توسعه صنایع معدنی، گامی به سوی تحقق اقتصاد مقاومتی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، ذخایر معدنی کشورمان بالاست که با اکتشافات جدید می توان به 80 نوع ماده معدنی دیگر هم دست یافت.

آنچه در این بخش تحت عنوان ذخایر معدنی شناخته شده ، حاصل اکتشاف 100 هزار کیلومتر مربع از مساحت کل کشور است که تنها 7 درصد از پهنه  سرزمین یک  میلیون و 680 هزار کیلومتر مربعی کشورمان را به خود اختصاص می دهد و نشان دهنده ظرفیت بالای حوزه معدن است.

ارزش ذخایر معدنی ایران بر اساس برآوردهای اولیه 700 میلیارد دلار است که با اکتشافات جدید این رقم تا هزار و 400 دلار براورد می شود.

هم اکنون ایران با 30 میلیون تن ذخایر کشف شده و 57 میلیون تن ذخایر بالقوه در میان 15 قدرت معدنی جهان قرار دارد.

سال گذشته در سطح 200 هزار کیلومتر مربع از نقاط مستعد کشور اکتشافات جدید صورت گرفته و 250میلیون تن به ذخایر سنگ آهن ، 200 میلیون تن به ذخایر زغال سنگ و 30 تن به ذخایر طلای کشور اضافه شده است.

با وجود این ظرفیت های بالقوه در بخش معدن این بخش  یک درصد تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می دهد که این سهم در فراورده های معدنی به 5درصد می رسد.همچنین ایران رتبه پانزدهم  فولاد ، نهم  سیمان و مس ، دهم سنگ آهن ، بیست و چهارم آلومینیوم و دوم در سنگ های تزئینی جهان را به خود اختصاص داده است.

هر واحد ارزش افزوده مواد معدنی 3 واحد ارزش افزوده نصیب اقتصاد ملی کشورها  می کند و45 درصد تولید ناخالص ملی دنیا حاصل منابع معدنی و زیرزمینی است.

برنامه ریزی برای دستیابی به تولید 50 میلیون تن فولاد  و 400 هزار تن مس کاتد  و افزایش تولید آلومنیم به  700 هزار تن برنامه های این بخش در برنامه ششم است .

* نقش معدن در اقتصاد مقاومتی 

محسن جلال پور رئیس اتاق بازرگانی ، صنایع، معادن و کشاورزی ایران می گوید :"‌مهم ترین کاری که باید برای نقش آفرینی معدن در تولید ناخالصی ملی کشور انجام شود رفع موانع 4 گانه در معادن و صنایع معدنی است.

وی در مصاحبه با خبرگزاری صداوسیما می افزاید:"  چالش نخست در معدن، اکتشاف است زیرا در دهه اخیر در این حوزه در داخل کشور کار خاصی نکردیم.

وی می افزاید:" چالش دوم در معدن این است که سازمان های متعددی مانند منابع طبیعی- محیط زیست ، سازمان صنعت‌ ، معدن ، تجارت و بخش های مختلفی حضور دارند و در این حوزه تصمیم گیرنده هستند که از مشکلات اصلی است."

جلال پور ؛ چالش سوم  بخش معدن را ضرورت جذب  حضور سرمایه گذاران خارجی می داند و می گوید :" باید با بهبود فضای کسب و کار، سرمایه گذاری درازمدت خارجی و داخلی را در معدن فراهم کنیم."

وی ضعف در فناوری معدن را دیگر چالش این بخش بیان می کند  و می می گوید :"  با حضور سرمایه گذاران خارجی باید به ویژه در نوسازی تجهیزات معدنی و جایگزینی تجهیزات جدید اقدام کنیم."

رئیس اتاق ایران با اشاره به ظرفیت های بخش معدن می افزاید : کانی های فلزی و فولاد از حوزه های مهم معدنی است که آمادگی توسعه و تکمیل زنجیره  تولید داریم البته زنجیره هنوز کامل نیست همچنین در بخش های آهن اسفنجی و صنایع پایین دستی باید تکمیل شود، در بخش مس هم کنسانتره مس از نیازهای ماست، در سنگ های تزیینی شرایط خوبی داریم اما بازارهای جدید و فناوری جدید به منظور کاهش قیمت تمام شده از نیازهای ما در این حوزه است.

