اوباما افزود: همه ما می دانیم که چه باید کرد. باید یک نیروی ناظر و بی طرف بین المللی وجود داشته باشد که برای هماهنگی تخلیه منظم از طریق کریدورهای امن، کمک کنند. باید دسترسی کامل به کمک انساندوستانه وجود داشته باشد ، این درحالی است که آمریکا همچنان بزرگترین کمک کننده انسانی به مردم سوریه است. همچنین باید یک آتش بس گسترده تر وجود داشته باشد که می تواند مبنای راه حل سیاسی و نه نظامی باشد. این چیزی است که آمریکا قصد دارد آن را به همراه شرکای خود و نیز از طریق نهادهای چند جانبه مثل سازمان ملل متحد، انجام دهد.
اوباما گفت: متاسفم اما متعجب نیستم که روسیه بارها مانع از آن شد که شورای امنیت در مورد این موضوعات اقدام کند پس ما همچنان به شورای امنیت فشار وارد خواهیم کرد تا به بهبود ارائه کمک های انسانی به کسانی که نیازمند هستند، کمک کند، و درباره پاسخگویی اطمینان بدهد که شامل ادامه نظارت بر هرگونه استفاده احتمالی از تسلیحات شیمیایی در سوریه است. ما در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، هم درباره پاسخگویی و هم برای پیشبرد یک راه حل سیاسی کار خواهیم کرد.
وی افزود: باید روشن و مشخص باشد که هرچند ممکن است شما به پیروزی های تاکتیکی دست یابید اما در بلند مدت، حکومت اسد نمی تواند برای رسیدن به مشروعیت دست به آدم کشی بزند. به همین علت است که ما خواستار گذار به سمت تشکیل یک دولت مردمی تر هستیم. به همین علت است که دنیا نباید رویدادهای وحشتناکی را که درحال رخ دادن است ، نادیده بگیرد.
اوباما گفت: حکومت سوریه و همپیمانان روسی و ایرانی آن تلاش می کنند در مورد حقیقت ابهام ایجاد کنند. دنیا نباید فریب بخورد و دنیا فراموش نخواهد کرد.
اوباما در بخش پرسش و پاسخ از نشست خبری خود به پرسشی درباره موضوع مداخله روسیه در انتخابات آمریکا پاسخ داد و گفت: در مورد انتقال قدرت به رئیس جمهور جدید باید بگویم که آنها (تیم ترامپ) نخستین کسانی هستند که اذعان می کنند ما هرکاری که توانسته ایم کردیم تا اطمینان حاصل کنیم آنها موفق می شوند.
از آخرین باری که من با رئیس جمهور منتخب صحبت کردم چند روزی می گذرد. این صحبت درباره طیفی از موضوعات مربوط به انتقال قدرت بود. این همکاری ادامه خواهد یافت.
اوباما گفت: ما در مورد (روسیه) بحث و جدل زیادی نداشته ایم. واقعیت این است که براساس ارزیابی یکدست اطلاعاتی ، روس ها مسئول هک کردن کنگره ملی دمکرات ها بوده اند و اینکه در نتیجه برای ما اهمیت دارد که همه عناصر این مسئله را بررسی و اطمینان حاصل کنیم که از چنین مداخلاتی از طریق حملات سایبری ، جلوگیری می کنیم. این موضوع باید یک موضوع دوحزبی و نه یک موضوع حزبی باشد. امیدوارم که رئیس جمهور منتخب ، نیز به طریقی مشابه نگران باشد و اطمینان حاصل کند که حتی احتمال تاثیر گذاری خارجی بر روند انتخاباتی ما وجود ندارد. فکر نمی کنم که هیچ آمریکایی خواستار تاثیر خارجی روی انتخابات آمریکا باشد. این موضوع نباید موضوع بحث و جدل ما باشد.
اوباما گفت زمانی که هک اجلاس کنگره ملی دمکرات ها رخ داده بود ما فقط درباره این هک صحبت کردیم ولی درباره انگیزه های هک هیچ گمانه زنی نکردیم.
