کمتر از یک هفته پس از توافق ترکیه با اتحادیه اروپا در موضوع آوارگان، انتقادات مجامع بین المللی از این توافق ابعاد جدیدی گرفت .سازمان عفو بین الملل روز چهارشنبه ترکیه را متهم کرد 30آواره افغان را با وجود اینکه بیم تهدید طالبان علیه آنها وجود داشت مجبور کرده است به کشورشان بازگردند. سازمان عفو بین الملل در ادامه افزود:« اقدام ترکیه به مجبور کردن 30متقاضی پناهندگی افغان به بازگشت به کشورشان تنها پس از گذشت چند ساعت از اجرای توافق آوارگان بین اتحادیه اروپا و ترکیه نشان می دهد اجرای این توافق در معرض خطر قرار دادن جان آوارگان است.»
نکته قابل توجه توافق این بود که داود اوغلو هنگام شرکت در نشست سران کشورهای اروپایی در بروکسل ادعا کرد: «از نظر ترکیه، موضوع آوارگان، موضوعی برای چانه زنی نیست بلکه موضوع ارزش ها، ارزش های انسان دوستانه و نیز ارزش های اروپایی است».
البته این اقدام ترکیه از همان ابتدای توافق با اتحادیه اروپا قابل پیش بینی بود، زیرا هدف از آن توقف هجوم مهاجران غیرقانونی به اروپا در مقابل امتیازهای مالی و سیاسی به آنکار است.
در روزهای پنج شنبه و جمعه هفته گذشته اتحادیه اروپا در بروکسل در تلاش بود با ترکیه راه‌حلی پایدار برای متوقف کردن هر چه سریعتر موج آوارگانی که پشت درهای اروپا به صف ایستاده اند، بیابد. این توافق پس از آن به دست آمد که مقامات اتحادیه اروپا روز دوشنبه همان هفته نشستی اضطراری را با حضور مقامات دولت ترکیه از جمله احمد داود اوغلو وزیر خارجه این کشور در بروکسل برگزار کردند. هدف از این نشست، یافتن راه چاره‌ای برای متوقف کردن موج ورود پناهجویان به اروپا از ترکیه بود.
در این توافق کمک اتحادیه اروپا به ترکیه تا شش میلیارد یورو، لغو روادید برای شهروندان ترکیه که قصد سفر به کشورهای عضو اتحادیه اروپا را دارند و تسریع روند پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا در ازای مشارکت ترکیه در حل بحران آوارگان پیش‌بینی شده بود.این توافق بازگشت همه افرادی را که غیرقانونی از طریق ترکیه وارد جزایر یونان در دریای اژه شده‌اند، بر اساس اصل «یک در برابر یک» پیش‌بینی می کند یعنی در ازای هر سوری که به این ترتیب به ترکیه بازگردانده می شود،یک آواره سوری در ترکیه در یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا پذیرفته می شود.
البته همزمان با توافق ترکیه با اتحادیه اروپا برخی از نهادهای حقوق بشری ابراز مخالف نمودند و این توافق را برای سرنوشت آوارگان جنگی نگران کننده توصیف کردند. به عنوان مثال کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل روز پنجشنبه بیانیه ای منتشر و در آن، نگرانی عمیق خود را از توافق آنکارا-اتحادیه اروپا ابراز کرد. وی با اشاره به تناقضی که در این توافق وجود دارد، از بازداشت موقت آوارگان و مهاجران انتقاد کرد. الحسین تاکید کرد: تصمیم به بازگرداندن تمام آوارگان و مهاجران با ارزیابی فردی آنان به عنوان پناهنده در تناقض است. کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل خاطر نشان کرد برای آن که حق ارزیابی فرد به فرد آوارگان رعایت شود، نباید آنان را اخراج کرد. در غیر این صورت، تدابیر اتحادیه اروپا و ترکیه اخراج جمعی آوارگان به شمار می آید.
در همین راستا جان دال هوسین مدیر منطقه اروپا و آسیای میانه در سازمان عفو بین الملل گفت :« این مسئله خطراتی را که متقاضیان پناهندگی در ترکیه با آن مواجه هستند نشان می دهد و همچنین تاثیر احتمالی این توافق را بر آوارگانی که از خاک ترکیه عبور می کنند برجسته می کند. این مسئله به مشاهده حرکت آهسته واژگون شدن یک قطار خراب شبیه است.»
..........................................