وی تاکید می کند : باید مزیت معدن بیش از پیش جدی گرفته شود زیرا میزان اشتغال و ارزآوری به دلایل مختلف از جمله آب و اقلیم و در بخش کشاورزی کاهش خواهد یافت. ضمن اینکه ارزآوری ما در صنعت و انرژی با توجه به کاهش قیمت ها، کاهش خواهد یافت.

* سرمایه گذاران خارجی می آیند اگر مزیت ها به درستی معرفی شود 

محمدرضا بهرامن رئیس خانه معدن ایران هم معتقد است : معدن از اکتشاف تا فرآوری می تواند نقش اساسی در توسعه کشور داشته باشد و باید برای تکمیل زنجیره معدن برنامه داشته باشیم که لازمه آن در مرحله نخست توجه به امر اکتشاف است.

بهرامن با بیان اینکه برای مزیت هایمان در فولاد ، مس و سرب و روی باید راهبرد مشخص داشته باشیم ، می افزاید: اگر راهبرد توسعه ای در معدن داشته باشیم صدور مواد معدنی به صورت خام به علت حجیم بودن ، توجیه پذیر نیست ضمن اینکه توجه به معدن می تواند در ایجاد اشتغال در مناطق محروم نقش اساسی داشته باشد.

وی می گوید: اگرچه سهم معدن یک درصد و سهم صنایع معدنی 5 درصد در تولید ناخالص داخلی است اما اگر تأثیر معدن را بر دیگر صنایع لحاظ کنیم سهم آن در تولید ناخالص داخلی چند برابر خواهد بود.

بهرامن معقتد است : در شرایط پس از تحریم باید رویکرد گرفتن فناوری های نو برای ارزش آفرینی بیشتر در معدن و ثروت اندوزی از این منابع باشد و اگر این اقدام را انجام ندهیم نتوانسته ایم از نعمت خدادادی بطور مطلوب استفاده کنیم."

رئیس خانه معدن ایران  می افزاید : "معدن از بخش هایی است که براحتی می تواند سرمایه گذاری خارجی را جذب کند و باید فضا را فراهم کنیم تا ورود سرمایه گذار خارجی تسهیل شود زیرا سرمایه گذار خارجی با خود بازار و فناوری را به همراه می آورد که موجب می شود موفقیت نصیب ما شود."

وی می گوید : از آنجا که نگاه در اقتصاد مقاومتی توجه به ظرفیت های داخلی است باید از ظرفیت های داخلی در بخش معدن به نحو مطلوب استفاده کنیم و از آن در رشد اقتصادی جامعه بهره گیریم.

بهرامن با اشاره به مهم ترین اولویت های بخش معدن می گوید: در حوزه معدن باید قوانین و مقررات را مطابق کشورهای معدن خیز داشته باشیم تا بتوانیم به جذب سرمایه گذاری خارجی اقدام کنیم و نگاه قوانین و مقررات ما باید جذب سرمایه باشد.

وی می افزاید : سرب و روی ، مس ، آلومینیوم و طلا از حوزه های معدنی است که به راحتی می توانیم سرمایه های خارجی را جذب کنیم ضمن اینکه اکتشاف از حوزه هایی است که سرمایه گذاران خارجی می توانند راحت ورود کنند.

وی می گوید : امروز نیازمند جایگزینی فناوری های جدید با فناوری های قدیمی در معادن و صنایع معدنی خود هستیم و اگر با وضع موجود بخواهیم در بازارهای رقابتی حضور یابیم نباید انتظار داشت که حتی در پایان 1404 بتوانیم سهمی در بازارهای جهانی داشته باشیم زیرا طبق سند چشم انداز به ظرفیت تولید 55 میلیون تن می رسیم که حدود 40 میلیون تن مازاد مصرف داخلی است و به ناچار باید به بازارهای جهانی راه یابد که نیازمند استفاده از فناوری های جدید است.