وی افزود: ما درباره تاثیرات این هک هم صحبت نکرده بودیم اما فقط درباره آن به مردم گفتیم. به اعضای کنگره هم گفتیم. در نتیجه همه شما برداشت هایی را درباره آنچه که رخ داد، داشتید و نیز درباره علت این اقدام تفسیرهایی نوشتید و درباره تاثیر آن روی انتخابات هم نوشتید. ما این کار را نکردیم چون در این فضای حزبی در آمریکا در زمانی که نگرانی اول، اطمینان یافتن از امانت داری در روند انتخابات بود، در زمانی که هر حرفی از دهان من و کاخ سفید از دید حزبی به آن نگریسته می شد، من خواستم اطمینان یابم که به نفع یک طرف یا طرف دیگر عمل نمی کنیم. ما تلاش کردیم به اطلاع مردم برسانیم چه اتفاقی افتاد؟
اوباما افزود: بخشی از موضع گیری ما این بود که می خواستیم اطمینان یابیم که با مطرح کردن پرسش های بیشتر درباره امانت در انتخابات آن هم در قبل از انتخابات ، کار(دلخواه) را برای افشاگران انجام نمی دهیم ، البته این موضوع در زمانی بود که رئیس جمهور منتخب نیز خودش پرسش هایی درباره امانتداری در انتخابات مطرح کرده بود.
اوباما گفت: اطلاعات در دست ویکی لیکس بود و منتشر می شد. چیزی که من به طور خاص نگرانش بودم این بود که این موضوع با موضوع هک شدن احتمالی دیگر تلفیق نشود و روی شمارش آراء تاثیر نداشته باشد. من در اوایل سپتامبر زمانی که ریس جمهور پوتین را در چین دیدم دریافتم که کارآمد ترین و موثر ترین راه برای جلوگیری از این روش این است که با آنها گفتگو کنیم.
اوباما گفت همانطور که من به روسیه گفته بودم که این گونه اقدامات را متوقف کند و خاطر نشان کرده بودم که وقتی آنها این کار را بکنند با پیامدهایی روبرو خواهند شد، چینی ها نیز درگذشته مشغول حملات سایبری به شرکت های ما بودند تا اسرار تجاری و فناوری اختصاصی ما را سرقت کنند. من با رئیس جمهور چین نیز چنین گفتگویی داشتم. چیزی که ما دیده ایم این است که آنها (چینی ها) این فعالیت ها را کاهش داده اند اما به طور کامل از بین نبرده اند. ما همچنین تلاش کردیم هنجارهای بین المللی در این باره ایجاد کنیم تا مانع از نوعی از رقابت تسلیحاتی در بخش سایبری شویم چون ما هم توانایی های تهاجمی و هم توانایی های دفاعی داریم.
اوباما افزود: هدف اصلی من قبل از انتخابات این بود که اطمینان یابم انتخابات بدون هیچ مشکلی برگزار می شود و این حس در مردم ایجاد نشود که در روند انتخابات مداخله شده است. ما به این هدف دست یافتیم. هدف ما همچنان این است که پیامی روشن برای روسیه یا دیگران بفرستیم که این کار را با ما نکنند چون ما می توانیم این کار را با شما بکنیم. همچنین برای ما بسیار اهمیت دارد که این کار را به شیوه ای متفکرانه و روش مند انجام دهیم ، برخی از این کار را به صورت علنی انجام می دهیم و برخی دیگر را به شیوه ای انجام می دهیم که آنها بدانند. ما تحریم های زیادی بر ضد روسیه داریم، روابط بین ما و روسیه متاسفانه در چند سال گذشته بدتر شده است.
پس اینکه ما چگونه به روسیه پاسخ مناسب خواهیم داد که باعث افزایش هزینه ی آنها در چنین رفتارهایی شود و باعث بروز مشکل برای ما نشود، چیزی است که نیاز به زمان دارد تا درباره اش فکر کنیم.
خبرنگاری پرسید: آیا شکست هیلاری کلینتون به علت هک شدن ها بود؟
اوباما در پاسخ گفت: من می خواهم اجازه دهم که همه کارشناسان سیاسی در این شهر بحث سیاسی طولانی درباره انتخابات داشته باشند. انتخاباتی که برگزار شد خیلی جالب بود و کتاب های زیادی درباره آن نوشته خواهد شد. هیلاری کلینتون در مقام وزیر امور خارجه خستگی ناپذیر کار کرد، در جریان رقابت های انتخاباتی هم برخورد منصفانه ای با او نشد. فکر می کنم پوشش اخبار مربوط به او و موضوعات مربوط به او مشکل داشت.
