ایران و اتحادیه اوراسیا در مسیر توسعه همکاری های راهبردی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما ؛ رئیس مجلس شورای اسلامی به دعوت همتای روسی خود برای شرکت در نشست "روسای مجالس اورآسیا" عصر دوشنبه راهی مسکو می شود.

ناظران معتقدند ؛ با اجرای بخش هایی از قرارداد خرید سامانه دفاع موشکی اس-300 از روسیه علاوه بر ارتباطات سیاسی و فرهنگی در حوزه دفاعی و نظامی هم فصل تازه ای از همکاری ها میان دو کشور گشوده شده است و توسعه همکاری های پارلمانی نیز در این چارچوب ارزیابی می شود.

مهدی سنایی سفیر ایران در روسیه درباره این سفر گفت : این سفر به دعوت سرگئی ناریشکین رئیس مجلس دومای روسیه انجام می شود و در کنار آن ملاقات آقای لاریجانی با همتای روس خود و روسای مجالس سایر کشورها و مقامات عالی رتبه روسیه در نظر گرفته شده است.

بگفته منابع دیپلماتیک ؛ آقای لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نیز ملاقات خواهد کرد که در این ملاقات ضمن مرور توافق های قبلی بر اهمیت توسعه همکاری های راهبردی میان دو کشور تاکید خواهد شد بویژه  اینکه پس از سفر پوتین رئیس جمهور روسیه به تهران در آذر ماه سال گذشته فصلی تازه در روابط مسکو - تهران آغاز شده است.

* شکل گیری اتحادیه اورآسیا 

اما اتحادیه اقتصادی اروآسیایی که این روزها مسکو میزبان روسای مجالس آن خواهد بود چیست و چه دورنمایی از حضور ایران در این اتحادیه می توان تصور کرد ؟

طرح تاسیس اتحادیه اوراسیایی پس از فروپاشی شوروی مهمترین ایده سران روسیه برای تشکیل یک فضای واحد اقتصادی با رعایت استقلال سیاسی جمهوری های عضو کشورهای مشترک المنافع محسوب می شود.

یکی از دغدغه های مقامات روسیه برای ایجاد فضای واحد اقتصادی با کشورهای مشترک المنافع ، تجربه تلخ بحران عمیق اقتصادی در کشورهای حوزه اتحادیه اروپاست تا آنجا که یوگنی پریماکوف نخست وزیر و رئیس پیشین سازمان اطلاعات روسیه در نشستی که پوتین در ابتدای دوره سوم ریاست جمهوری با نخبگان این کشور داشت به او گوشزد کرد که در پیشبرد ایده اتحادیه اوراسیا به تجربه بحران حوزه یورو به طور ویژه توجه داشته باشد. 

این ایده پس از بازگشت مجدد ولادیمیر پوتین به کرملین در سال 2012 میلادی قوت گرفت تا آنجا که روسای جمهور روسیه ، قزاقستان و بلاروس توافق مربوط به ایجاد «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» را سال 2014 در آستانه پایتخت قزاقستان امضا کردند.

این سند پس از امضا شدن در مجالس سه کشور امضاء شد و از ابتدای ژانویه سال گذشته میلادی قابلیت اجرایی پیدا کرد.

اتحادیه اوراسیا جمعیتی معادل 170  میلیون نفر را در برمی‌گیرد که 84  درصد آن از روسیه است. از مجموع 2 هزار میلیارد دلار تولید ناخالص ملی این اتحادیه هم 88 درصد متعلق به روسیه است. تنها اندکی پیش از آغاز به کار اتحادیه اوراسیا با پیگیری روسیه ، جمهوری ارمنستان نیز به آن پیوست . جمهوری قرقیزستان نیز سال گذشته وارد این اتحادیه شد .

*حضور ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا

با شکست طرح آمریکا برای نوسازی روابط با روسیه به دلیل مداخله مستقیم در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری این کشور و همچنین بی توجهی به هشدارهای مسکو درباره توسعه سپرموشکی ناتو در نزدیکی مرزهای غربی روسیه سبب شد تا پوتین در ابتدای بازگشت به کاخ کرملین به جای سیاست نزدیکی به غرب دیمیتری مدودف ، راهبرد نزدیکی به شرق مانند ایران ، چین و هند و تقویت اتحادیه اورآسیایی را در دستور کار قرار دهد.

در این چارچوب جمهوری اسلامی ایران هم به لحاظ خط مشی سیاسی و هم به لحاظ موقعیت جغرافیایی جایگاه ویژه ای نزد روسیه و اتحادیه اوراسیا دارد.

