پخش زنده
امروز: -
انسان؛ سوره‌ای در وصف نیکوکاران
سوره انسان یا هَلْ أَتَیٰ یا دَهْر هفتاد و ششمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن است که در جزء ۲۹ جای دارد. از جمله پاداش‌هایی که برای تلاوت این سوره بیان شده، همنشینی با پیامبر (ص) در آخرت است.
به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، سوره انسان درباره خلقت و هدایت انسان، اوصاف ابرار (نیکوکاران) و نعمت‌هایی که خداوند به آنان می‌دهد و همچنین اهمیت قرآن و مشیت پروردگار سخن می‌گوید. بنابر نظر مفسران شیعه و برخی از اهل سنت، آیه هشتم این سوره معروف به آیه اطعام، در شأن حضرت علی (ع)، فاطمه زهرا (س)، حسنین (ع) و خادم آنان فضه نازل شده است. ایشان سه روز پیاپی به نذرشان بر روزه‌گرفتن این روز‌ها وفا کردند و با اینکه خود گرسنه بودند، افطاری‌شان را به مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند.
از جمله پاداش‌هایی که برای تلاوت این سوره بیان شده، همنشینی با پیامبر (ص) در آخرت است
علت نامگذاری
این سوره به نام‌های انسان، هل اتی و دهر مشهور است. این نامگذاری هم به این سبب است که این سه واژه در آیه اول آمده‌اند. به این سوره ابرار (نیکان) نیز می‌گویند؛ زیرا این کلمه در آیه پنجم آمده و بیش از نصف این سوره به شرح حال این افراد پرداخته است.
محل و ترتیب نزول
سوره انسان در ترتیب نزول نود و هشتمین سوره‌ای است که بر پیامبر (ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مصحف هفتاد و ششمین سوره است و در جزء ۲۹ قرار دارد.
در مکی یا مدنی بودن این سوره اختلاف وجود دارد. به گفته ناصر مکارم شیرازی، از مفسران معاصر شیعه، مفسران شیعه اتفاق نظر دارند که تمام این سوره یا دست کم آیاتی که درباره مقام ابرار و اعمال صالح آنهاست، در مدینه نازل شده است. قرطبی، از مفسران اهل سنت در قرن هفتم قمری، نیز بر آن است که مشهور علمای اهل سنت این سوره را مدنی دانسته‌اند. با این حال برخی از مفسران اهل سنت، آن را مکی و بعضی آیات نخستین سوره را مکی و از آیه هشتم تا آخر را مدنی دانسته‌اند.
تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره انسان ۳۱ آیه، ۲۴۳ کلمه و ۱۰۸۹ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مفصلات (دارای آیات کوتاه) و از سوره‌های نسبتاً کوچک است. این سوره از جمله آیات و سوره‌هایی است که به صورت کامل بر ضریح جدید حضرت عباس حک شده است.
محتوا
تفسیر نمونه محتوای سوره انسان را به مطالب و محور کلی تقسیم کرده است:
اول: آفرینش انسان، خلقت او از نطفه، و هدایت و آزادی اراده او.
دوم: پاداش ابرار و نیکان (که در مورد اهل بیت (ع) است).
سوم: ویژگی‌های افراد نیک که باعث می‌شود شایسته دریافت پاداش الهی باشند.
چهارم: اهمیت قرآن، طریق اجرای احکام آن و راه پرفراز و نشیب خودسازی.
پنجم: حاکمیت مشیت و خواست الهی.
ششم: نعمت‌های بهشتی، آلوسی مفسر اهل سنت به نقل ازدیگران [نیازمند منبع]گفته است:، چون این سوره در شان وفضیلت پنج تن از آل پیامبر نازل شده که حضرت فاطمه (س) نیز از آنان است از زنان بهشتی (حور العین) به احترام او نامی به میان نیامده است. (رَعایَةً لِحُرْمَةِ البَتُول وَ قُرَّةِ عَینِ الرَّسُول)
ویژگی‌های نیکوکاران
در سوره انسان (طی آیات ۷ـ۱۱)، پنج ویژگی در توصیف نیکوکاران (ابرار) بیان شده است:
۱. به نذر خویش وفا می‌کنند.
۲. از روزی که عذاب و گزند آن فراگیر است می‌هراسند.
۳. با اینکه به غذای خود نیازمندند آن را به بینوا و یتیم و اسیر می‌بخشند.
۴. این کار را تنها برای خشنودی خدا می‌کنند و توقع پاداش و سپاس از کسی ندارند.
۵. در روزی که عبوس و سهمگین است (یعنی روز قیامت)، از پروردگار خود هراس دارند.
آیات مشهور
«وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا» (آیه ۸)
ترجمه: و غذای (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند، به «مسکین» و «یتیم» و «اسیر» می‌دهند.