اوباما همچنین بر ضرورت بازسازی کنگره ملی دمکرات ها تاکید کرد.
خبرنگاری درباره اوضاع شهر حلب سوریه از اوباما پرسید و گفت: نظر شما درباره حلب این است که آنچه در آنجا رخ می دهد مسئولیتش برعهده دولت روسیه، دولت ایران و رژیم اسد است. اما آیا شما به عنوان رئیس جمهور آمریکا در پایان دوره ریاست جمهوری خود هیچ حس شخصی یا اخلاقی در قبال این قتل عام در حلب دارید؟
اوباما در پاسخ گفت: من وقتی می بینم که کودکان به ضرب گلوله تک تیراندازان کشته می شوند، احساس مسئولیت می کنم. من وقتی که میلیون ها نفر بی خانمان و آواره شدند احساس مسئولیت می کنم. من برای قتل و کشتاری که در سودان جنوبی رخ می دهد و درباره اش گزارش نمی شود ، احساس مسئولیت می کنم. مکان هایی در دنیا هستند که چیزهای وحشتناکی در آنها رخ می دهد. از آنجا که من رئیس جمهور آمریکا هستم احساس مسئولیت می کنم و تک تک روزها از خود می پرسم که آیا کارهای هست که من بتوانم انجام دهم که باعث نجات جان انسان ها شود و تفاوت ایجاد کند؟
رئیس جمهور آمریکا گفت: درباره سوریه، من همیشه تلاش کرده ام بهترین مسیری را که می توانم در پیش گیرم و تلاش کنم به جنگ داخلی در سوریه خاتمه دهم و نیز باید امنیت ملی بلند مدت آمریکا را تامین کنم. در کلِ این روند، در ساعت ها جلسه، که به روزها و هفته ها ختم می شود، ما همه گزینه ها را با جزئیات ناراحت کننده آن بررسی کردیم. ارتش ما، آژانس های امدادی ما و تیم های دیپلماتیک ما هم حضور داشتند. برخی وقت ها افرادی را که منتقد ما هم بودند وارد کردیم تا بررسی کنیم. وقتی ما بررسی کردیم چالش این بود: اگر شمار زیادی از نیروهای نظامی آمریکا را در عرصه میدانی مستقر نمی کردیم با مشکل روبرو می شدیم اما این درحالی بود که نظامیان ما (برای ورود به سوریه) دعوت نشده بودند، ما هیچ گونه مجوز براساس قانون بین الملل نداشتیم، از حمایت کافی کنگره برخوردار نبودیم، در آن زمان هنوز در افغانستان نیرو داشتیم ، هنوز در عراق نیرو داشتیم و شاهد بیش از یک دهه جنگ و هزینه کردن تریلیون ها دلاربودیم، در زمانی هم بودیم که مخالفان در عرصه میدانی به اندازه کافی انسجام نداشتند تا بتوانند کشور را اداره کنند.
اوباما در ادامه بیان این دلایل گفت: همچنین یک ابرقدرت نظامی در روسیه آماده بود تا هرکاری که می تواند بکند تا کشور اقماری خود را حفظ کند و نیز قدرت نظامی منطقه ای در ایران بود که منافع حیاتی راهبردی خود را در خطر می دید و تمایل داشت نیروهای خود یا نیروهای نیابتی خود را به داخل (سوریه ) بفرستد تا از رژیم حمایت کند در چنین شرایطی بود که اگر ما ورود تمام عیار نمی کردیم و سوریه را تصرف نمی کردیم مشکل می داشتیم. من با توجه به این شرایط باید تصمیم می گرفتم که بهترین تصمیم چه بود.
اوباما گفت: من هیجان برای انجام دادن کاری(در مورد سوریه)را درک می کنم اما در نهایت من مجبور بودم فکر کنم که چه کاری می توانم انجام دهم که واقعگرایانه باشد، نخستین اولویت من این باید باشد که چه کاری برای آمریکا درست است؟ دیدگاه ما این بوده است که بهترین کار این است که از مخالفان میانه رو، نوعی از حمایت فراهم کنیم تا آنها بتوانند خودشان را حفظ کنند و شما شاهد نباشید که احساسات ضد حکومت اسد به درون جبهه النصره و القاعده و یا داعش سرازیر شود. ما با شرکای بین المللی خود تعامل کردیم تا به همه طرف ها فشار وارد کنیم و تلاش کردیم این موضوع را از راههای دیپلماتیک و سیاسی حل کنیم. من نمی توانم ادعا کنم که ما موفق بودیم، این چیزی است که در مورد بسیاری از مشکلات و موضوعات در سراسر جهان وجود دارد. من همچنان معتقدم با توجه به اینکه ما از جنبه واقعگرایی چه کارهایی می توانستیم بکنیم، ما رویکرد درستی را انتخاب کردیم.
در مورد ایجاد مناطق امن باید گفت: مشکل مناطق امن این است که اگر چنین مناطقی درقلمرو سرزمینی سوریه تشکیل شود، در این صورت این امر مستلزم وجود نیرویی است که تمایل داشته باشد این قلمرو سرزمینی را در اختیار داشته باشد درحالیکه رضایت دولت سوریه، اکنون روس ها و یا ایرانی ها وجود ندارد. روس ها و اسد معتقدند که اساسا همه غیرنظامیان بی گناهی که در حلب گرفتار بودند خارج شدند اما سازمان های بین المللی و سازمان های بشردوستانه که می دانند چه کسانی در حلب هستند می گویند هنوز دهها هزار نفر گرفتار هستند و خود را برای ترک کردن شهر آماده می کنند. هم اکنون بزرگترین اولویت ما، ادامه فشار برای خروج این افراد است.
منظورم این است که فکر کنید، برخی از افرادی به صورت تاریخی بسیار منتقد من بودند که چرا با روس ها ارتباط برقرار کردم و با آنها گفتگو می کنم؟ اما می بینیم که همین منتقدان من، از رئیس جمهور منتخب هم حمایت کردند هرچند او
می گفت که ما باید تحریم کردن روسیه و سر سخت بودن در قبال آنها را متوقف کنیم و باید با آنها برضد دشمنان مشترک کار کنیم. او(دونالد ترامپ) خیلی از شخص پوتین تعریف و تمجید کرد اما این موضوع خبرساز نشد. رئیس جمهور منتخب در جریان تبلیغات انتخاباتی اش چنین چیزی را گفت و برخی از افرادی که با مواضع ضد روسی خود سوابقی برای خود رقم زدند، هیچ چیزی در این باره نگفتند. همچنین پس از انتخابات نیز این افراد ناگهان می پرسند که چرا شما نگفتید که ممکن است روس ها تلاش کرده باشند که به نامزد ما کمک کنند؟
اوباما افزود: خب بس کنید. نظرسنجی وجود داشت که برخی از شما مشاهده کردید در این نظرسنجی که معتبر هم هست، سی وهفت درصد از رای دهندگان جمهوریخواه پوتین را تائید می کنند. بیش از یک سوم رای دهندگان جمهوریخواه ، ولادیمیر پوتین را تائید می کنند درحالیکه او رئیس سابق کا. گ. ب. است ،رونالد ریگان (اگر این خبر را بشنود) در گور خود تکان خواهد خورد.
