دلارهای سرخ زیر دندان دام ها...

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز اراک؛ حکایت امروز ، حکایت یاقوت های سرخی است که به مثابه دلارهای خوش رنگ ، باب دندان دام ها شده یا به عنوان کود در مزارع رها می شوند. مسئله ای که ناله باغداران را درآورده است .
تناقض چگونه شکل می گیرد؟
تصویر هسته ها و پوست انار زیر داندان دام در ساوه و تصویر فروشگاه عرضه لوازم بهداشتی و آرایشی مرکز شهر را کنار هم قرار می دهم . در تصویر اول هدر روی سرمایه و در تصویر دوم کارت عابر بانک که 160 هزار تومان ناقابل را برای یک شیشه چند سانتی روغن هسته انار کشیده می شود .
اینجاست که تناقض شکل می گیرد. دور ریز هسته های انار و خرید روغن هسته انار با قیمت بالا .
چاره ای نیست باید روغن هسته انار را برای بازسازی پوست می خریدم هر چند ممکن است این روغن از هسته انارهای خارجی به دست آمده باشد و بخشی از پول من به جیب باغدار ، سرمایه گذار یا کارگر خارجی برود .
با بانویی که چون من خریدار روغن هسته انار است حرف می زنم . مسئله را در میان می گذارم می گوید : مشکل ازما مصرف کنندگان نیست مشکل در بی توجهی های مسمتری که به داشته های داخلی شده و نتوانسته ازفرصت ها برای رفع نیازهای داخلی استفاده کند.
ساوه قطب تولید انار با برند جهانی
ساوه قطب تولید انار کشور و دارای برند جهانی است . باغ های بارور انار ساوه به 10 هزار هکتار می رسد . در هر هکتار حدود ۱۵ هزار تن انار برداشت می شود که سالانه به بیش از 150 هزار تن می رسد . حالا حساب کنید میزان هدر روی این محصول را در نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی .
باغداران ساوه ای معتقدند با وجود جهانی بودن انار ساوه ، اما تولید ومصرف آن در داخل و خارج تنها به خوردن انار ختم شده و در مورد فرآوری آن اقدام جدی صورت نگرفته است .
کمترین بهره را از انار ساوه می بریم
جوادی از باغداران ساوه ای است . باغ انارش در روستای یل آباد است و می گوید : انار یل اباد در هیچ کجای جهان یافت نمی شود اما کمترین بهره از این برکت خدادادی صورت گرفته است .
او می افزاید : در طول سال هایی که قطب تولید انار کشور، با زحمت باغداران توسعه یافته و حفظ شده اما با کم توجهی ها برای راه اندازی صنایع تبدیلی و تکمیلی میلیون ها دلار و تومان درآمدی که می توانست نانی بر سقره باغداران و کارگران باشد از دست رفته است .
این کم توجهی در حالی است که مثلا هر لیتر روغن هسته انار در فرانسه دو هزار یوروست و در اینجا روغن های هسته انار در معده دام ها صادرات معکوس می شود یا در مزارع بوی متعفن گرفته و به عنوان کود استفاده می شود .
انار؛ میوه ای تمام خاصیت از هسته تا پوره
سرکشی به دنیای مجازی و کسب اطلاعات از این منبع به ما می گوید سر تا سر این میوه بهشتی خاصیت دارد ، از یاقوت های سرخش تا پوست ، پوره های میانی ، هسته هایش و حتی گلهایش که در فصل گل دهی خشک شده و افتاده ، بی استفاده بر زمین می ماند و زیر پا له می شود.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی می گوید: مشکل عمده محصولات کشاورزی و باغی استان کمبود صنایع تبدیلی است و تنها به انار ختم نمی شود اما در مورد انار که یک برند جهانی است بیشتر به چشم می خورد .
صفری می افزاید: ساوه؛ شهر یاقوت های سرخ پس از فارس دومین تولید کننده انار در ایران است و کمبود صنایع تبدیلی سود سرشار این میوه را به باد می دهد .
جای خالی صنایع تبدیلی و تکمیلی انار
او صنایع تبدیلی بخش کشاورزی مجموعه فعالیت‌های صنعتی می داند که با فرآوری محصولات کشاورزی از طریق تغییرات فیزیکی، شیمیایی، ذخیره سازی، بسته بندی و توزیع؛ به تبدیل و نگهداری آنها کمک می کند که ایجاد ارزش افزوده بالا، افزایش صادرات ، به صفر رساندن ضایعات و توسعه اشتغال پایدار از ویژگی های آن است .
اکنون 4 هزار نفر در ۲۲۴ واحد فعال صنایع تبدیلی برای فرآوری انواع محصولات کشاورزی در استان مرکزی مشغول به کار هستند که تنها یک مورد آن مربوط به اناراست آن هم در حد تولید کنستانتره .