بهرامن با بیان اینکه بازار امروزی به دنبال جنس مطلوب با قیمت مناسب است می افزاید: در این بازار رقابتی که انرژی راحت و نیروی انسانی جوان و تحصیل کرده داریم در ضمن منابع معدنی ما نیز به قدر کفایت است چرا باید قیمت تمام شده ما بالا باشد؟ پس نقص ما مدیریت است که باید این مدیریت را اصلاح کنیم.

* سرمایه گذاری دغدغه فعلان بخش معدن 

میرحسین میرسیدی رییس موسسه دانشگاه جامع اتاق ایران می گوید:" یکی از دغدغه های مسئولان و کارشناسان صنعت و معدن کشور توسعه سرمایه گذاری در این  بخش است وجود 68 نوع ماده معدنی و 37 میلیارد تن ذخایر کشف شده و بخش قابل ملاحظه ای ذخایر بالقوه کشف نشده در کشور داریم.

وی می افزاید: معدن همواره سهم کوچکی از صنعت و تنها یک درصد سهم ناخالص ملی را به خود اختصاص داده است.

به گفته میرسیدی امروز نقش معدن و صنایع معدنی در توسعه اقتصادی کشورها اجتناب ناپذیر است و در کشور ما این نقش به خوبی تبیین نشده است.

استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی ، معدن را ماده اولیه خوراک صنعت معرفی کرده که در شرایط فعلی در اقتصاد ما اهمیت دوچندانی یافته است.

وی با اشاره به اینکه نفت در سال های اخیر متاثر از مسایل سیاسی تاثیرپذیری زیادی در صحنه جهان داشته است ، می گوید: وابستگی ما به نفت کاملا مشهود است و برای خودکفایی و رهایی از وابستگی به نفت چاره ای بجز توجه به معدن و صنایع معدنی نداریم.

* توسعه معادن راهی در جهت محرومیت زدایی 

میرمحمدصادقی نایب رییس اتاق بازرگانی معدن تهران  معدن هم می گوید:  اگر معدن رونق یابد ، هم اشتغالزایی و هم ارزش افزوده بالایی را نصیب کشورمان خواهد کرد.

وی افزود : اغلب معادن ما در مناطق محروم و دورافتاده کشور قرار گرفته است که توسعه آن  اشتغالزایی خوبی در این مناطق فراهم می کند.

میرمحمد صادقی با اشاره به اینکه بخش معدن و معدنکاران از جمله اقشاری هستند که کمترین بهره و بیشترین زحمت را متحمل می شود ، می گوید : خوشبختانه این روزها   وزیر صنعت و معدن و تجارت اهمیت ویژه ای برای این حوزه قایل هستند و درتمامی همایش ها و نشست هایی که با حضور فعالان معدن برگزار می شود حضوری جدی و تاثیرگذار دارند.

رئیس هیئت امنای خانه معدن ایران معتقد است: برای توسعه اقتصاد مقاومتی  راهی جز تقویت و رونق معادن نداریم.

میرمحمد صادقی با بیان اینکه اکتشاف و استخراج ذخایر معدنی هزینه بر است ، خاطرنشان کرد:  90 درصد ذخایر ما هنوز کشف نشده است.

؛ موانع جذب سرمایه گذاری در بخش معدن 

بهرام شکوری نایب رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران معتقد است 

وضع عوارض در حوزه کنسانتره سنگ آهن ، گندله و فولاد به عنوان یک سد برای ورود سرمایه گذار به این بخش تلقی می شود.

شکوری با اشاره به تاثیر مخرب واردات بر جلوگیری از سرمایه گذاری در تولید گندله در داخل کشور می گوید: تا عوارض صادرات از گندله را برداشته است تا ثبات سیاستگذاری در این حوزه ایجاد و سرمایه گذار داخلی راغب شود به  این حوزه وارد شود.