اوباما در بخش دیگری از آخرین کنفرانس خبری اش پیش از سال نو میلادی در جمع خبرنگاران در کاخ سفید گفت: در مسیر پیش روی ، چندین مسئله در حوزه سایبری مطرح است. مسئله نخست اینکه در سراسر اقتصاد و جامعه کشورمان ما با چالش مستمری در حوزه امنیت سایبری مواجه هستیم. ما دارای فرهنگی دیجیتالی شده هستیم و درنتیجه، هر روز شاهد وقوع هک های اینترنتی هستیم. مسئله فقط به یک شرکت یا سازمان بزرگ یا مؤسسه مالی یا یکی از بخشهای دولت مربوط نمی شود که کسی بخواهد به دنبال نفوذ باشد بلکه شاهد هستیم که هرروز در جایی فردی به دنبال نفوذ سایبری یا واردکردن یک ویروس و یا بدافزار به شبکه اینترنتی دیگران است. به همین علت است که در هشت سال گذشته، به شدت توجه بنده معطوف به این نکته بوده است و کوشیده ام سامانه های امنیت سایبری کشور را به صورت مستمر ارتقاء بدهم. نگرانی خاص درباره هک های روسیه نیز بخشی از طیف وسیع تر نگرانی های ما درباره مسائل سایبری است و اینکه از این فضا ممکن است به چه صورتهایی استفاده شود که بر زیرساختهای ما تأثیر بگذارد و بر ثبات شبکه های مالی ما تأثیرگذار باشد و بر سلامت نهادهای ما ازقبیل روند انتخاباتی کشور ما تأثیر بگذارد. دو هفته پیش گزارشی از کمیسیون امنیت ملی کشورمان دریافت کردم که درباره آن، مطالب زیادی هم منتشر شده است. در این گزارش، کلیات طیف کاملی از راهبردهایی مطرح شده است که برای ارتقای عملکرد ما در این زمینه است. اما اقدام در این زمینه دشوار است زیرا همه حملات از داخل کشور نشأت نمی گیرد. هدف حملات سایبری نیز فقط یک نهاد نیست بلکه اهداف متنوعی را دربرمی گیرد. بخش اعظم اهداف این حملات سایبری نیز برای بخش خصوصی و اهدافی از قبیل کنگره ملی دموکراتهااست. این نهادها، دولتی نیستند. ما نمی توانیم به فعالان بخش خصوصی بگوییم که چه کار کنند. آنچه ما می توانیم انجام بدهیم این است که به آنها اطلاع رسانی کنیم و درباره بهترین کارهای ممکن در این زمینه اطلاعات بدهیم.
اوباما در ادامه افزود کاری که ما می توانیم انجام بدهیم این است که به کشورهای دیگر درباره این نوع حملات هشدار بدهیم و این کار نیز به صورت همکاری های دوجانبه انجام شود. ما در گذشته نیز این کار را انجام داده ایم. من همین اخیراً به روسیه گفته ام که باید از این کارها دست بکشد و به آنها خاطر نشان شده ام که اگر این کار را انجام بدهند با عواقب آن مواجه خواهند بود. در گذشته نیز ، چین به حملات سایبری مبادرت می کرد که علیه شرکتهای ما بود و هدف از این کار، سرقت اسرار تجاری و فناوری هایی بود که ما درباره آنها مالکیت داشتیم. من با شی جینپینگ رئیس جمهور چین در این خصوص گفتگو کردم. درنتیجه این صحبتها شاهد بوده ایم که این نوع حملات سایبری کاهش یافته است البته کاملا حذف نشده است. این فعالیتهای آنها کاهش یافته که یکی از علل آن، واکنشهای ما بوده است.
اوباما افزود یکی از مشکلات مطرح درباره اینترنت و مسائل سایبری این است که همواره آدرس بازگشت برای این موارد وجود ندارد و در نتیجه منتسب کردن حملات به یک دولت خاص دشوار است و حتی اگر دستگاههای اطلاعاتی ما ارزیابی های لازم را انجام بدهند، بازهم، ثابت کردن این مسئله در دادگاه همواره امکان پذیر نیست. کار دیگری که ما تلاش کرده ایم در این زمینه انجام بدهیم این بوده است که نوعی هنجارهای بین المللی را در این حوزه به وجود بیاوریم که براساس آن از نوعی رقابت تسلیحات سایبری جلوگیری شود زیرا بی تردید ما توانمندی های تهاجمی در این زمینه داریم همانطور که توانمندی های تدافعی هم داریم. رویکرد من این نیست که