آیه هشتم سوره انسان (به همراه آیات قبل و بعد)، به آیه اطعام معروف است. به گفته آیت الله مکارم شیرازی، علمای شیعه اتفاق نظر دارند این آیه به همراه آیاتی دیگر (هجده آیه از این سوره یا تمامی آن) درباره سه روز روزه‌گرفتنِ امام علی (ع)، فاطمه (س)، حسنین (ع) و فضه نازل شده است. نقل شده است این افراد با اینکه گرسنه بودند، افطاری خود را به دنبال درخواست مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند. روایات بسیاری وجود دارد که این شأن نزول را بیان می‌کنند.
آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به روایت ابن عباس درباره شأن و فضیلت اهل بیت (ع) از ۳۴ راوی اهل سنت که علامه امینی در کتاب الغدیر نقل کرده است، این روایت را در میان اهل سنت، مشهور بلکه متواتر شمرده است.
آیات الاحکام
آیه هفتم سوره انسان را جزو آیات الاحکام برشمرده‌اند. در مورد این آیه که وفای به نذر را یکی از اوصاف نیکوکاران بیان می‌کند گفته شده از آن، جواز و بلکه وجوب وفای به نذر فهمیده می‌شود.
فضایل و خواص
در روایات، پاداش قرائت سوره انسان، بهشت و حوریان بهشتی و همنشینی با پیامبر (ص) در آخرت بیان شده است. همچنین آمده است که امام رضا (ع) در نماز صبحِ دوشنبه و پنجشنبه، در رکعت اول سوره حمد و سوره انسان و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره غاشیه را قرائت می‌کرد و می‌فرمود هر کس چنین کند، خداوند در این دو روز او را از شرور در امان می‌دارد. برای خواندن این سوره خواصی نیز نقل شده است، از جمله اگر کسی بر قرائت سوره انسان مداومت ورزد، اگر روحش ضعیف باشد دارای قدرت روحی می‌شود.
متن و ترجمه سوره
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ
هَلْ أَتَیٰ عَلَی الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یکُن شَیئًا مَّذْکُورًا ﴿۱﴾ إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعًا بَصِیرًا﴿۲﴾ إِنَّا هَدَینَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًاوَإِمَّا کَفُورًا﴿۳﴾ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَ سَعِیرًا﴿۴﴾ إِنَّ الْأَبْرَارَ یشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا﴿۵﴾ عَینًا یشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّـهِ یفَجِّرُونَهَا تَفْجِیرًا﴿۶﴾ یوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یخَافُونَ یوْمًا کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیرًا﴿۷﴾ وَ یطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَیٰ حُبِّهِ مِسْکِینًا وَ یتِیمًا وَأَسِیرًا﴿۸﴾ إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّـهِ لانُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا﴿۹﴾ إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِیرًا﴿۱۰﴾ فَوَقَاهُمُ اللَّـهُ شَرَّ ذَٰلِکَ الْیوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُورًا﴿۱۱﴾ وَ جَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِیرًا﴿۱۲﴾ مُّتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَی الْأَرَائِکِ ۖ لایرَوْنَ فِیهَا شَمْسًا وَ لَا زَمْهَرِیرًا﴿۱۳﴾ وَ دَانِیةً عَلَیهِمْ ظِلَالُهَا وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِیلًا ﴿۱۴﴾ وَ یطَافُ عَلَیهِم بِآنِیةٍ مِّن فِضَّةٍ وَأَکْوَابٍ کَانَتْ قَوَارِیرَا﴿۱۵﴾ قَوَارِیرَ مِن فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِیرًا﴿۱۶﴾ وَ یسْقَوْنَ فِیهَا کَأْسًا کَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِیلًا ﴿۱۷﴾ عَینًا فِیهَا تُسَمَّیٰ سَلْسَبِیلًا ﴿۱۸﴾ وَ یطُوفُ عَلَیهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَأَیتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَّنثُورًا﴿۱۹﴾ وَإِذَا رَأَیتَ ثَمَّ رَأَیتَ نَعِیمًا وَ مُلْکًا کَبِیرًا﴿۲۰﴾ عَالِیهُمْ ثِیابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَ إِسْتَبْرَ قٌ ۖ وَ حُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَ سَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا﴿۲۱﴾ إِنَّ هَـٰذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاءً وَ کَانَ سَعْیکُم مَّشْکُورً ا ﴿۲۲﴾ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیکَ الْقُرْآنَ تَنزِیلًا ﴿۲۳﴾ فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِمًا أَوْ کَفُورًا ﴿۲۴﴾ وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَةً وَأَصِیلًا ﴿۲۵﴾ وَ مِنَ اللَّـیلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَیلًا طَوِیلًا ﴿۲۶﴾ إِنَّ هَـٰؤُلَاءِ یحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَ یذَرُونَ وَرَاءَهُمْ یوْمًا ثَقِیلًا ﴿۲۷﴾ نَّحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَ شَدَدْنَا أَسْرَهُمْ ۖ وَ إِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلًا ﴿۲۸﴾ إِنَّ هَـٰذِهِ تَذْکِرَةٌ ۖ فَمَن شَاءَ اتَّخَذَ إِلَیٰ رَ بِّهِ سَبِیلًا ﴿۲۹﴾ وَ مَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَن یشَاءَ اللَّـهُ ۚ إِنَّ اللَّـهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمًا ﴿۳۰﴾ یدْخِلُ مَن یشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ ۚ وَ الظَّالِمِینَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا ﴿۳۱﴾
به نام خداوند رحمتگر مهربان
آیا زمانی طولانی بر انسان گذشت که چیز قابل ذکری نبود؟! (۱) ما انسان را از نطفه مختلطی آفریدیم، و او را می‌آزماییم؛ (بدین جهت) او را شنوا و بینا قرار دادیم! (۲) ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد (و پذیرا گردد) یا ناسپاس! (۳) ما برای کافران، زنجیر‌ها و غُل‌ها و شعله‌های سوزان آتش آماده کرده‌ایم! (۴) به یقین ابرار (و نیکان) از جامی می‌نوشند که با عطر خوشی آمیخته است، (۵) چشمه‌ای که بندگان خدا از آن می‌نوشند و [به دلخواه خویش]جاریش می‌کنند. (۶) [همان بندگانی که]به نذر خود وفا می‌کردند، و از روزی که گزند آن فراگیرنده است می‌ترسیدند. (۷) و به [پاس]دوستی [خدا]، بینوا و یتیم و اسیر را خوراک می‌دادند. (۸) «ما برای خشنودی خداست که به شما می‌خورانیم و پاداش و سپاسی از شما نمی‌خواهیم. (۹) ما از پروردگارمان از روز عبوسی سخت، هراسناکیم.» (۱۰) پس خدا [هم]آنان را از آسیب آن روز نگاه داشت و شادابی و شادمانی به آنان ارزانی داشت. (۱۱) و به [پاس]آنکه صبر کردند، بهشت و پرنیان پاداششان داد. (۱۲) در آن [بهشت]بر تخت‌ها [ی خویش]تکیه زنند. در آنجا نه آفتابی بینند و نه سرمایی. (۱۳) و سایه‌ها [ی درختان]به آنان نزدیک است، و میوه هایش [برای چیدن]رام. (۱۴) و ظروف سیمین و جام‌های بلورین، پیرامون آنان گردانده می‌شود. (۱۵) جام‌هایی از سیم که درست به اندازه [و با کمال ظرافت]آن‌ها را از کار در آورده‌اند. (۱۶) و در آنجا از جامی که آمیزه زنجبیل دارد به آنان می‌نوشانند. (۱۷) از چشمه‌ای در آنجا که «سلسبیل» نامیده می‌شود. (۱۸) و بر گرد آنان پسرانی جاودانی می‌گردند. چون آن‌ها را ببینی، گویی که مروارید‌هایی پراکنده‌اند. (۱۹) و، چون بدانجا نگری [سرزمینی از]نعمت و کشوری پهناور می‌بینی. (۲۰) [بهشتیان را]جامه‌های ابریشمی سبز و دیبای ستبر در بر است و پیرایه آنان دستبند‌های سیمین است و پروردگارشان باده‌ای پاک به آنان می‌نوشاند. (۲۱) این [پاداش]برای شماست و کوشش شما مقبول افتاده است. (۲۲) در حقیقت، ما قرآن را بر تو به تدریج فرو فرستادیم. (۲۳) پس در برابر فرمان پروردگارت شکیبایی کن، و از آنان گناهکار یا ناسپاسگزار را فرمان مبر. (۲۴) و نام پروردگارت را بامدادان و شامگاهان یاد کن. (۲۵) و بخشی از شب را در برابر او سجده کن و شب [های]دراز، او را به پاکی بستای. (۲۶) اینان دنیای زودگذر را دوست دارند، و روزی گرانبار را [به غفلت]پشت سر می‌افکنند. (۲۷) ماییم که آنان را آفریده و پیوند مفاصل آن‌ها را استوار کرده ایم، و، چون بخواهیم، [آنان را]به نظایرشان تبدیل می‌کنیم. (۲۸) این [آیات]پندنامه‌ای است. تا هر که خواهد، راهی به سوی پروردگار خود پیش گیرد. (۲۹) و تا خدا نخواهد، [شما]نخواهید خواست؛ قطعاً خدا دانای حکیم است. (۳۰) هر که را خواهد، به رحمت خویش در می‌آورد، و برای ظالمان عذابی پردرد آماده کرده است. (۳۱)
نظر شما