صنایع فعلی پاسخگوی نیازها نیست
گرچه بزرگترین کارخانه فرآوری انار در ساوه قراردارد اما گام های اساسی برای فرآوری صفر تا صد انار برداشته نشده است و وسعت کارخانه کفاف تولیدات ساوه را نمی دهد و این ظرفیت عظیم و منحصر به فرد در حاشیه بی توجهی است .
در کارخانه " نار ایران" ضایعات محصول شامل پوست و خرابی یا گندیدگی از انار جدا شده و پس از شست و شو و جداسازیِ دانه ها به مرحله آبگیری و سپس با رعایت کامل بهداشت به آخرین مرحله یعنی شفاف سازی منتقل می شود.
جوادی مدیر کارخانه نارایران با بیان اینکه در این کارخانه روزانه بیش از ۳۵۰ تن انار فرآوری می شود می گوید: از هر ۱۲ کیلوگرم انار یک کیلوگرم کنسانتره انار تولید و همه تولیدات هم به کشورهای اروپایی صادر می شود.
چراغ روشن بازار صادرات
صادرات تمام و کمال این کارخانه به خارج نشان از اهمیت انار ساوه است که با تکمیل شدن چرخه فرآوری چراغ بازار صادرات آن از هم اکنون روشن است .
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ساوه می گوید: سالانه بیش از ۱۵۰ هزار تن انار در ساوه برداشت می‌شود که از این میزان ۵۰ هزار تن در 2 واحد صنایع تبدیلی و و بیش از 30 واحد محلی و نیمه صنعتی این شهرستان فرآوری می شود.
شریفی با اشاره به اینکه ، به علت نبود صنایع تبدیلی مدرن و کافی، انار مازاد بر ظرفیت بدون متولیمانده یا به استان های همجوار می رود می افزاید : در صورت افزایش تعداد صنایع تبدیلی و تکمیلی، افزایش میزان صادرات، ارزآوری، ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی دو چندان را در پی خواهد داشت.

پوست و هسته ی انار برای تولید لوازم آرایشی
عبدی از محققان کشاورزی است با اشاره به اینکه گذشتکان ما از پوست انار برای رنگ آمیزی نخ استفاده می کردند تا از خواص آن بهره مند شوند می گوید : اکنون از پوست پودر شده در صنایع آرایشی، بهداشتی و دارویی استفاده می شود که در ایران چنین نیست .
وی می افزاید : همچنین می توان از دانه های خشک انار به عنوان چاشنی غذا استفاده کرد و روغن دانه آن خاصیت درمانی دارد .
او می گوید : در صورتی که چرخه صنایع تبدیلی در ساوه تکمیل شود چیزی به نام دور ریز انار وجود نخواهد داشت.
ساوجی ها آشنا با خواص انارند اما...
مدیر جهادکشاورزی شهرستان ساوه با اشاره به اینکه از فراوری میوه انار می‌توان محصولات متعددی به دست آورد، ادامه می دهد : در کارخانه " ناردونه " خشک کردن دانه‌های انار با ظرفیت محدود صورت می‌گیرد و همچنین در دو واحد تولیدی کوچک ساوه روغن گیری انار به صورت بسیار محدود صورت می گیرد ولی با توجه به ظرفیت بالای این شهرستان در عرصه تولید انار، توسعه روغن گیری از هسته انار در این منطقه ضرورت دارد.
شریفی با بیان اینکه ساوه ای ها ناآشنا با خواص پوست انار نیستند می گوید : در سالهای گذشته واحدهای کوچک روستایی در قالب مشاغل خانگی اقدام به خشک کردن پوست انار می کردند اما به دلیل ناتوانی در عرضه آن به بازار مصرف و صادرات محصول، این شغل خانگی به دست فراموشی سپرده شد و اکنون پوست انار و دانه آن مستقیما به مصرف دام ها و کود مزارع می‌رسد .
فقط آب گیری و رب انار
سالهاست مسیر و جاده های ساوه در فصل برداشت انار به فروش آب و رب انار اختصاص دارد ، صحنه ای که دیگر تکراری شده و تنها به مرکزخرید خودروهای گذری تبدیل شده است .
به سراغ راضیه کریمی می رویم . بانویی که مدتی است به عنوان مدیرعامل شرکت تعاونی باغداران ساوه انتخاب شده است . او خواست واقعی اش را توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی انار و البته قطع دست دلالان می داند .
کریمی می گوید : فرآوری محصول انار از صفر تا صد را از اولویت‌های تعاونی باغداران می داند و می افزاید : نباید مشتقات انار در قالب ضایعات دورریز شود چرا که در شرایط فعلی فروش انار، با توجه به هزینه تمام شده بالا برای باغداران توجیه اقتصادی ندارد و اگر بتوان این محصول را فرآوری کرد قطعا شاهد درآمدزایی بالا و ایجاد اشتغال برای تولیدکننده خواهیم بود.