وضعیتی شکل بگیرد که در آن، وضع همه بدتر باشد و همه به صورت مستمر به یکدیگر حمله کنند بلکه رویکرد من این است که در این زمینه برخی قواعد رفتاری برای دولت-ملتها ازجمله درباره دشمنان ما وضع شود که براساس آن، آنها متوجه باشند هرچه آنها علیه ما انجام بدهند ما نیز می توانیم علیه آنها همین کارها را انجام بدهیم. بنابراین می بینید که ما برخی چالشهای خاص در این زمینه داریم و علت آن نیز آن است که اقتصاد کشور ما دیجیتالی شده است . به همین علت، ما آسیب پذیرتر هستیم. کشور ما از کشورهای دیگر ثروتمندتر است و به گونه بیشتری از فناوری های ارتباطاتی استفاد می کند و درنتیجه آسیب پذیری ما نیز در این زمینه بیشتر است. درعین حال باید توجه داشت که جامعه ما بازتر است و کنترلها و سانسورهای اینترنتی نیز کمتر است. این روند نیز بخشی از وضعیتی است که سبب می شود کشور ما ، کشوری خاص شود. نکته آخری که در این زمینه باید مطرح کنم این است که علت پرداختن من به این مسئله آن است که شما پرسشهای زیادی در این خصوص مدنظر دارید و من به صورت مستقیم به همه آنها نپرداخته ام. درخصوص مسائل سایبری مطرح در انتخابات آمریکا باید بگویم که هدف اصلی من تا زمان برگزاری انتخابات این بود که اطمینان حاصل کنم انتخابات بدون بروز مشکلی برگزار شود و این انتخابات ، مخدوش نشود و این احساس در مردم به وجود نیاید که در روند واقعی رأی گیری، تخلفی رخ داده است. ما توانستیم به اهدافمان در این زمینه دست پیدا کنیم. البته این سخن به معنای آن نیست که ما به اینگونه اقدامات واکنش نشان نمی دهیم. منظورم از این سخن آن است که ما یک سری اولویت تا زمان برگزاری انتخابات مدنظر داشتیم که برای ما بیشترین اهمیت را داشت. هدف ما همواره این بوده است که پیام روشنی به روسیه یا کشورهای دیگری منتقل کنیم که این کارها (حملات سایبری) را انجام می دهند و آن اینکه ما نیز می توانیم با آنها همین کار را انجام بدهیم. البته در عین حال، برای ما مهم است که این کارها را به گونه ای اندیشمندانه و قاعده مند انجام بدهیم. برخی از کارهایی که ما در این زمینه ها انجام می دهیم علنی می شود. برخی از کارهایی هم که در این حوزه انجام می دهیم هیچکس از آن مطلع نمی شود. برخی می گویند که ما کارهایمان را در این زمینه کاملا علنی کنیم و اعلام کنیم و بر سینه هایمان بکوبیم و بگوییم فلان کارها را انجام می دهیم و با این نوع واکنش به نوعی به روسیه سیخونک بزنیم. اما باید به خاطر داشت که ما همین حالا نیز شمار زیادی از تحریمها را علیه روسیه اعمال کرده ایم.متأسفانه در چند سال اخیر، روابط بین ما و روسیه به شدت سیر قهقرایی داشته است. رویکرد ما نیز این است که با واکنش مناسب خودمان، هزینه ها برای اینگونه رفتارهای روسیه در آینده نیز افزایش یابد اما ما نمی خواهیم برای خودمان مشکل به وجود بیاوریم و توجه به این مسئله و اندیشیدن به آن، ارزش آن را دارد که زمان برای آن صرف شود. این دقیقاً همان کاری است که ما انجام داده ایم. از اینرو، اگر در مقطعی کارهای خاصی انجام داده باشیم که لازم باشد به مردم اطلاع بدهیم، اطلاع رسانی لازم را انجام می دهیم. درمواردی هم پیامها به صورت مستقیم توسط روسیه دریافت می شود اما این پیامها علنی نمی شود. درعین حال باید توجه داشت یکی از علل اقدامات مؤثر روسیه در این زمینه آن است که آنها درباره کارهایی که انجام می دهند سر و صدا نمی کنند. وضعیت اینطور نیست که پوتین در دنیا دوره بیفتد و به صورت علنی بگوید که فلان کار را روسیه انجام داده است. او نقش داشتن روسیه را در چنین اقداماتی انکار می کند.