این تفکر رهبران کرملین در آیین تسلیم استوارنامه مهدی سنایی سفیر ایران در روسیه بیشتر نمایان شد. پوتین که به تازگی سکان ریاست جمهوری را به دست گرفته بود در این مراسم زمانیکه استوارنامه سفیر جدید ایران را تحویل گرفت ، در نخستین اظهار نظر  بر توسعه روابط راهبردی با ایران تاکید کرد و گفت : فصل جدیدی از روابط با ایران آغاز شده است.

این در شرایطی است که روابط ایران و روسیه طی دو سال آخر دوره ریاست جمهوری مدودف به شدت سرد شده بود.

مخالفت ایران با یکجانبه گرایی غرب به سرکردگی آمریکا یا همان جهان تک قطبی همان راهبردی است که امروز روسیه هم در چارچوب ایده اورآسیاگرایی دنبال می کند.  

الکساندر دوگین اندیشمند و فیلسوف مشهور روس درباره جایگاه ایران در تئوری اورآسیا گفت: ایران در تئوری اورآسیا نقش کلیدی  ایفا می­کند.

وی با اشاره به راهبرد ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی افزود : اگر درگذشته بین روسیه و ایران درگیری وجود داشت آنها تلاش می کردند تا مشکل خود را از طریق جنگ حل کنند اما امروز فقط به راه حل مسالمت آمیز و راهبردی برای حل مشکلاتشان با یکدیگر می­اندیشند.

این اندیشمند روس گفت : ایران در درون الگوی اتحاد اورآسیایی جای نمی گیرد زیرا فقط جمهوری های شوروی سابق در درون آن قراردارند.

دوگین افزود : ایران در درون الگوی ما نمی­گنجد اما در جهان چند قطبی در کنار و یار روسیه است و منافع راهبردی ما و ایران در آسیای مرکزی و به طور کلی در منطقه، مشترکات زیادی دارد.

این فیلسوف روس گفت : از این رو ایران نقش محوری در الگوی چند قطبی اورآسیایی دارد و در این الگو تهران نزدیک ترین هم پیمان مسکو است.

از زاویه دیگر اگر از فراز و نشیب اقتصاد روسیه به عنوان مرکز ثقل اقتصاد اتحادیه اوراسیا صرفنظر کنیم ، اعضای این اتحادیه بازار بزرگی برای کالاهای تولیدکنندگان ایرانی محسوب می شود.

* کشورهای اورآسیا بازار بزرگ کالاهای ایران 

با افزایش تنش میان روسیه و اتحادیه اروپا و همچنین ترکیه ؛ مقامات روسیه بارها بر تامین مایحتاج خود از ایران تاکید کرده اند ، فرصتی که هنوز بخش خصوصی ایران نتوانسته به شایستگی از آن استفاده و انواع محصولات تولیدی خود را به طور گسترده وارد بازار بکر روسیه کند.

از طرفی سایر کشورهای عضو اتحادیه اورآسیا  نیز بازار خوبی برای کالاها و خدمات فنی و مهندسی ایران است . اگر چه در سال های اخیر همکاری های ایران با کشورهایی مثل تاجیکستان ، قزاقستان ، ترکمنستان و سایر کشورهای آسیای میانه و آسیای مرکزی رشد مناسبی داشته است اما انتظارات از این بازار بیش از آن است که شاهدیم .

هم اکنون چین شریک اصلی تجاری کشورهای اوراسیا و روسیه به دنبال عضویت چین در این اتحادیه است .

اگر خوشبینانه به حضور در اتحادیه اورآسیا نگاه کنیم ، شاید برای بخش خصوصی ایران که همواره از بازار کشورهای مشترک المنافع دور افتاده است ، نزدیک شدن به اتحادیه اوراسیا یک اتفاق مبارک باشد تا بتواند در این سازمان اقتصادی حضور داشته باشد.

ایران دارای منابع غنی انرژی است و در کنار روسیه و چین ؛ اتحادیه اورآسیا این ظرفیت را دارد تا به قطب مهم اقتصادی در سطح بین المللی تبدیل شود.

سفر دکتر لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی به مسکو از سویی گام دیگری در نزدیکی ایران و اتحادیه اورآسیایی است و از طرف دیگر تاکید بر اراده تهران - مسکو برای توسعه همکاریهای راهبردی است.

همکاری هایی که در پیروزی محور مقاومت در سوریه و عراق مقابل گروههای تروریستی تکفیری و صهیونیستی به سرکردگی محور غربی و عربی ، نقش کلیدی داشته است و این ظرفیت را دارد تا در سایر زمینه ها از جمله توسعه همکاری های پارلمانی و بهره گیری از ظرفیت های اقتصادی نیز متبلور شود.