همه چیز مهیای حضور سرمایه گذار
وی بستر مورد نیاز توسعه فرآوری را ، حمایت ادارات جهادکشاورزی و صمت و نیز مشارکت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی می داند و ادامه می دهد : در این صورت شرکت تعاونی باغداران آمادگی دارد با واگذاری زمین و اعطای تسهیلات با سود پائین و تنفس بالا نسبت به کمک به ایجاد صنایع تبدیلی برای فرآوری اقدام کند.
یزدان پناه باغدار نمونه ساوه ای نیز درد دل های زیادی دارد و نبود سرمایه‌گذار را دلیل اصلی نپرداختن به فرآوری تکمیلی محصول انار می داند و می گوید : آنچه اکنون ما انجام می دهیم تنها بخش کوچکی از اقتصاد انار است که آن هم میراث گذشتگان است و نگاه توسعه محور در این زمینه وجود نداشته است .
درد دل باغداران ساوه در حالی است که ساوه یک شهر صنعتی است با بیش از 500 صنعت کوچک و بزرگ سالانه میلیون ها تن انواع تولیدات از این شهر راهی شهرهای کشور و آن سوی مرزها می شود ، اما خبری از توجه کافی به اقتصاد و صنعت انار نیست .
چرا سرمایه گذار نمی آید ....
مدیرتولید یکی از واحدهای صنایع تبدیلی استان مرکزی در خصوص مشکلات صنایع تبدیلی می گوید: بالا بودن هزینه تولید، ضعف سیستم حمل و نقل، دریافت تسهیلات بانکی با نرخ بالا، خام فروشی از سوی واحدهای صنعتی و صنفی و واحدهای غیرمعتبر، استفاده نشدن از فناوری‌های نوین در فرآوری و نبود برندهای قوی صادراتی از جمله مهمترین مشکلات واحدهای فرآوری است که مانع حضور جدی سرمایه گذاران در این بخش می شود.
به گفته زمانی کمبود سرمایه در گردش هم از دیگر مشکلات واحدهای تولید صنایع تبدیلی استان مرکزی است و این مهم کاهش توان خرید محصولات خام کشاورزی، تولید و فروش را به همراه دارد.
نواقص توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی کجاست؟
کارشناسان بخش کشاورزی استان مرکزی هم ضعف در بازاریابی را حلقه مفقوده در زنجیره صنایع تبدیلی و تکمیلی می داند.
باجلان می گوید: اکنون بسیاری از صنایع تبدیلی استان مرکزی در زمینه بازاریابی و فروش به صورت تخصصی وارد نشده‌اند و نیاز است در این زمینه حضور فعال تری داشته ‌باشند.
او معتقد است با توجه به شیوع ویروس کرونا نیازهای جامعه تغییر و استفاده مردم از محصولات صنایع تبدیلی افزایش یافته و نیاز است صنایع تبدیلی هم تولید خود را با این تغییر هماهنگ کنند.
بالا بودن هزینه ها مشکل دیگر
باجلان بالا بودن هزینه تولید را از جمله مشکلات واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی استان مرکزی عنوان کرده و می گوید: بالا بودن هزینه تولید کاهش رقابت پذیری و حضور در بازارهای داخلی و خارجی را به همراه دارد.
به نظرم وجود این همه مشکل و موانع در مسیر توسعه صنایع تبدیلی با توجه به سالی که از سوی رهبر فرزانه انقلاب اسلامی به نام تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها نامگذاری شده تعهد و تکالیف مسئولان و صنعتگران را صد چندان می کند تا با تاسی از تاکیدات معظم له گام های ارزشمند و عاجلی در مسیر رفع موانع موجود بردارند.
اکنون صنایع تبدیلی و تکمیلی استان مرکزی با مشکلات متعدد از جمله مشکلات مرتبط با قوانین و مقررات، زیرساخت ها و فناوری، اقتصادی و مالی، آموزش نیروی انسانی، مدیریتی و کارآفرینی و همچنین وضعیت بازار مواجه است.
حرف آخر...
با توجه به اینکه بخش کشاورزی در ایران در دهه های گذشته همیشه با چالش های جدی مواجه بوده ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی می تواند راهکاری مناسب برای جلوگیری از ضایعات و در عین حال افزایش ارزش افزوده محصولات کشاورزی باشد.
در این راستا شناسایی چالش های پیش روی این صنعت می تواند به تسهیل و توسعة آن کمک کند.
حال با وجود فراهم بودن زیرساخت های بسیار مناسب مثل وجود بیشترین سطح زیرکشت انار ساوه در جهان ، وجود 12 رقم تجاری از جمله انار ملس، ممتاز ساوه، آلک تبریزی ساوه، انار تابستانی و انار آقا محمدعلی و ظرفیت برداشت سالانه 150 هزار تن انار در این شهرستان می توان امیدوار بود ، در سال تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها با افزایش تعداد صنایع تبدیلی و تکمیلی موانع سد راه توسعه انار ساوه برداشته شده و به زودی شاهد بالندگی استان مرکزی و تلالو روشنایی یاقوت های سرخ که ثمره اش اشتغال پایدار و ارزآوری است ، باشیم.

نویسنده: زهرا نوری