وی یکی از عواملی را که صاحبان سرمایه در حوزه تولید کنسانتره سنگ ، گندله و فولاد ورود پیدا نمی کنند بی ثباتی در سیاستگزاری های دولت در این بخش دانست.

شکوری با تاکید بر لزوم ایجاد فضایی شفاف از چشم انداز اینده برای تشویق جذب سرمایه گذاری در بخش معدن معتقد است: برای سرمایه گذار مهم است که بداند حقوق دولتی  سال اول چه میزان است مثلا به تازگی قرار شده تا صاحبان سرمایه در این حوزه 25 درصد بهره مالکانه به دولت بپردازند ، و این به مفهوم پرداخت 50 درصد سود سرمایه گذاران بخش معدن  به دولت است ، پدیده ای که  در کمتر جایی از دنیا مشاهده می شود.

تصمیم های ساعتی 

محمود نوریان ، مدیر عامل معدنی - صنعتی چادرملو می گوید : برخی تصمیم های مدیریتی در حوز معدن بدون لحاظ کردن شرایط میدانی در حوزه معدن موجب شده است سرمایه گذاران هیچ اطمینانی به اینده کار نداشته باشند به طول مثال زمانی که تولید کنتسانتره کمتر از نیاز داخل است ، وزارت صنعت ، معدن و تجارت شرایط را برای محدود کردن صادرات ان مهیا می کند اما وقتی تولید  همین محصول بیش از نیاز داخلی است ، تعرفه های گمرکی اصلاح نمی شود.

علی حسین زاده ، مدیر معادن شرکت سپهر آسیا  معتقد است :"تنها راه برون رفت بخش معدن از بحران کنونی ورونق بخشیدن به روند تولید در این بخش توجه به فراوری محصولات با هدف صادرات است .

وی می افزاید : با برداشته شدن عوارض در این حوزه  ، میان  ایران و سایر کشورهای صادرکننده  رقابت ایجاد می شود و سنگ های آهن با ارزش افزوده بیشتر به خارج از کشور صادر خواهد شد.

حسین زاده تصریح کرد : باید  شرایط  رقابتی برای فعالان و سرمایه گذاران در بخش معدن فراهم شود تا با توجه به مزیت هایی بالقوه بخش معدن  متقاضیان واقعی تولیدو سرمایه گذاری به میدان بیایند."

اخیرا شورای اقتصاد پس از بحث و بررسی درخواست وزارت صنعت معدن و تجارت، به حذف عوارض صدور سنگ آهن کنسانتره رای داد، این اقدام به دنبال شرایط دشوار شرکت های تولیدکننده کنسانتره سنگ آهن و درخواست وزیر صنعت معدن و تجارت انجام شد.

 با توجه به وجود هشت میلیون تن مازاد کنسانتره  سنگ اهن تولیدی در کشور وزارت صنعت معدن وتجارت  خواستار کاهش عوارض صادرات سنگ آهن کنسانتره از 15درصد به 5درصد شده بود و شورای اقتصاد هم رای به حذف این عوارض داد.

* عزم جدی برای ورود فناوری
محمدرضا بهرامن رییس خانه معدن ایران مهمترین عامل در حوزه معدن را ورود تکنولوژی های نو برای ایجاد ارزش افزوده و کسب بازارهای جهانی دانست و گفت: برای ورود سرمایه گذار باید برای جذب سرمایه گذار خود را آماده کنیم.

وی با اشاره به نقش معدن در اقتصاد مقاومتی افزود : ما برای تحقق  اقتصاد مقاومتی در بخش معدنی باید بازارهای هدف را شناسایی و برای جذب سرمایه گذار خارجی راهکار تعریف کنیم.

توسعه معدن راهکار برون رفت از اقتصاد شکننده نفتی

محسن جلال پور رییس اتاق بازرگانی صنایع معدنی وکشاورزی ایران هم توسعه بخش معدن را تنها راه رهایی از اقتصاد شکننده نفتی می داند و می گوید :"این وابستگی  نمی تواند در شرایط سخت برای کشوری آرمانگراست و الگو و ایده دارد ، اقتصاد مطمئنی باشد و باید راه دیگر را در اقتصاد کشور بیابیم.

وی می افزاید: از دو سال پیش دولت اقتصاد مقاومتی را بعنوان راهکاری عملی پیگیری می کند و در این مسیر معادن جزء پایه های اقتصادی بوده که باتکمیل زنجیره از اکتشاف تا استحصال و شناسایی بازارهای هدف و مدیریت تکنولوژی و سرمایه گذاری در این بخش شاهد رشد اقتصادی خواهیم بود.

جلال پور تاکید کرد : معدن سرمایه گذاری درازمدتی است که نیاز به برنامه ، امنیت و اطمینان  دارد و اینکه هر روز بهره مالکانه و مالیات را تغییر دهیم کاری از پیش نمی بریم.

سهراب نژاد از مدیران فولاد زرند ایرانیان می گوید: زنجیره تولید و فرآوری از معدن تا شمش فولاد تا پایان سال در شرکت فولاد زرند ایرانیان تکمیل و تحویل بازار مصرف می شود.

شرکت فولاد زرند ایرانیان از جمله شرکت هایی است  که در مناطق محروم کرمان توانسته است زنجیره ارزش افزوده خود را تکمیل کند و توان تولید  4.5 میلیون تن فولاد  را در سال دارد.

سهراب نژاد می افزاید:" تولید کارخانه شستشوی زغال در پابه دانا  با ظرفیت 550 هزار تن زغال کنسانتره آغاز می شود و زغال فرآوری شده در کارخانه کک سازی زرند کرمان با ظرفیت تولید  800 هزار تن قعال است."

وی  می گوید : تاکید وزارت صنعت ، معدن و تجارت و همچنین سازمان توسعه  ، نوآوری معادن و صنایع معادن روی اکتشاف و استخراج  و جلوگیری از خام فروشی  و  ورود  بخش خصوصی  به  حوزه معدن است  ،  اما برای ورود بخش خصوصی  همچنان  موانعی وجود دارد.

* تولید مس با عیار بالا

مجتبی یزدان پناه  مدیر عامل و نایب رییس هیات مدیره  شرکت تهیه و تولید  مواد معدنی پاسارگارد درباره دستاوردهای این شرکت می گوید:" محصول جدید این شرکت مس  شهر بابک با عیار بالا (8 دهم  ) و آهن پلاسری بیرجند  با فرآوری  بالاست."

وی می افزاید :" بزرگترین کارخانه فروکروم خاورمیانه با ظرفیت اسمی 200 هزارتن در سال در شهرستان رفسنجان تحت عنوان شرکت تاپ پیکو خاورمیانه با همکاری سرمایه گذاران چینی درحال احداث است. 

یزدان پناه می گوید:" این شرکت با همکاری شرکت های خارجی توانسته است همه محصولات خود را فرآوری کند و به امارات ، هند ، چین و ایتالیا صادرات داشته باشد."

* تولید فیلتراسیون آب از ذرات گازوئیل 

علی اصغر زمانی مدیر طراحی سیستم فیلتراسیون سوخت و روغن هم از نواوری این شرکت می گوید: ما سیستمی طراحی کردیم که قابلیت جداسازی آب و ذرات از گازوئیل را به ما می دهد.

وی می افزاید : آب حاصل از سوخت گازوئیل به ماشین آلات راهسازی و معدنی ضربه می زند که این دستگاه قابلیت جداسازی آب از گازوئیل را داشته و عمر ماشین آلات را بالا می برد.

ختم کلام اینکه ،بخش معدن - ظرفیت بر زمین مانده اقتصاد ملی ایران  تنها با معرفی صحیح 

مزیت های آن می تواند زمینه را  برای جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی و ورود فن اوری های جدید و  تکمیل زنجیره ارزش افزوده این بخش فراهم کند ، رویکردی که می تواند محصولات معدنی را در افق چشم انداز و برنامه ششم به جایگزینی مناسب برای صادرات نفت تبدیل کند.