بیاید و نحوه استفاده توسط مردم آموزش داده شود.