اوباما درباره انتخابات آمریکا گفت: انتخاباتی که برگزار شد انتخاباتی جالب بود و مطمئن هستم که کتابهای زیادی درباره ان نوشته خواهد شد. به همه صاحبنظران آمریکایی توصیه می کنم که بحثهای زیادی در این خصوص انجام بدهند. به نظرمن، آنچه برای حزب دموکرات مهم است این است که به آینده بیندیشد و نه اینکه بخواهد همه ابعاد انتخابات را واکاوی کند. من به خانم کلینتون و خدمات فوق العاده ای که او ارائه کرده است بسیار افتخار می کنم. فکر می کنم او برای مردم امریکا، به صورتی خستگی ناپذیر تلاش کند. فکر نمی کنم در زمان انتخابات با او منصفانه برخورد شده باشد. فکر می کنم نحوه پوشش دادن مسائل مربوط به او، مشکل دار بوده است. نکته مهمی که در حال حاضر مطرح است این است که حزب دموکرات در مواردی حضورش را داشته باشد که سیاستهای حزب دموکرات لازم است و جاهایی که می توانیم کمک بدهیم و اوضاع را متفاوت کنیم. حضور ما در بخشهایی که مردم احساس می کنند حزب دموکرات از واقعیتهای زندگی مردم دور شده است بسیار اهمیت دارد. من با این شیوه رئیس جمهور شدم. من به آن علت سناتور نشدم که در شیکاگو طرفداران زیادی داشتم بلکه به آن علت سناتور این منطقه شدم که با مردم در این منطقه تعامل داشتم و به صورت مستقیم با آنها به گفتگو می پرداختم. حالا نیز همین کار را باید انجام بدهیم. من با مردم صحبت می کردم. من با آنها تعامل داشتم. من با طبقه متوسط مردم گفتگو می کردم. من می خواستم اتحادیه های کارگری را تقویت کنم. می خواستم حداقل دستمزدها را افزایش بدهم و می خواستم زیرساختهای کشور را بازسازی کنم و می خواستم اطمینان حاصل کنم که والدین آمریکایی بتواند پوشش بیمه ای و درمانی مناسب برای فرزندانشتان داشته باشند.
اوباما در ادامه افزود.. حالا نیز مسئله این است که ما چگونه حزب دموکرات را بازسازی کنیم. افراد مستعد زیادی برای این منظور وجود دارند و ما می توانیم این کارها را انجام بدهیم. افراد مترقی زیادی وجود دارند که دیدگاهها و ارزشهایی را باوردارند که بنده به آنها معتقد هستم. همین افراد می توانند رهبر ایجاد تغییرات در سالهای آینده باشند.
اوباما اضافه کرد هنوز هم عده ای به مسائل مطرح در انتخابات ریاست جمهوری فکر می کنند. گذار از فصل انتخابات به فصل حکمرانی همواره آسان نیست. این مسیر پراز دست انداز است. هنوز عده ای وجود دارند که به مسائلی فکر می کنند که در انتخابات پیش آمد. وقتی دونالد ترامپ در مقام چهل و پنجمین رئیس جمهور آمریکا سوگند یادکند مسئولیتها و ملاحظاتی متفاوت خواهد داشت. ما گفتگوهای صمیمانه ای با رئیس جمهور منتخب داشته ایم. بنده همواره در دسترس او خواهم بود همانطور که روسای جمهور قبلی به هنگام مطرح بودن مسائل، خودشان را در دسترس رئیس جمهور منتخب قرار داده اند.
اوباما در پاسخ به سوالی درباره تحقیقات اف بی آی از پرونده هیلاری کلینتون گفت: بنده بسیاری از نیروهای اف بی آی را می شناسم. بنده کومی رئیس اف بی ای را نیز می شناسم. آنها کارشان را جدی می گیرند. آنها سخت کار می کنند. آنها کمک می کنند که ما امنیت داشته باشیم و جان آمریکایی ها نجات پیدا کند. هرگاه بین کار نیروهای انتظامی و نظام سیاسی ، تداخلی وجود داشته باشد همواره کار آنها پرچالش می شود. درواقع، این مسئله یکی از مشکلات دموکراسی است. ما در نظام سیاسی خود خواهان آن هستیم که تحقق کنندگان و دادستانها از مسائل سیاسی عاری و مستقل باشند و مطابق قواعد رفتار کنند اما گاهی کار آنها مستلزم تحقیقاتی است که به مسائل سیاسی مربوط می شود. در این فضای به شدت حزبی شده، هرچیزی مشکوک به نظر می رسد. هرکاری که آنها در این شرایط انجام بدهند، مشکوک به نظر می آید. خود من تلاش کرده ام درزمینه حفظ استقلال دستگاههای انتظامی بسیار سختگیر باشم و قضاوتها و ارزیابی های سیاسی را در این موارد مداخله ندهم.